زیتون ـ محمدرضا سرداری: کشته شدن دو محیطبان زنجانی به دست شکارچیان غیر قانونی بار دیگر واکنش طرفداران محیط زیست را بر انگیخته است. بر اساس گزارش رسانه‌های داخل کشور میکائیل هاشمی ۴۲ ساله و مهدی مجلل ۳۴ ساله شامگاه دوشنبه هفته گذشته پس از شناسایی شکارچیان فاقد مجوز در منطقه «فیله خاصه» وارد عملیات شده و آن‌ها را تعقیب می‌کنند. اما شکارچیان با کشاندن محیطبانان به راه فرعی آنان را غافلگیر کرده و پس از درگیری، با اسلحه شکاری خود به سمت این دو محیطبان شلیک و سپس به آنان تیر خلاص می‌زنند. به گزارش ایسنا، پلیس در کمتر از ۱۲ ساعت قاتلان را بازداشت کرده است. به گفته پلیس انگیزه شکارچیان ازاین قتل شکار آهوی در حال انقراض در منطقه بوده و در بازرسی از منزل یکی از قاتلان هم مقداری گوشت آهو پیدا شده است.
رسانه‌های داخل کشور علیرغم گذشت ۵ روز از این حادثه تاکنون خبری درباره هویت قاتلان منتشر نکرده‌اند.
این نخستین بار نیست که محیطبانان در درگیری با شکارچیان حرفه‌ای غیرمجاز به قتل می‌رسند. در بیانیه‌ای که از سوی جمعی از محیطبانان منتشر شد آمده است که تا کنون ۱۴۴ محیطبان از سوی شکارچیان به قتل رسیده و صدها تن نیز مجروح شده یا نقص عضو شده‌اند. در این بیانیه محیطبانان از قوای سه گانه کشور خواسته‌اند تا قوانین مربوط به شکار و حمایت از محیطبانان اصلاح شود. همچنین هشدار داده شده که اگر چنین اقدامی صورت نگیرد، درگیری میان شکارچیان غیر مجاز و محیط بانان بیشتر شده و تعداد کشته‌ها افزایش خواهد یافت. فرمانده یگان حفاظت محیط زیست خراسان رضوی از دستگیری ۳۰ متخلف شکار و صید در ایام تعطیلات نوروز در طبیعت این استان خبر داد.
چه قوانینی نیاز به اصلاح دارد؟
از نگاه محیطبانان امضاکننده بیانیه، ریشه اصلی به قتل رسیدن همکارانشان ضعف قوانین در حمایت از محیط بانان و کمبود تجهیزات لازم برای حفاظت از محیط زیست است. در این بیانیه به ۵ محور برای اصلاح قوانین به سود محیطبانان اشاره شده است. تشدید مجازات شکارچیان غیر مجاز، تخصیص بودجه اختصاصی به یگان حفاظت از محیط زیست، اصلاح قانون بکارگیری سلاح، استخدام تعداد کافی محیط بان در کشور و خریداری تجهیزات مدرن از جمله مواردی است که در بیانیه محیط بانان ذکر شده است.
تا کنون چندین محیطبان بخاطر به قتل رساندن شکارچیان غیرمجاز زیر حکم اعدام رفته‌اند و یک مورد از احکام نیز در کرمان اجرا شده است.
طبق قانون فعلی حداکثر مجازات برای شکار غیرمجاز سه سال حبس تعزیری و پرداخت ضرر و زیان تا یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان است. رویه دادگاه‌ها نشان داده که قضات معمولا مجازات سبکی به مجرمان داده و در برخی موارد مجازات را به احکام ویژه‌ای چون تامین علوفه حیوانات وحشی در فصل سرد به میزان ۵۰۰ کیلوگرم ماهانه و به مدت دو سال و همچنین پاکسازی منطقه حفاظت شده از زباله یا خرید دوربین‌های تله شکاری برای حفاظت از محیط زیست تبدیل کرده‌اند.
این نوع مجازات بر اساس فصل نهم قانون مجازات اسلامی جدید صورت گرفته است. بر اساس این قانون قضات می‌توانند با توجه به شرایط متهم و داشتن برخی شروط از مجازات‌های جایگزین حبس استفاده کنند. از جمله شروط اجرای این قانون رضایت داشتن فرد محکوم است. در زمینه اصلاح قانون استفاده از سلاح نیز ابهاماتی وجود دارد. به گفته فرمانده یگان حفاظت محیط زیست، محیطبانان در صورت استفاده از سلاح باید اثبات کنند که جانشان در خطر بوده است و تنها در صورتی که به سوی آنان تیراندازی شود می‌توانند از سلاح‌هایشان استفاده کنند.
