زیتون ـ یلدا امیری: زخم کهنه فلسطین بار دیگر سرباز کرده، زخمی که هر بار با یک بحران خونبارتر و عمیق‌تر شده و باز به حال خود رها می‌شود. مناقشه‌ میان فلسطین و اسرائیل از میانه قرن بیستم آغاز شد و هنوز هیچ کشور و یا سازمان بین‌المللی نتوانسته راه حلی برای آن پیدا کند.

اما در این میان گروه‌ها و کشورهایی نیز هستند که با سنگ اندازی در مسیر صلح منافع خود را جستجو می‌کنند. در حالی که گذر زمان در این سال‌ها تنها تسلط اسرائیل را بر سرزمین‌های فلسطینی افزایش داده است. در این میان جمهوری اسلامی همواره درباره حمایت از فلسطین سخن گفته  است، اما رابطه خصمانه جمهوری اسلامی با اسرائیل و روابط دوستانه‌اش با برخی گروه‌های فلسطینی بیشتر از «آرمان فلسطین» ریشه در منافع و ایدئولوژی جمهوری اسلامی دارد.

در روزهای اخیر یکی از سنگین‌ترین درگیری‌های نظامی در سال‌های اخیر بین اسرائیل و فلسطینی‌ها خصوصا در غزه رخ داده است و بر اساس گزارش‌ها بسیاری از مراکز تجاری و اداری در این منطقه به حال تعطیل در آمده است.

درگیری‌ها از کجا آغاز شد؟

این بحران از اصرار اسرائیل به اخراج تعدادی از ساکنین فلسطینی محله «شیخ جراح» آغاز شد. که پس از آن به درگیری‌های وسیع در «حرم شریف» در شرق بیت‌المقدس منجر شد؛ جایی که بیش از ۶۰۰ فلسطینی و ده‌ها پلیس رژیم اسرائیل در آن زخمی شدند. این درگیری‌ها به حمله راکتی حماس به بیت‌المقدس و حملات هوایی و موشکی اسرائیل علیه مواضع این گروه در غزه منجر شد.

بنا بر هشدار سازمان ملل تحولات به سوی یک جنگی تمام عیار پیش می‌رود. گزارش‌ها حاکی از آن است که دست کم ۵۳ فلسطینی و شش اسرائیلی در این درگیری‌ها کشته شده‌اند. اسرائیل صدها حمله هوایی به غزه انجام داد و در مقابل گروه‌های حماس و جهاد اسلامی فلسطین نیز حملات راکتی به تل آویو و بیرشبا انجام دادند.

بنیامین نتانیاهو، در یک نشست خبری با تروریست خطاب کردن گروه‌های حماس و جهاد گفت که «خونشان با خودشان» است

بنیامین نتانیاهو، نخست وزیر دولت انتقالی اسرائیل، در یک نشست خبری با تروریست خطاب کردن گروه‌های حماس و جهاد گفت که «خونشان با خودشان» است و از مردم اسرائیل خواست صبور باشند و «بدانند که یک عملیات طولانی شروع شده است». بنی گانتز، وزیر دفاع اسرائیل، نیز در این گفت «اهداف بیشتری داریم و باید به ارتش فرصت بدهیم» او خطاب به مردم دنیا گفت که دلایل اسرائیل برای این «عملیات گسترده» را بپذیرند.

نتانیاهو پس از حملات راکتی به بیت‌المقدس و حملات هوایی اسرائیل به غزه گفته بود از نظر اسرائیل حماس «از خط قرمزها عبور کرده» و به همین علت ارتش اسرائیل «واکنشی کوبنده» نشان خواهد داد.

