رقابت بر سر سرکوب

زیتون ـ مهسا محمدی: اینکه وظیفه ارتش در ایران حفظ تمامیت ارضی این کشور است تا بحال تصوری غالب بود. عدم شرکت ارتش در سرکوب اعتراضات داخلی و بر کنار ماندن این بخش از نیروهای مسلح از این کشمکش‌ها اگر نگوییم محبوبیت لااقل نوعی تنزه را برای این نیروها، در مقابل بدنامی‌ سپاه، به ارمغان آورده بود. روز گذشته اما کیومرث حیدری، فرمانده نیروی زمینی ارتش از حضور نیروهای ارتش در برخورد با اعتراضات داخلی در ایران خبر داد.

کیومرث حیدری، فرمانده نیروی زمینی ارتش در گفتگویی که در وبسایت رسمی آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی، منتشر شد گفت که «ماموران نیروی زمینی در برخورد با اعتراضات سال ۱۳۹۷ نقش داشته‌اند.»

نیروهای سرکوب نشان‌‌دار داخلی در ایران که از ذکر نقش خود در سرکوب‌ها هم ابایی ندارند اغلب شامل؛ سپاه، بسیج، نیروی انتظامی و نیروهای موسوم به لباس شخصی هستند. این بار اما ارتش هم از ورود خود به صف نیروهای سرکوب خبر می‌دهد. 

عملیات‌های استتنتاجی

در گفتگوی مفصل کیومرث حیدری، فرمانده نیروی زمینی ارتش با سایت رهبر جمهوری اسلامی که با عنوان ««ما می‌توانیم» را معنا کردیم»، منتشر شده است، او از پدیده‌ای با عنوان «ماموریت‌های استنتاجی ارتش» سخن‌ می‌گوید.

به گفته او ماموریت‌های استنتاجی، ماموریت‌هایی هستند که در حوزه وظایف این بخش از نیروهای مسلح ایران تعریف نشده، اما خودشان نتیجه می‌گیرند « که اگر این کار را انجام دهیم خوب است».

مثال حیدری برای یکی این ماموریت‌های استنتاجی «افتخارآمیز» حضور نیروی زمینی ارتش در «ناآرامی­‌های دی‌ماه ۹۷ » بود. او تاکید می‌کند که ارتش در آن زمان ماموریت خاصی نداشت اما آمادگی‌ خود را برای سرکوب به سردار باقری، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح اعلام  و تاکید کرد :« با توجه به نیروهای آموزش‌دیده و ولایی که داریم، الان بهترین فرصت است که ما به نیروهای امنیتی کشورمان کمک کنیم. خوشبختانه ایشان پذیرفت و ما توانستیم در برقراری امنیت در داخل شهرهایی که دچار ناآرامی شده بودند، تأثیر بسزایی داشته باشیم و گزارش آن به استحضار رهبر انقلاب هم رسید که اوامر ویژه‌ای در این‌باره صادر کردند که حتماً در آینده برای ما نصب‌العین خواهد بود.»

در ایران طی سال‌های اخیر در دو مقطع دی ماه ۹۶ و آبان ۹۸ دو مجموعه اعتراض فراگیر در کل کشور اتفاق افتاد که به کشته و زخمی شدن صدها نفر و بازداشت هزاران تن انجامید. در آن میان در مرداد ماه سال ۹۷ نیز مجموعه اعتراضاتی در حد محدود‌تر در شهر‌های معدودی اتفاق افتاد که بازداشت برادران افکاری و بعدها اعدام نوید افکاری، کشتی‌گیر زندانی، از نتایج آن اعتراضات بود.

تفاوت ارتش‌ها

حیدری همچنین بر تفاوت‌های ارتش ایران در حال حاضر با ارتش سال ۵۷ انگشت گذاشت و گفت که این ارتش «ولایتمدار» است. به گفته او در مقایسه میان ارتش امروز با ارتش «زمان طاغوت»، «به‌طور صددرصد تحول قاطع صورت گرفته است».

ارتش ایران در زمان انقلاب ۵۷ در ابتدا به مقابله با انقلابیون برخاست، اما در نهایت در روز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ اعلان بی‌طرفی کرد. در آن زمان اعلان بی‌طرفی ارتش در روز ۲۲ بهمن ۱۳۵۷ و سقوط دولت بختیار، اتهام خیانت را برای ارتشبد قره‌باغی  که ریاست ستاد مشترک ارتش را برعهده داشت به همراه آورد، اتهامی که او هرگز آن را نپذیرفت چرا که می‌گفت این تصمیم شورای عالی نیروهای مسلح بود که به طور دسته جمعی و «در جهت دستور شاه مبنی بر جلوگیری از جنگ داخلی و حفظ انسجام ارتش» گرفته شده است.

