رأی زنان بازیچه «رجال» سیاسی

زیتون ـ مهسا محمدی: «نزدیک انتخابات که می‌شود یاد آزادی زنان، کولبران، محرومان می‌افتیم و بارها تکرار می‌شود و مردم از پشت گیرنده‌ها نگاه می‌کنند و می‌گویند یادمان است که قبلی‌ها هم این حرف‌ها را زدند.» هر چند این جملات بیشتر به گفته‌های یک مخالف جمهوری اسلامی در توییتر شبیه است، اما اظهار نظر امیرحسین قاضی‌زاده هاشمی، از نامزدهای اصول‌گرای نظام در انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰ است. هاشمی زمانی که رقبای او در حال دادن وعده و وعیدهای ریز و درشت بودند که اگر رییس‌جمهور شوند برای زنان چه‌ها خواهند کرد، به آنان طعنه زد که فقط زمان انتخابات به یاد زنان می‌افتند.

البته خود قاضی‌زاده هاشمی هم نتوانست از خیر بازی کردن با این دست که پیش از این برد کرده بود بگذرد و  یکی دو جمله بعد راه مشابهی رفت و این را به رخ بقیه کشید که رییس ستاد انتخاباتش یک «بانو» و مادر ۳ فرزند است. او در ادامه حتی از این هم فراتر رفت و به سه وزیر و پنج وزیر وعده داده شده توسط رقبا هم بسنده نکرد و گفت «بانوان شایسته زیادی داریم که می توان تمام کابینه را از آنها انتخاب کرد.»

هر چند نقد این کاندیدای اصول‌گرا برای تخریب رقبای اصلاح‌طلب‌اش بود که به صورت سنتی رای زنان طبقه متوسط شهری را در سبد خود می‌بینند، اما در نهایت پر بیراه هم نگفت.

برای اصلاح‌طلبان همواره «زنان و جوانان» برگ‌های برنده‌ای بودند که خواست‌های خود را در وعده‌های این جناح پیدا می‌کردند و پتانسیل بالایی هم برای ایجاد موج لحظه آخری به نفع کاندیدایی که نزدیک به خود احساس می‌کردند، داشتند. این بار هم به نظر می‌رسد تلاش عبدالناصر همتی و محسن مهرعلیزاده وقتی اولی از پنج وزیر زن در کابینه‌اش حرف می‌زند و دومی از سه وزیر، استفاده از همان ظرفیتی است که گمان می‌کنند از اسلافشان به ارث برده‌اند.

حقوق زنان و اصولگرایان

از میان ۷ نامزد انتخابات ریاست جمهوری ۱۴۰۰، به نظر می‌رسد جلیلی و زاکانی پیشاپیش از خیر رای زنان مردد که معمولا بر اساس میزان انطباق مطالبات خود با وعده‌های نامزدها دست به انتخاب می‌زنند، گذشته‌اند و به همان زنانی که به صورت سنتی در سبد رای‌شان قرار گرفته‌اند بسنده کردند و با وعده‌هایی مانند تحکیم بنیان خانواده و مواردی از این دست سعی می‌کنند آنان را راضی نگه دارند. سایرین اما نتوانستند از وسوسه بردن رای این زنان به خانه بگذرند.

ابراهیم رئیسی، دخترش را به برنامه‌ تلویزیونی فرستاد تا از پدر در برابر آنچه که تخریب سال ۹۶ نامید دفاع کند و بگوید که پدرش در پیاده‌روها دیوار نخواهد کشید.

ابراهیم رئیسی، دخترش را به برنامه‌ تلویزیونی فرستاد تا از پدر در برابر آنچه که تخریب سال ۹۶ نامید دفاع کند و بگوید که پدرش در پیاده‌روها دیوار نخواهد کشید. ریحانه سادات رئیسی باز شدن قسمت ضریح و رواق حرم امام هشتم شیعیان برای زنان در زمان ریاست پدرش بر آستان قدس و به مرخصی فرستادن زنان از زندان با پابند الکترونیک در زمان ریاستش بر قوه قضاییه را از نقاط درخشان کارنامه او در حوزه زنان دانسته و به آن بالید.

