زیتون- سولماز ایکدر: آیت‌الله خامنه‌ای٬ رهبر جمهوری اسلامی٬ برای اولین بار، در آخرین فرصت تبلیغات رسمی برای انتخابات ریاست‌جمهوری٬ یک سخنرانی عمومی داشت.

سخنرانی چهارشنبه شب رهبر جمهوری اسلامی یک اولین دیگر نیز داشت؛ او این بار «تحریم کنندگان انتخابات» را به رسمیت شناخت. هرچند آیت‌الله خامنه‌ای ضمن تاکید بر وجود «فضای سنگین تحریم در انتخابات» مدعی شد که هدف «دشمن» این است که «این انتخابات به صورت مطلوب جمهوری اسلامی انجام نگیرد.»

علی خامنه‌ای در این رابطه گفت که «عدم حضور مردم در انتخابات طبعا فاصله‌گیری مردم از نظام جمهوری اسلامی است». این نیز اولین بار بود که رهبر جمهوری اسلامی  نه تنها به تصمیم مردم برای «عدم حضور» در انتخابات اذعان کرد، بلکه تایید کرد که  مردم به این واسطه از نظام جمهوری اسلامی فاصله می‌گیرند.

راه ناپیمودنی

حتی پیش از آغاز روند انتخابات ریاست‌جمهوریِ سیزدهم٬ سرکوب خونین آبان ۹۸ و اسقاط هواپیمای اکراینی٬ فاصله‌‌ی بخشی از مردم با صندوق‌های رای را راهی «ناپیمودنی» کرده بود؛ خانواده‌ها٬ بازماندگان و آسیب‌دیدگان آن حوادث پیشاپیش اعلام کرده بودند قصد شرکت در انتخابات ریاست‌جمهوری را ندارند و از مردم نیز دعوت کرده بودند تا این انتخابات را «تحریم» کنند.

همچنین شماری از خانواده‌های کسانی که در بیش از سه دهه گذشته در زندان و خیابان و آسمان ایران به دست عوامل قضایی یا امنیتی جمهوری اسلامی کشته شده‌اند، در قالب کارزار «رای بی رای» خواستار تحریم انتخابات ریاست جمهوری شده‌ بودند.

تصمیم به تحریم اما محدود به این افراد نماند دعوت به تحریم «فعال و هدفمند» انتخابات در این دوره به شکل بی‌سابقه‌ای گسترش یافت و در طول هفته‌های گذشته برخی از نهادها و چهره‌های مخالف و منتقد جمهوری اسلامی در داخل و خارج ایران در بیانیه‌های مختلف بر تحریم انتخابات تاکید کرده‌اند.

صدها تن از فعالان سیاسی٬اجتماعی و حقوق بشری هم در داخل و خارج از کشور ضمن صدور بیانیه‌هایی اعلام کردند که «انتخابات نمایشی ـ فرمایشی» را تحریم می‌کنند.

رویکرد شورای نگهبان در روند «تایید صلاحیت» نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری و رد صلاحیت چهره‌هایی مانند جهانگیری، پزشکیان، لاریجانی و مصطفی تاجزاده نیز به موج «تحریم» دامن زد.

«تحریم» انتخابات از اولین ادوار برگزاری آن پس از پیروزی انقلاب سال ۵۷ روشی بود که از سوی برخی مخالفان نظام پیگیری می‌شد٬ اما موج آن این دوره آن‌چنان بلند شد که به گفته وزیر کشور دولت حسن روحانی در بهترین شرایط  نرخ مشارکت ۴۷ درصد است. این در حالی است که روز گذشته (چهارشنبه) معاون سیاسی وزیر کشور، مشارکت در انتخابات ریاست جمهوری را بین ۳۴ تا ۴۷ درصد برآورد کرده بود.