همزمان اسماعیل هنیه، رئیس دفتر سیاسی جنبش مقاومت اسلامی فلسطین نیز در برابر دوربین‌ها گفت «معادله ما و دشمن، عوض شده است». او حماس را «پیروز» این معرکه نامید. «سرایا القدس»، شاخه نظامی سازمان جهاد اسلامی و «کتائب عزالدین قسام»، شاخه نظامی حماس، با همکاری یکدیگر در روزهای اخیر ده‌ها فروند راکت به مرکز اسرائیل شلیک کردند. رسانه‌های اسرائیل می‌گویند شهر «گیوعاتاییم» نیز مورد اصابت قرار گرفته است.

سخنان مقامات اسرائیلی و گروه‌های فلسطینی نشان می‌دهد که سیر حوادث به سوی وخامت بیشتر اوضاع پیش خواهد رفت.

در این میان محمود عباس، رهبر تشکیلات خودگردان، با تکرار درخواست از جامعه جهانی برای کمک به فلسطینیان، جشن فطر را لغو کرده و دستور داده که پرچم فلسطین به نشان احترام به «شهدای فلسطین» به حالت نیمه افراشته درآید.

واکنش‌های بین‌المللی

واکنش‌های گسترده‌ای از سوی کشورها و سازمان‌های مختلف بین‌المللی نسبت به بحران اخیر صورت گرفته است.

آنتونی بلینکن، وزیر خارجه آمریکا در تماس تلفنی با گابی اشکنازی، وزیر خارجه اسرائیل تاکید کرد: «اسرائیلی‌ها و فلسطینی‌ها باید بتوانند در امنیت زندگی کنند. ما از تمام طرف‌ها می‌خواهیم تنش و خشونت را متوقف کنند.»

بوریس جانسون، نخست وزیر بریتانیا نیز در توئیتی از طرف‌های اسرائیلی و فلسطینی‌ خواست که خویشتن‌داری به خرج دهند. او افزود: انگلیس عمیقا نگران روند فزاینده خشونت‌ها و مجروح شدن غیر نظامیان است و خواهان کاهش فوری تنش‌ها در این زمینه است.

وزارت خارجه فرانسه با انتشار بیانیه‌ای از حمله راکتی گروه‌های فلسطینی ابراز نگرانی کرد. در این بیانیه آمده است: «فرانسه قویا شلیک راکت از نوار غزه به سمت اسرائیل را که اقدامی ناقض قوانین بین‌المللی است، محکوم می‌کند».

دولت ترکیه اسرائیل را مقصر خشونت‌ها خواند و سخنگوی رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه، از جامعه بین‌الملل خواست در برابر خشونت‌های بی‌پایان اسرائیل علیه مردم غیرنظامی در سرزمین خودشان اقدام کنند.

سازمان عفو بین‌الملل، اسرائیل را به استفاده از زور علیه معترضان فلسطینی در جریان درگیری‌های دایر در شهر قدس شرقی متهم و اعلام کرد، این ابزارها و راه کارها نامتناسب و غیرقانونی است.

دفتر آیت الله سیستانی هم در بیانیه ای اعلام کرد: درگیری‌های خشونت آمیزی که این روزها در مسجدالاقصی و سایر سرزمین های اشغالی مشاهده می شود، بدون شک، نمایانگر میزان صلابت فلسطینیان در رویارویی با اشغال وحشیانه و تجاوزات مداوم است، و نشان می دهد که فلسطینیان به هیچ قیمتی از حق خود بر سرزمین های غصب شده کوتاه نمی آیند هرچند که بهای این فداکاری گران باشد.

سازمان عفو بین‌الملل، اسرائیل را به استفاده از زور علیه معترضان فلسطینی در جریان درگیری‌های دایر در شهر قدس شرقی متهم و اعلام کرد، این ابزارها و راه کارها نامتناسب و غیرقانونی است. این سازمان از مقامات اسرائیل خواست عملیات کوچاندن اجباری در محله «الشیخ جراح» را فورا متوقف کنند و به مهاجرت اجباری مداوم فلسطینیان از قدس شرقی خاتمه بخشند.

