زیتون ـ یلدا امیری: علی لاریجانی بلافاصله پس از اعلام نامزدی در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ به شبکه‌های اجتماعی روی خوش نشان داد. این رئیس سابق سه دوره از مجلس، دوره‌ای طولانی هم رئیس سازمان صدا و سیما بود. او در عرصه سیاسی جمهوری اسلامی به‌عنوان فردی با گرایش اصولگرایی سنتی شناخته می‌شود، اما در سال‌های اخیر به‌نظر می‌رسد به آرامی در حال فاصله گرفتن از آن‌هاست. دفاع و همراهی لاریحانی با دولت روحانی، سبب طرد او از سوی اصولگرایان تندرو شد و اکنون برخی از تحلیلگران معتقدند که او ممکن است کاندیدای نیابتی بخشی از اصلاحطلبان در انتخابات ۱۴۰۰ باشد؛ اگرچه این احتمال بارها از سوی اصلاحطلبان رد شده است.
حضور لاریجانی در شبکه اجتماعی کلاب هاوس در شامگاه پنجشنبه ۳۰ اردیبهشت و مطرح شدن سوالاتی در مورد عملکرد گذشته او در صدا و سیما، عاملی شد که برخی از موضوعات تاریخی بار دیگر مطرح شوند، مسائلی تاریک در پرونده سیاسی علی لاریجانی و البته جمهوری اسلامی. فعالان حاضر در صفحه ای که «نخستین گفتگو با علی لاریجانی در کلاب هاوس» نامگذاری شده بود، در بخشی از سوالات خود از عملکرد او در صدا و سیما پرسیدند؛ از برنامه «هویت» که به باور بسیاری بازوی رسانه‌ای قتل‌های زنجیره‌ای ساسی در دهه ۷۰ شد، برنامه «چراغ» که حمایت از عاملان قتل ها بود و ماجرای پخش گزینشی بخش‌هایی از کنفرانس برلین از تلویزیون جمهوری اسلامی که هزینه سنگینی برای شرکت‌کنندگان به دنبال داشت.
جنجال‌آفرینی و پرونده‌سازی در مورد یک کنفرانس
ماجرای «کنفرانس برلین» یکی از سوالاتی بود که در کلاب هاوس از علی لاریجانی پرسیده شد؛ کنفرانسی که پخش گزینشی بخش‌هایی از آن توسط صدا و سیما در دوران ریاست او به بحرانی برای دولت اصلاحات و تعداد زیادی از فعالان سیاسی و فرهنگی تبدیل شد. لاریجانی در این خصوص موضع انکار را کنار گذاشت و با تکرار سخنان پیشین خود از پخش این فیلم دفاع کرد.
لاریجانی گفت: «در مورد کنفرانس برلین بنده همین الان هم از آن دفاع می‌کنم، به دلیل اینکه آنجا آبروی جمهوری اسلامی را داشتند می‌بردند، این خیلی متفاوت از [برنامه] هویت است. این افراد بروند در خارج از کشور با آن صحنه‌های مبتذل، بد و بیراه به نظام جمهوری اسلامی بگویند، آن نظامی که خود اینها را بالا آورده است و آنطور توهین آمیز انجام شود. به نظر ما کار درستی بود که مردم بشناسند که اینها وقتی از کشور می‌روند چه رفتاری دارند من از آن [پخش گزینشی کنفرانس] دفاع می‌کنم، الان هم دفاع می‌کنم.»
کنفرانس «ایران پس از انتخابات» همایشی بود که از ۱۹ تا ۲۱ فروردین ۱۳۷۹ از سوی حزب سبز آلمان و به دعوت بنیاد هاینریش بل برگزار شد. همایشی که در ایران به کنفرانس برلین مشهور شد. حدود دو ماه بعد از پیروزی اصلاحطلبان در مجلس ششم و سه هفته پس از ترور سعید حجاریان، ۱۷ نفر از چهره‌های سیاسی اصلاح‌طلب و روشنفکران در این کنفراس حاضر شدند.
