«خون خمینی» و گفتمان اصلاحات

موضوع این یادداشت انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ نیست اما بر یک «خبر انتخاباتی» تمرکز دارد.

شواهد حاکی است و برخی از نزدیکان حسن خمینی نیز تأیید می‌کنند که او قصد نامزدی در انتخابات‌ ریاست‌جمهوری را دارد و اگر آقای خامنه‌ای صراحتا او را نهی نکند، ثبت‌نام خواهد کرد.

حسن خمینی علاوه بر این‌که نوه‌ی آیت‌الله خمینی است و او را به همین خاطر «یادگار امام» می‌خوانند، با محمد خاتمی نیز نسبت فامیلی دارد و نزدیک است. مراودات پیشین او با هاشمی‌رفسنجانی و بسیاری از اصلاح‌طلبان مشهور خاص و عام است. مواضع سیاسی او نیز غالبا هم‌سو با اصلاح‌طلبان خوانده شده است. خلاصه این‌که اگر او نامزد انتخابات ریاست‌جمهوری باشد و از فیلتر شورای نگهبان شود (که بسیار بعید می‌نماید) کاندیدای مورد حمایت آقای خاتمی و بسیاری از اصلاح‌طلبان خواهد بود.

***

موضوع این یادداشت انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ نیست اما به بهانه‌ی «نامزدی حسن خمینی» می‌خواهد یک خطای راهبردیِ و گفتمانیِ احتمالی را به اصلاح‌طلبان یادآوری کند و هشدار دهد.

بازگشتِ مصطفی معین با حکمِ حکومتی به رقابت‌ انتخابات۸۴  و استقبال اصلاح‌طلبان، تیشه‌ای بر تنه‌ی نحیف نهالِ اصلاحات بود. تن‌دادن و نهادینه‌کردن حکم حکومتی در این مقیاس، آن‌هم از سوی نامزد و جریانی که می‌خواست به حاکمیتِ قانون برگردد و جبهه‌ی‌‌ «دموکراسی‌خواهی و حقوق بشر» باشد، مصداقِ عینی افتادن در دیگ از هول حلیم بود. بازگشت معین به رقابت‌های انتخاباتی، اصلاح‌طلبان را با «سه شکست» روبه‌رو کرد که بنیادی‌ترین‌ و ماندگارترین‌اش عدول از گفتمان اصلاحات با پذیرفتن همین بی‌قانونیِ بزرگ بود.

در مورد حسن خمینی، اما، خطای احتمالی می‌تواند اساسی‌تر از این هم باشد. «خون خمینی در رگ‌های او جریان دارد»؛ این جمله با همین عبارات در همین روزها دست‌کم دو بار از سوی مدافعان اصلاح‌طلبِ او شنیده شده است و همین معنا با عباراتی مشابه بارها و بارها تکرار شده. نژادپرستی محض و آشکاری که در این جمله وجود دارد، نه تنها نسبتی با گفتمان اصلاحات (با هر قرائتی) ندارد بلکه برجسته‌سازی تاکتیکی آن هم تیشه‌ای دیگر بر ریشه‌ی این گفتمان است. حتی سکوت تاکتیکی در برابر این معنا و یا تأیید و تقویت تلویحی آن از سوی اصلاح‌طلبان باز هم حکایت حلیم و دیگ است با این‌ تفاوت که این‌بار کف‌گیر خطاها هم به ته دیگ خورده است!

***

موضوع این یادداشت انتخابات ریاست‌جمهوری ۱۴۰۰ نیست. حسن خمینی ثبت‌نام هم بکند تائید صلاحیت نخواهد شد بلکه اسباب انسجام هویتی و تاکتیکی حریف می‌شود؛ دفاع از فردی که به‌کمترین مناسبات سیاسی و حزبی تن نداده است؛ تلاش برای دمیدن در تنور انتخاباتی که مشروعیتِ نسبی آن‌هم با تردید روبه‌روست و شرکت در آن با اخلاق فردی هم ستیزه دارد؛ می‌تواند خطاهای دیگری از سوی «ناسا» باشد اما خطای بزرگ‌تر جفا به «انسان» است؛ گفتمانی که «نژاد‌پرستی» را به‌رسمیت بشناسد بلکه علیه آن نشورد، چیزی برای دفاع  از خود باقی نخواهد گذاشت.