هاشم صفی الدین، رئیس شورای اجرایی حزب‌الله لبنان نیز گفت: طوفان موشکی علیه رژیم صهیونیستی بیانگر این است که مقاومت قوی‌تر از آن چیزی است که آمریکا و غرب گمان می‌کنند و می‌گویند و ملت فلسطین قوی است و از قدس دست برنمی‌دارد و آن را رها نمی‌کند. امروزه نیروی قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران دستاوردهای بزرگی را محقق کرده و آنها نشان دهنده نتایج آنچه شهید حاج قاسم سلیمانی، فرمانده نیروهای قدس سپاه پاسداران انقلاب اسلامی ایران انجام داده است، می‌باشد.

واکنش ویژه ایران

در میان تمامی واکنش‌های بین‌المللی به موضوع درگیری‌ها میان گروه های فلسطینی و اسرائیل، جمهوری اسلامی واکنش ویژه ای داشت. علاوه بر محکومیت مقامات دولتی، سپاه پاسداران نیز بیانیه ای صادر و تاکید کرده که «سپاه؛ قدرتمندتر از گذشته حامی انتفاضه و ملت قهرمان فلسطین خواهد بود».

سپاه سال‌هاست که از گروه‌هایی چون حماس و جهاد اسلامی حمایت مالی و نظامی می‌کند.

محمود الزهار، عضو ارشد جنبش حماس سال گذشته در گفت‌وگو با شبکه العالم گفت که در سفر به ایران در دیدار با قاسم سلیمانی گفته که مشکل اساسی آنها حقوق کارمندان و خدمات اجتماعی و کمک‌هایی بوده است که باید به مردم می‌دادند. و قاسم سلیمانی ۲۲ میلیون دلار به آنها پول داده است. گفته بود که پس از صحبت او با قاسم سلیمانی قرار بوده مبلغ بیشتری به آنها پول پرداخت شود، اما چون ۹ نفر بودند و هر ساک ۴۰ کیلو گنجایش داشته و نمی‌توانستند بیشتر حمل بکنند فقط ۲۲ میلیون دلار گرفته‌اند.

اسماعیل هنیه، رییس دفتر سیاسی حماس، مستقیما با محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی تماس گرفته است و گزارشی از آخرین وضعیت و حملات اسرائیل به غزه ارائه کرده و خواستار حمایت جمهوری اسلامی از گروه‌های فلسطینی شده است. ظریف نیز در این گفتگو «با اعلام مجدد همبستگی جمهوری اسلامی با مردم فلسطین و محکوم ساختن اقدامات رژیم غاصب و ددمنش صهیونیستی در حق مردم روزه دار فلسطین و همچنین حمله به مسجد الاقصی و شهید و زخمی کردن نمازگزاران بی‌دفاع، بر حمایت همه‌جانبه  جمهوری اسلامی ایران از حقوق حقه مردم فلسطین و آرمان فلسطین تاکید کرده است.»

ظریف پس از آن در توییتی نوشت: «حمله به مسجد الاقصی و کشتن نمازگزاران و هتک حرمت مقدسات دینی، بزرگترین دلیل بر ماهیت نژادپرستانه و مجرمانه این رژیم غاصب است که همواره دلیل اساسی از بین رفتن امنیت و آرامش و ثبات در این منطقه بوده است. در اینجا تاکید می کنم تنها راه حل عادلانه قضیه فلسطین، ارجاع به اراده فرزندان واقعی این سرزمین و برگزاری همه‌پرسی است.»

إن الهجوم على المسجد الأقصى و قتل المصلین أکبر دلیل على الطبیعه العنصریه الإجرامیه للکیان الغاصب الذی کان دائما السبب الرئیسی لإنعدام الأمن و الإستقرار فی المنطقه.