این هفده نفر عبارت بودند از: حسن یوسفی اشکوری (پژوهشگر دینی)، علیرضا علوی تبار(فعال سیاسی اصلاح طلب)، جمیله کدیور (نماینده مردم تهران در مجلس ششم)، عزت الله سحابی (فعال سیاسی)، علی افشاری (فعال دانشجویی)، چنگیز پهلوان (نویسنده و روزنامه نگار)، حمیدرضا جلایی پور (روزنامه نگار که بعدا عضو حزب مشارکت شد)، محمود دولت آبادی (نویسنده)، فریبرز رئیس دانا (اقتصاددان)، منیرو روانی پور (نویسنده)، محمدعلی سپانلو (نویسنده)، شهلا شرکت (روزنامه نگار)، مهرانگیز کار (حقوقدان)، کاظم کردوانی (پژوهشگر و عضو کانون نویسندگان)، اکبر گنجی (روزنامه نگار)، شهلا لاهیجی (ناشر) و خدیجه مقدم (فعال زنان و محیط زیست).
هدف اصلی کنفرانس، برقراری ارتباط بین اصلاح طلبان و منتقدان داخل ایران با اپوزیسیون خارج از کشور بود. جمیله کدیور در این مورد نوشته است: «هدف از برگزاری این کنفرانس از یک سو نشان دادن نظرات متنوع طیف های مختلف فکری اصلاح طلب بود،تا بین اصلاح طلبان و اندیشمندان داخلی و فعالان سیاسی خارج از کشور پلی ایجاد کنند.و از سوی دیگر برگزاری گفتگو بین شخصیت های ایرانی و آلمانی جهت ترمیم و بهبود وضع افکار عمومی آلمان ها نسبت به ایران و به تبع آن افزایش روابط اقتصادی و صنعتی طرفین.»
کنفرانس از یک سو مورد مخالفت و اعتراض برخی گروه‌های اپوزیسیون خارج از کشور قرار گرفت و از سوی دیگر در داخل با واکنش برخی جریان‌ها و روزنامه‌هایی نظیر کیهان مواجه شد.
کنفرانس از یک سو مورد مخالفت و اعتراض برخی گروه‌های اپوزیسیون خارج از کشور قرار گرفت و از سوی دیگر در داخل با واکنش برخی جریان‌ها و روزنامه‌هایی نظیر کیهان مواجه شد. صدا و سیمای جمهوری اسلامی با پخش برنامه‌ای گزینشی ۳۰ دقیقه‌ای از حدود ۱۶ ساعت سخنرانی از شبکه اول صدا و سیما اتهامات بسیاری متوجه شرکت‌کنندگان در این کنفرانس کرد. در این فیلم صحنه‌هایی از عریان شدن یک مرد، رقصیدن یک زن، فریادهای مرگ بر جمهوری اسلامی و سران آن و بریده‌هایی از فیلم سخنرانی روزهای مختلف در کنار این صحنه‌ها پخش شد.
همه شرکت کنندگان از سوی دستگاه قضایی احضار شدند و با اتهاماتی مانند اقدام علیه امنیت ملی و تبلیغ علیه نظام مورد بازجویی قرار گرفتند. در این میان حسن یوسفی اشکوری ابتدا به اعدام و سپس به هفت سال زندان و اکبر گنجی ابتدا به ده سال و سپس به شش سال زندان محکوم شدند.
یوسفی اشکوری: سخنان لاریجانی دروغ و جعلیات است
حسن یوسفی اشکوری، محقق، نویسنده و دین پژوه در گفتگو با «زیتون» سخنان لاریجانی را از اساس و بنیاد نادرست دانست و گفت: «می توانم در یک جمله بگویم که آنچه آقای لاریجانی گفت تکرار همان جعلیات و دروغ هایی بود که در مقطع کنفرانس برلین در ارتباط با این کنفرانس و سخنرانانش در محافل و رسانه‌های حکومتی و دولتی ایران مطرح شد و به خصوص آنچه که در صدا و سیما اعلام شد. بعد از آن هم آقای لاریجانی رئیس صدا و سیما در یک مصاحبه تلویزیونی همین حرف‌ها، دروغ‌ها واتهامات را تکرار کرد.»
یوسفی اشکوری افزود: «حدود ۲۱ سال از آن زمان گذشته و کل ماجرای کنفرانس برلین هم در همان زمان در قالب یک کتاب منتشر شد و به همه سخنان مجریان و سخنرانان موافقان و مخالفان به طور مفصل پرداخته شد. از آن زمان تا امروز صدها مقاله، کتاب، سند، فیلم و گفتگو در دسترس است. بنابر این آقای علی لاریجانی نمی تواند بعد از ۲۱ سال همان دروغ ها را تکرار کند یا اینکه بنده بخواهم جعل بودن آنها را آشکار کنم.»