حال حیدری می‌گوید که این ارتش تفاوت ماهوی با آن ارتش پیشین دارد و یکی از دلایل این تمایز این است که به گفته او « ما امروز در رکاب پادشاه یا امیر مثل امرای حاشیه‌ی خلیج فارس نیستیم. ما امروز به اعتبار ولی فقیه است که سربازان ولی فقیه، امام زمان(عج) و خداییم.»

گلایه ارتش از حاشیه‌نشینی

پیش از این، در خردادماه سال جاری بود که خبرگزاری ایرنا یک مصاحبه‌ ویدیویی با دریادار حبیب الله سیاری، معاون هماهنگ کننده ارتش ایران، منتشر و سپس حذف کرد و تنها پیش‌خبر  از آن باقی ماند. 

در این گفتگو، سیاری از به حاشیه راندن ارتش توسط صدا و سیما در مقابل سپاه گلایه کرد و انتقادات تلویحی‌ای را خطاب به سپاه پاسداران هم مطرح کرد. او از موازی‌کاری سپاه با ارتش شاکی بود و گفت که «باید ایستاد و از موازی‌کاری جلوگیری کرد» و اگر هر کسی به شرح وظایف خود بپردازد دوگانگی به وجود نمی‌آید.

سیاری حضور نیروهای مسلح را در فعالیت‌های سیاسی و اقتصادی نقد کرد و گفت:‌ «ما (ارتش) در سیاست دخالت نمی کنیم … سیاست زدگی برای نیروهای مسلح آسیب است.» ورود نیروهای مسلح به اقتصاد نیز از نگاه این فرمانده ارتش ایراد دارد به دلیل اینکه آنها را «از اصل قضیه خود دور می شوند.»

نگاهی به دو مصاحبه فرماندهان ارتش که در یک سال اخیر خبرساز شد را اگر نشانه تشتت آرا در این بخش از نیروهای مسلح ندانیم، می‌تواند ناشی از تغییر تاکتیک ارتش برای آمدن از حاشیه به متن و بیرون آمدن از سایه سپاه ارزیابی کرد. ارتشی که نتوانست جلوی موازی‌کاری سپاه «بایستد» از ورود خود به میدان‌های موازی تازه، مثلا صحنه سرکوب خیابانی، خبر می‌دهد.

به نظر می رسد ارتش در حال نصب‌العین قراردادن دلایل موفقیت سپاه برای خود و الگوبرداری از آن است؛ «ولایتمداری» و دخالت در سیاست که گاهی به صورت سرکوب در داخل بروز می‌کند و گاه به شکل نفوذ در اعماق استراتژیک در خارج.

ارتش ایران از نظر کمی به مراتب بزرگتر از سپاه است اما به نظر می رسد سپاه با دست‌اندازی به همه حوزه‌ها از اقتصاد گرفته تا سیاست خارجی و میدان «حفظ تمامیت ارضی» با اتکا به شاخه سپاه قدس، ابتکار عمل را از دست ارتش ربود. حال سپاه در آستانه انتخابات ۱۴۰۰ از این هم فراتر رفته و در حال درنوردیدن میدان‌های تازه است و چشم به راس قوه مجریه هم دوخته.

از این رو به نظر می رسد ارتش در حال نصب‌العین قراردادن دلایل موفقیت سپاه برای خود و الگوبرداری از آن است. «ولایتمداری» و دخالت در سیاست که گاهی به صورت سرکوب در داخل بروز می‌کند و گاه به شکل نفوذ در اعماق استراتژیک در خارج.

در گفتگوی کیومرث حیدری که بر خلاف گفتگوی همکار دیگرش نه تنها حذف نشد بلکه مورد توجه و استقبال «نظام » هم قرار گرفت؛ «ولایت» و «ولایتمداری» از پربسامد‌ترین کلمات بود. اشاره به «عملیات استتنتاجی» هم که به نوعی اصطلاح آتش به اختیاری رهبر جمهوری اسلامی را به یاد می‌آورد، نوعی اعلام آمادگی برای پایان به «عدم مداخله» در سیاست و امور داخلی است.

از سوی دیگر شاید بتوان  گفت اعلام این تغییر فاز ارتش برای اولین بار، آنهم با چاشنی ولایت‌مداری غلیظ در سایت رهبر جمهوری اسلامی، ریشه در ولع آیت الله خامنه‌ای برای افزودن بر حلقه نظامیان وفادار به خود نیز دارد. از مجموع اعمال و اقوال رهبر جمهوری اسلامی و ورود نظامیان مورد تاییدش به همه ارکان کشور به نظر می‌رسد آیت‌الله خامنه‌ای، همه‌ی تخم‌مرغ‌هایش را در سبد تفنگ‌داران گذاشته است و حال آنان در تلاش‌اند که در این بزم مقرب‌تر شوند.