عیسی کلانتری، رئیس سازمان حفاظت از محیط زیست در پیام نوروزی سال ۱۴۰۰ خویش گفته است آیین نامه اجرائی «قانون حمایت از محیط بانان» که سال پیش به تصویب مجلس رسید، ابلاغ شده است. طبق این قانون «مأموران یگان حفاظت محیط زیست و جنگل‌بانی که در قالب دستورالعمل تشکیل یگان‌های حفاظت در دستگاه‌های اجرائی تسلیح و ضابط خاص قضائی محسوب می‌شوند صرفاً در چهارچوب قانون به‌کارگیری سلاح توسط نیروهای مسلح در موارد ضروری مصوب ۱۸/۱۰/ ۱۳۷۳، حق به‌کارگیری سلاح در انجام وظایف و مأموریت‌های سازمانی خود را دارند.»
تا کنون چندین محیطبان بخاطر به قتل رساندن شکارچیان غیرمجاز زیر حکم اعدام رفته‌اند و یک مورد از احکام نیز در کرمان اجرا شده است. محمد درویش، کنشگر محیط زیست و مدیرکل سابق دفتر مشارکتهای مردمی سازمان حفاظت محیط زیست پیشتر درباره وضعیت محیط بانان گفته بود که آنان مشکلات معیشتی خیلی جدی دارند و از سوی دیگر مشکلات نرم افزاری و سخت افزاری در پاسگاه‌های محیط بانی و نبود امکانات ابتدایی برای پایش و حراست از مناطق حفاظت شده، کار این قشر را دشوارتر کرده است.
او به خبرگزاری ایمنا گفته بود که سازمان حفاظت محیط زیست نتوانسته برای بیشتر محیط بانان آموزش‌های لازم را برگزار کند و این سازمان به دلیل مشکلات مالی در تامین بنزین خودروها و موتورسیکلت‌های خود مانده است به این دلیل سال‌هاست که به برخی محیطبانان آموزش داده نشده است. به گفته این فعال محیط زیست ایران با ۸۰ میلیون جمعیت ۲۱ هزار محیط بان دارد در حالی ژاپن با ۱۳۰ میلیون جمعیت تنها ۵۰۰ محیط بان.
بودجه یگان حفاظت از محیط زیست چقدر است؟
سهم سازمان حفاظت محیط زیست از لایحه بودجه سال ۱۴۰۰ در مجموع بیش از ۱۲۲۸ میلیارد تومان است که نسبت به سال گذشته حدود ۵۹۰ میلیارد تومان رشد داشته است.
بر اساس لایحه بودجه، این مبلغ در سازمان حفاظت محیط زیست باید صرف اموری همچون پایش و مدیریت آلاینده‌ها، تقویت صندوق ملی محیط زیست برای اجرای قانون هوای پاک، نظارت بر مدیریت پسماندها، حفاظت و پایش محیط‌زیست دریایی، حفاظت از مناطق تحت مدیریت سازمان محیط‌زیست و حمایت از محیطبانان و… شود.
بر اساس گزارش‌های رسانه‌های دولتی از این رقم بودجه حدود ۱۰۸ میلیارد و ۲۹۷ میلیون تومان برای حفاظت از مناطق تحت مدیریت سازمان محیط زیست و حمایت از محیطبانان درنظر گرفته شده که بیش از ۳۹ میلیارد تومان برای ارتقاء توان فیزیکی و تجهیزاتی محیطبانان است. در بودجه سال ۱۳۹۹، حدود ۲۹ میلیارد تومان بودجه بدین منظور اختصاص داده شده بود.
برخی کارشناسان معتقدند این میزان بودجه، که معادل نصف بودجه سازمان صداوسیماست، هنوز کفایت نمی‌کند و رفع مشکلات محیط زیستی در ایران هزینه بیشتری می‌طلبد. امسال به ازای هر ایرانی حدود ۱۵هزار و ۳۰۰ تومان خرج محیط زیست و تقریبا دو برابر همین مبلغ از جیب هر ایرانی هزینه صدا و سیما می‌شود. حتی اگر همین مقدار بودجه نیز (مبلغ ۳۹ میلیارد تومان) برای ارتقای توان فیزیکی و تجهیزاتی محیطبانان اختصاص داده شود، به هر محیط بان تنها یک میلیون و ۸۰۰ هزار تومان خواهد رسید.