این پژوهشگر تاریخ، که خاطرات کنفرانس اوین و ماجرای سال‌های زندان را در کتابی با عنوان «از برلین تا اوین» به رشته تحریر درآورده، دعوت بنیاد فرهنگی- ادبی هانریش بل را از ۱۷ چهره فرهنگی و سیاسی ایران که ۸ نفر از آنها از کانون نویسندگان بودند به این منظور دانست که آلمانی ها می‌خواستند از زبان جریان‌های مختلف روشنفکری، سیاسی، رسانه‌ای و دانشجویی ایران بشنوند که ایران در چه مسیری حرکت می‌کند.
او گفت که «اکثر کسانی که صحبت کردند از موضع دفاع از اصلاحات بود. همه رفته بودیم که به ایرانیان خارج از کشور و به آلمانی ها بگوییم ایران در حال حرکت در مسیر آزادی و دموکراسی است و اوضاع در حال بهتر شدن است وضعیت سیاسی، فرهنگی، اجتماعی، دانشگاه ها، زنان و مطبوعات همگی رو به بهبود است.»
یوسفی اشکوری سخن لاریجانی در این مورد که «نظام اینها را بالا آورد» کذب محض خواند و گفت: «کدام یک از ۸ نفری که عضو کانون نویسندگان بودند نظام آنها را برکشیده بود؟ این خود دروغ بزرگی است هیچکدام از این ها مدیون نظام جمهوری اسلامی نبودند. حالا اگر این تعبیر در مورد امثال بنده یا مهندس سحابی هم گفته شود باید بگوییم انقلاب ما را برکشیده بود و نه نظام جمهوری اسلامی. ما همگی از جریان های مختلف مغضوب و مطرود نظام بودیم. برخوردهایی که با ما شد هم مشخص می کند. بنابر این این یک دروغ بسیار بزرگ است.»
اشکوری در مورد سخن لاریجانی مبنی بر بردن آبروی نظام، گفت: «هیچیک از ما برای بردن آبروی نظام نرفته بودیم، بلکه آنچه که گفتیم اگر نظام را به عنوان ساختار حقوقی و حقیقی آن در نظر بگیریم، به نفع آنها بود. ما می خواستیم بگوییم که جمهوری اسلامی در مسیر درستی حرکت می کند؛ البته از موضع اصلاح طلبی و دفاع از آقای خاتمی اصلاح طلبان و مجلس ششم.»
اشکوری گفت که دلیل برخوردهای لاریجانی در آن زمان موضع مخالف او با اصلاحات بوده است و «آنهایی هم که آمدند آنجا توهین کردند توهینشان بیشتر به ما بود بیش از همه به من و خانم کدیور توهین کردند.»
اشکوری تاکید کرد که دلیل برخوردهای لاریجانی در آن زمان موضع مخالف او با اصلاحات بوده است و افزود: «آنهایی هم که آمدند آنجا توهین کردند توهینشان بیشتر به ما بود بیش از همه به من و خانم کدیور توهین کردند. به خاطر اینکه خانم کدیور چادر بر سر داشت و من لباس روحانی پوشیده بودم. بله به جمهوری اسلامی هم بد و بیراه گفتند اما بیشتر علیه ما بود این را بنده در دفاعیات و بازجویی هایم گفتم.»
اشکوری گفت: «در همان موقع صدا و سیما به دروغ گفت که چرا اینها جلسه را ترک نکردند در حالی که بعد از آن صحنه ها همه ما جلسه را ترک کردیم و به عنوان اعتراض از سالن خارج شدیم. به جای اینکه جمهوری اسلامی بیاید از حقوق ما دفاع کند ما را متهم شماره یک کرد. به بنده در دادگاه اول حکم اعدام دادند دو اتهام در کیفرخواست من بود که می توانست حکم اعدام داشته باشد یکی ارتداد و یکی هم تشکیل گروهی به قصد براندازی که اساسا دروغ بود. آنچه که بنده فهمیدم در دادگاه بیشتر منظورشان یک بحث نظری و اعتقادی بود آنهم چیزی بود که در ایران بارها مطرح کرده بودیم.»