خود رییسی هم در مصاحبه‌هایش به خدماتش به زنان در زمان تولیت آستان قدس اشاره کرد، اما وقتی بحث به مطالبه زنان برای حضور در ورزشگاه رسید، گفت که اینکه زنان به ورزشگاه بروند مشکلی را از آنان حل نمی‌کند و مشکلات زنان به گفته احمد امیرآبادی فراهانی، عضو ستاد ابراهیم رئیسی «معیشت» است و شاکی شد که سایر کاندیداها «از زنان و مساله حجاب به عنوان ابزاری برای رای‌آوری استفاده می‌کنند».

با وجود آنکه رئیسی در سال ۹۶ به طمع جمع‌کردن رای کسانی که به صورت سنتی در پایگاه او نبودند تا دیدار با امیر تتلو، یک خواننده زیرزمینی پیش رفت، اما او نمی‌تواند از جایگاهی که در قلب نظام دارد از مسئله «زنان و حجاب» که ویترین جمهوری اسلامی است به عنوان «ابزاری برای رای‌آوری» استفاده کند و به ناچار به مواردی مانند باز شدن ضریح بر زنان و مرخصی فرستادن «مادران» با پابند بسنده می‌کند. از آن سو او و اعضای ستادش به رقبایی که تلاش می‌کنند با فاصله‌گذاری هر چند موقت و دم انتخاباتی با قرائت هسته سخت نظام از حجاب رای جمع کنند، می‌تازند.

قاضی‌زاده هاشمی هم خط مشابهی را برای حمله به نامزدهای رقیب پیش گرفت و گفت که «در این جمع برای جلب توجه نباید هر حرفی را بزنیم» اما در حرکتی ترکیبی در ادامه تاکید کرد که تعداد «بانوان» توانمند آنقدر زیاد است که می‌توان کل کابینه را با آنان چید.

در این میان محسن رضایی که همه تخم‌مرغ‌هایش را برای بردن انتخابات پیش رو در سبد یارانه گذاشته و وعده یارانه ۴۵۰ هزار تومانی می‌دهد، برای جذب زنان هم روی  وعده پول دادن به آنان حساب کرده است. رضایی می‌گوید در دولت او زنان خانه‌دار هم حقوق خواهند گرفت. به جز آن وعده داده است که «اینترنت ارزان برای بانوان خانه دار که فعالیت های مانند خرید و فروش دارند».

در نهایت وسوسه دادن وعده آزادی‌های اجتماعی این سردار سپاه را هم رها نکرد و با اشاره به ورزشکاران زن گفت: «محدودیت‌هایی که برای خواهران ورزشکار مانند محدودیتی که برای خواهران منصوریان ایجاد و از ورود آنها به ورزشگاه که  برای تمرین رفته بودند جلوگیری کردند، جلوگیری می‌کنیم.» در آخر هم در کلی‌ترین و غیرقابل پیگیری‌ترین بیان ممکنه وعده داد :« برخی از محدودیت‌هایی که برای بانوان به وجود آمده و منجر به مشکلات جدی برای آنها شده، در دولت ما وجود نخواهد داشت.»

حقوق زنان و اصلاح‌طلبان

هر چقدر که کاندیداهای اصولگرا در دادن وعده‌های جذاب در حوزه آزادی‌های زنان معذوریت دارند و ممکن است حتی به ریزش پایه رایشان منجر شود، اصلاح‌طلبان در این حوزه می‌تازانند. مشکل کاندیداهای اصلاح‌طلب یا به عبارتی منتسب به اصلاح‌طلبان اما چیز دیگری است. اینکه وعده‌های آنان دیگر باورپذیر نیست. زنان پیش از این بارها در این عرصه بخت خودشان را آزموده و لیست مطالبات تنظیم کردند، به ستادها رفتند، امضا و تعهد گرفتند و در نهایت بعد از انتخابات باز بر سر خانه اول بودند.