ان هناک حلا وحیدا عادلا للقضیه الفلسطینیه یتمثل فی إحالتها الى إراده أبناء هذه الأرض و الإحتکام الى إستفتاء شعبی pic.twitter.com/T7v5I2ekdI

— Javad Zarif (@JZarif) May 11, 2021

مجید تخت‌روانچی، نماینده دائم ایران در سازمان ملل متحد در توئیتر خود نوشت: «تداوم حملات رژیم اسرائیلی به فلسطین به کشته و مجروح شدن تعداد زیادی از فلسطینی‌های بی‌گناه منجر شده است. ماهیت نژادپرستانه رژیم آپارتاید به معنای غلبه ستمگری است. شورای امنیت نمی‌تواند نسبت به این جنایات بی‌تفاوت باشد و ایالات متحده باید به محافظت از اسرائیل در سازمان ملل پایان دهد.»

اما سپاه در بیانیه خود به بهانه بحران فلسطین به آمریکا هشدار داد. سپاه در این بیانیه آمریکا را «رژیمی تروریستی» خواند که «حاکمان جنایتکار» آن حامیان اصلی اسرائیل هستند، در این بیانیه آمده است که آمریکا «با طرح ابراهیم و فریب سران برخی کشورهای عربی، عامل و ضامن این گستاخی ها و جنایت‌های رقت بار رژیم صهیونیستی شده‌اند.»

از راه حل دو کشوری تا معامله قرن

جمهوری اسلامی در طول سال‌های گذشته همواره به نوعی در مسیر برقراری صلح در سرزمین‌های فلسطینی مانع تراشی کرده است. جمهوری اسلامی فلسطین را بخشی از عمق استراتژیک خود می‌دانند و مقامات حکومتی علنا به این نکته اذعان دارند.

علی اکبر ناطق نوری، عضو مجمع تشخیص نظام در پاسخ به اعتراضاتی در مورد کمک‌های ایران به فلسطین گفته است: «نگوییم فلسطینی ها، اخوانی و سنی مذهب هستند و نباید به آن ها کمک کنیم، چرا که اولاً آنان مسلمان هستند و دوم این که در مقابله با اسرائیل در راستای منافع ملی ما حرکت می کنند، چرا که اگر سر اسرائیل گرم نباشد پشت در خانه ما قرار خواهد گرفت.»

علاوه بر این جمهوری اسلامی دلایل ایدئولوژیک برای دشمنی با اسرائیل دارد. هر بار که تلاش‌های صلح خاورمیانه در جریان بوده گروه‌های تند رو ایرانی در هماهنگی با  گروه‌های مخالف صلح اسراییل علیه این تلاش‌ها موضع گرفته است. جمهوری اسلامی رابطه سردی با تشکیلات خودگردان فلسطین دارد، این تشکیلات همواره سعی در برقراری صلح و حل بحران خاورمیانه داشته است.

تا جایی که محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطینی چند سال پیش از ایران خواست تا در مسایل فلسطینیان دخالت نکند و گفت: «ما به ایرانیان و سایر کشورها می گوئیم که از دخالت در مسایل مربوط به ما خودداری کنند.»

محمود عباس، رئیس تشکیلات خودگردان فلسطینی چند سال پیش از ایران خواست تا در مسایل فلسطینیان دخالت نکند.

اوج این دخالت‌ها زمانی بود که بیل کلینتون همراه با یاسر عرفات، رهبر وقت فلسطینی‌ها و اهود باراک، نخست‌وزیر وقت اسرائیل، در مذاکرات «کمپ دیوید دوم» به امضای پیمان نهایی صلح نزدیک شده بودند. اما مخالفت‌های گروه‌های تندرو در ایران، فلسطین و اسرائیل شرایط را به سرعت تغییر داد و حماس و جهاد اسلامی و دیگر تشکل‌های مسلح درحالی که از سوی جمهوری اسلامی ایران حمایت می‌شدند، جنبش فتح را تضعیف کردند. حتی آیت الله خامنه ای، یاسر عرفات را مورد انتقاد قرار داد و او را «مردک» نامید. این مذاکرات نهایتا با شکست مواجه شد.