او نشان دادن ۳۰ دقیقه فیلم از میان ساعت‌ها سخنرانی در ایام عاشورا توسط صدا و سیما را در جهت برانگیختن عواطف و احساسات مردم دانست تا «زمینه های برخورد تند و خشن را علیه مهمانان کنفرانس فراهم شود.» و افزود: «بیش از همه علیه من چون روحانی بودم و حساسیت روی من بیشتر بود آقای لاریجانی هم در تلویزیون بطور خاص از تنها کسی که اسم برد من بودم همه اینها زمینه سازی برای حکم های خشن بود.»
افشاری: هدف لاریجانی تخریب اصلاحات بود
علی افشاری، فعال سیاسی و دانشجویی سابق، یکی دیگر از شرکت‌کنندگان در این کنفرانس، در گفتگو با «زیتون» گفت که سخنان لاریجانی همانند ۲۱ سال پیش و خلاف واقع است و افزود: «به هیچ عنوان کسانی که در آن کنفرانس شرکت کرده بودند و برگزارکنندگان آن چیزی علیه جمهوری اسلامی نگفته بودند، البته انتقاداتی به عملکرد افرادی مانند لاریجانی که کارگزاران همیشگی استبداد دینی و نهاد ولایت هستند و دفاع از جنبش اصلاح طلبی دوم خرداد مطرح بود.»
او گفت: «جناح اقتدارگرا و ضد اصلاحات از حرکت اپوزسیون خشونت طلب خارج از کشور استفاده کردند به ناحق هم افراد شرکت کننده در کنفرانس برلین به ناحق هم بیرون از کشور مورد حمله قرار گرفتند و به خاطر عملکرد افرادی مثل لاریجانی جواب پس دادند و هم داخل کشور بعد از پخش فیلم گزینشی آماج حمله قرار گرفتند دادگاهی شدند. از آن حرکت استفاده کردند برای تخریب و تضعیف جنبش اصلاح طلبی و هم برای تصفیه حساب با برخی از شرکت کنندگان، از جمله بنده از آن استفاده کردند.»
افشاری با اشاره به بازداشت خود بر پایه همان فیلم گزینشی صدا و سیما افزود: «حال آقای لاریجانی باید توضیح بدهند که آن فیلم که پخش عمومی نشده بود، آیا ایشان فیلم کامل را دیده بود؟ اگر دیده بود چرا گزینشی را پخش کرد و اگر گزینشی را فقط دیده بود چطور بر اساس آن قضاوت کرد؟»
برنامه‌هایی که به جنایاتی هولناک مربوط بود
برنامه «هویت» در سال ۱۳۷۵ از شبکه یک سیمای جمهوری اسلامی و در دوران ریاست علی لاریجانی بر صدا و سیما پخش شد. برنامه‌ای با هدف اتهام زنی سیاسی و اخلاقی علیه روشنفکران، نویسندگان و منتقدان حکومت که اعترافات اجباری نیز بخشی از این برنامه بود. در این برنامه روشنفکرانی چون عبدالحسین زرین‌کوب، هوشنگ گلشیری، داریوش شایگان، محمدعلی اسلامی ندوشن، سید حسین نصر، باقر پرهام، محمود دولت‌آبادی، محمدجعفر محجوب، احمد شاملو، ایرج افشار و بسیاری دیگر به عنوان عنوان تئوریسین تهاجم فرهنگی و خائن به کشور یاد می‌شدند. اعترافات تلویزیونی که از سعیدی سیرجانی، عزت‌الله سحابی، غلامحسین میرزاصالح در زندان ضبط شده بود نیز در این برنامه پخش و تحلیل‌های مقامات دولتی نیز در آن گنجانده می‌شد.
لاریجانی: «من می‌پذیرم که پخش این برنامه (هویت) توسط صدا و سیما کار اشتباهی بود و من دیر متوجه این موضوع شدم.»