عبدالناصر همتی که پیش از این همسرش، سپیده شبستری، در برنامه‌ تبلیغاتی این کاندیدا در تلویزیون نگاه و برنامه‌های حوزه زنان او توضیح داده بود، خود هم همه تلاشش را در مناظره دوم کرد. او با طرح این پرسش که «چه میزان برای زنان در جامعه محدودیت ایجاد کردیم» گفت: «این قشر از جامعه چه تقصیری دارند در حالیکه ۵۰ درصد جمعیت کشور را تشکیل می‌دهند.»

او پیش از این مناظره در مورد پیامک‌های حجاب که برای زنان فرستاده می‌شود تذکر داده بود و گفته بود این روند باید متوقف شود. در روز مناظره هم تاکید کرد: «در دو – سه روز گذشته بارها به من تذکر دادند که چرا گفتید به زنان پیامک ندهد که حجاب خود را رعایت نکردند، این اقدامات باعث ایجاد استرس می‌شود و با وضع قوانین باید این گونه اعمال و نحوه برخورد گشت‌های ارشاد را باید ممنوع کنیم. »

همتی برای جذاب شدن کابینه اش برای زنان رقم وزاری زن را تا عدد پنج بالا برد و گفت: «در کابینه خود حداقل پنج زن را منصوب خواهم کرد و تبعیض جنسیتی در محیط کار و درآمد را لغو خواهم کرد.»

نامزد اصلاح‌طلب دیگر، محسن مهرعلیزاده هم به زعم خود در این حوزه آورده‌هایی داشت و گفت: «به استان‌دارهای خود تکلیف می کنم تا یک معاونت را از زنان انتخاب کنند و سه وزیر زن را معرفی می‌کنم. اگر مجلس تایید کرد که خیلی خوب و اگر هم نه آنان را در معاونت به کار خواهم گرفت. » در ادامه او هم در اظهار نظری مبهم تاکید کرد که برای «جوانان و زنان  باید بستر و نهادهایی برای رفع فشاری که مانع از پیشرفت آنها شده است، پیش بینی شود. این اقشار  در چند ساله گذشته به خاطر برخی از مسائل از برخی حقوق اجتماعی محروم شدند.»

اگر سال‌های پیش از آن را به کناری بنهیم و فقط  نگاهی به وعده‌های حسن روحانی در حوزه زنان در سال ۱۳۹۲ بیندازیم به روشنی پیداست که تقریبا هیچ‌یک از وعده‌های او عملی نشده‌اند. تشکیل وزارت زنان، کنترل یا حذف گشت ارشاد، بیمه زنان خانه‌دار، حذف تفکیک جنسیتی در انتخاب رشته‌های دانشگاهی و بازنگری در فقه اسلامی به منظور تغییر قوانین نابرابر از جمله وعده‌های روحانی در دور اول ریاست جمهوری‌اش بود. زنان سال ۹۶ هم پا پس نکشیدند و در زمان انتخابات ریاست جمهوری سال  ۹۶ حدود ۲۰۰ فعال جنبش زنان در داخل ایران  طی بیانیه‌ای مطالبات و خواست‌های خود را از کاندیداهای ریاست جمهوری اعلام کردند و تلاش کردند مواجهه مطالبه محورانه با کاندیداها داشته باشند و بار دیگر رای زنان مطالبه محور به سبد حسن روحانی، کاندیدای نزدیک به اصلاح‌طلبان رفت. مطالبه‌ها اما باز هم مطالبه باقی ماند و آنچه از این دولت برای زنان به جا ماند باز هم ناکامی بود. 

این بار اما با وجود تلاش کاندیداها برای دمیدن بر آتش «حق زنان» هیچ شعله‌ای در نمی‌گیرد. نه لیست مطالبات تنظیم شده و نه زنان فعال به امید پیگیری خواسته‌های ۴۰ ساله‌شان راهی این ستاد و آن ستاد شده‌اند، گویی این بار چنانکه شاملو می‌گفت «چیزی فسرده است و نمی‌سوزد امسال…»