یکی دیگر از تلاش‌هایی که برای حل مساله فلسطین و اسرائیل انجام شد ارائه راه حل «دو کشوری» توسط دولت باراک اوباما رئیس جمهور سابق آمریکا بود. اوباما اعلام کرده بود که ایالات متحده معتقد است امنیت اسرائیل در بلند مدت در گرو توافق بر سر به رسمیت شناخته شدن دولت فلسطین است. مبنای راه حل دو دولت، قطعنامه سازمان ملل متحد در سال ۱۹۷۴ بود. بر اساس این قطعنامه اسرائیل و فلسطین باید در کنار هم و در مرزهای مورد توافق پیش از سال ۱۹۶۷ دو دولت تشکیل بدهند.

آیت‌الله خامنه‌ای با این طرح نیز مخالفت کرد. او در مراسم افتتاح پنجمین کنفرانس بین‌المللی حمایت از فلسطین در تهران گفت: «ما نه جنگ کلاسیک ارتش‌های کشورهای اسلامی را پیشنهاد می‌کنیم، نه به دریا ریختن یهودیان مهاجر را پیشنهاد می‌کنیم و نه حکمیت سازمان ملل را.»

رهبر جمهوری اسلامی در بخشی از سخنان  خود گفته است: «مدعای ما آزادی فلسطین است ، نه آزادی بخشی از فلسطین. هر طرحی که بخواهد فلسطین را تقسیم کند ، یکسره مردود است.»

البته در همان زمان سید محمد خاتمی، رییس جمهوری پیشین ایران، در مصاحبه ای با روزنامه فاینانشال تایمزگفته بود که اگر دولت منتخب حماس وجود دولت اسرائیل را درکنار یک دولت فلسطینی بپذیرد جمهوری اسلامی با آن مشکلی ندارد. البته اظهارات خاتمی در تضادی آشکار با سخنان محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور وقت بود که از نابودی اسرائیل سخن گفته بود.

با شکست تمامی طرح‌های صلح دونالد ترامپ، رئیس جمهور سابق آمریکا به وابستگی عمیقی به تندروهای اسرائیلی داشت طرح «معامله قرن» را پیشنهاد داد.

طرحی که بر اساس آن بخش‌های زیادی از فلسطین به اسرائیل واگذار می‌شد که شامل نیمی از کرانه باختری و بخشی از بیت‌المقدس شرقی که از نظر جامعه جهانی به دولت فلسطین تعلق دارد، بود. در عوض اسرائیل با تشکیل کشور مستقل فلسطینی در نیمه دیگر کرانه باختری و تمام نوار غزه و چندین محله از بیت‌المقدس شرقی موافقت می‌کرد. بر اساس این طرح شهر ابودیس به جای بیت‌المقدس به‌عنوان پایتخت فلسطین در نظر گرفته می‌شد. علاوه بر این بر اساس این طرح فلسطینیان باید از حق بازگشت به سرزمین خود که بر طبق قطعنامه ۱۹۴ شورای امنیت به رسمیت شناخت شده صرف‌نظر کنند.

این طرح که سرزمین فلسطین را به جزیره‌های جدا از هم تبدیل می‌کرد با مخالفت تمامی گروه‌های فلسطینی و بسیاری از کشورها روبرو شد.

قطعا دخالت های جمهوری اسلامی تنها عامل عدم برقراری صلح میان فلسطین و اسرائیل نیست، یکی از مهمترین عوامل غلبه تندروهای اسرائیلی بر گروه‌های صلح طلب است و عدم وجود اتحاد و همبستگی میان گروه های فلسطینی نیز بسیار تاثیر گذار است. اما در این میان حمایت مالی و نظامی جمهوری اسلامی از تندروهای فلسطینی همانند حماس و جهاد اسلامی که در لیست گروه‌های تروریستی بسیاری کشور ها قرار دارند، قابل تامل است. در حالی که سیر تاریخی حوادث نشان می دهد گذشت زمان به ضرر تمام گروه‌های فلسطینی است.