علی لاریجانی در پرسش پاسخ پنجشنبه شب در کلاب هاوس در باره برنامه هویت موضع انکار را در پیش گرفت و گفت: «من می‌پذیرم که پخش این برنامه توسط صدا و سیما کار اشتباهی بود و من دیر متوجه این موضوع شدم. زیردستان من این کار را انجام دادند اما اشکال را وارد می‌دانم. بعد از این اتفاق، برنامه چهره‌های ماندگار را داشتیم که تلاش کردیم جبران کنیم.»
این ادعای لاریجانی در حالی بیان شده که او در دوران ریاستش بر صداوسیما، از پخش این برنامه دفاع کرده بود. او در شماره ۶۳ هفته‌نامه صبح که آبان ۱۳۷۵ منتشر شد، گفته بود: «اولا بحثی که ما در این مجموعه مطرح کردیم بر اساس توهین و تهدید نیست. ثانیا بسیار از شخصیت‌های مطرح شده افراد مذهبی و اندیشمند نیستند هرچند ممکن است به آن تظاهر کنند. ثالثا در مورد اینکه می‌گویند چرا به این افراد مجال صحبت داده نمی‌شود باید گفت مگر اینها تاکنون مجال صحبت نداشتند… یعنی این حضرات فکر می‌کنند ما اطلاع نداریم که از کدام سفارتخانه پول می‌گیرند که این مطالب را بنویسند؟»
احمد پورنجاتی، معاون وقت سازمان صدا و سیما در زمان لاریجانی نیز افشا کرده که این برنامه کار مشترک وزارت اطلاعات و صدا و سیما بوده که با «اصرار» لاریجانی پخش شد و لاریجانی برای ساخت هویت با هم دیدار نیز داشته اند. سعید امامی ایده پرداز هویت کمتر از دو سال بعد در روایت جمهوری اسلامی عامل اصلی قتل های زنجیره‌ای شناخته شد.
لاریجانی در برنامه چراغ هم تریبون در اختیار روح الله حسینیان قرار داد تا اصلاح طلبان و اطرافیان رییس جمهور وقت سید محمد خاتمی را عامل قتل‌های زنجیره‌ای بخواند. پخش این برنامه از شبکه اول با واکنش تند اصلاح طلبان به ویژه محمد خاتمی روبرو شد و صدا و سیما نیز طی اطلاعیه‌ای انجام تخلف توسط برخی گردانندگان برنامه چراغ را پذیرفت. اما پس از آن رئیس صدا و سیما از جلسات هیات دولت اخراج شد.
لاریجانی در کلاب هاوس در مورد برنامه چراغ مدعی شد: «برنامه چراغ، برنامه زنده و با هویت متفاوت بود، من بعد از ۲۰ دقیقه که فهمیدم حسینیان چه گفته دستور قطع آن را دادم، خود حسینیان هم گفت چون می‌دانستم برنامه را قطع می‌کنید، در همان ده دقیقه حرفم را زدم.»
علی لاریجانی بیشتر عمر سیاسی‌اش را در سمت‌های انتصابی گذارنده است. حتی وقتی برای نمایندگی مجلس کاندید شد، به قم، شهری مذهبی رفت. او هرگز تلاش نکرده تا خود را به عنوان سیاستمداری مردمی معرفی کند.او که در دوره‌ای از مخالفان اصلاح طلبان و دولت اصلاحات بود با چرخش‌های سیاسی سال‌های اخیر خود را به اعتدالیون و بخشی از تکنوکرات های اصلاح طلب نزدیک کرد. او در سخنان و مواضع اخیر خود بارها از عقلانیت سخن گفته است و ادعا کرده به دلیل نگرانی از تغییر در روند سیاست خارجی و حاکم شدن روش‌های غیر عقلانی وارد انتخابات شده است. اما انکار و حتی جعل واقعیات تاریخی چندان به عقلانیت نزدیک نیست.
درآمد در این نوشتار به دو مطلب خواهم پرداخت. نخست، تحلیلی از عنوان مقاله و…
تردیدی نیست که تداوم نزاع اسرائیل و فلسطین که اینک منطقه‌ی پرآشوب و بی‌ثبات خاورمیانه…
تصور پیامدهای حمله نظامی اسرائیل به ایران نیروهای سیاسی را به صف‌بندی‌‌های قابل تأملی واداشته…
ناقوس شوم جنگ در منطقۀ خاورمیانه بلندتر از هر زمان دیگری به گوش می‌رسد. سه‌گانۀ…