رویکرد شورای نگهبان در روند «تایید صلاحیت» نامزدهای انتخابات ریاست جمهوری و رد صلاحیت چهره‌هایی مانند علی لاریجانی و مصطفی تاجزاده نیز به موج «تحریم» دامن زد.

جمهوری اسلامی پیش از این نیز کاهش میزان مشارکت را پیش‌بینی می‌کرد؛ حتی عباسعلی کدخدایی، سخنگوی شورای نگهبان هم ۲۹ اردیبهشت گفت که از منظر حقوقی مشارکت پایین تاثیری در مشروعیت انتخابات نخواهد گذاشت.

رهبر جمهوری اسلامی نیز تا دیروز٬ بر خلاف ادوار گذشته انتخابات نه در خصوص مشارکت در انتخابات سخن گفته بود و نه حتی از «مخالفان نظام» که «ایران را دوست دارند» دعوت کرده بود تا در انتخابات مشارکت کنند.

آش «عدم مشارکت در انتخابات» اما به حدی شور شد که آشپز نیز به فغان آمد و مدعی شد که انتخابات نشان دهنده «حضور مردم در صحنه» است و افزود: «حضور مردم در صحنه یعنی نظام جمهوری اسلامی پشتوانه مردمی دارد.»

انتخابات و «مذاق‌های سیاسی»

رهبر جمهوری در بخش دیگری از سخنرانی شب گذشته‌اش «تحریم»کنندگان انتخابات را تهدید کرد و مدعی شد: «دشمنان می‌خواهند با کاهش مشارکت مردمی، ایران ضعیف و جولانگاه تروریست‌ها و مزدوران شود.»

علی خامنه‌ای در ادامه گفت که شرکت نکردن مردم در انتخابات باعث افزایش « فشارهای دشمن» از جمله «تحریم» می‌شود.

او اما طبق معمول مسئولیتش را در فراگیر شدن تحریم در این دوره از انتخابات قبول نکرد و بدون اشاره به رد صلاحیت‌های گسترده نامزدها توسط شورای نگهبان، مناظره‌های تلویزیونی نامزدهای تایید شده را نشانه «رقابتی بودن» انتخابات دانست و گفت: «شاهد مثال این‌که انتخابات در ایران سالم است آن است که روسای‌جمهوری سلایق سیاسی متفاوتی با هم داشته‌اند.»

به گفته خامنه‌ای انتخابات در جمهوری اسلامی همیشه «سالم و رقابتی بوده» و «روسای جمهور با مذاق‌های سیاسی متفاوت سر کار آمدند.»

این در حالی است که شورای نگهبان که بدون واسطه یا با واسطه منصوبان رهبر جمهوری اسلامی هستند به جز نامزدهای اصلاح‌طلب، علی لاریجانی و تعداد دیگری از چهره‌های اصول‌گرا نیز رد صلاحیت کردند تا جایی که این گمانه‌زنی در جامعه مطرح شد که  گروه‌ها و چهره‌های مختلف سیاسی در داخل ایران نیز اعلام کرده‌اند که شورای نگهبان این رد صلاحیت‌ها را با هدف پیروزی قطعی ابراهیم رئیسی انجام داده است.

همین غیر رقابتی بودن انتخابات نیز یکی از دلایل عدم اقبال عمومی به انتخابات بود.

با این حال رهبر جمهوری اسلامی باز هم انگشت اتهام را به سوی «دشمن» خارجی نشانه گرفت و گفت آن کسانی که «حرفهای سفسطه آمیزی» در مورد انتخابات می‌زنند «برای اینکه مردم را از حضور در انتخابات دلسرد کنند اینها در واقع دنبال تضعیف نظام هستند.»

علی خامنه‌ای همچنین بدون اشاره به اعتراضات سیاسی مردم گفت که «گلایه های» مردم از وضعیت اقتصادی کشور را قبول دارد و «دولت آینده باید این مشکلات را حل کند.»

او در عین افزود که رای ندادن به دلیل این مشکلات را قبول ندارد و «راه حل مشکلات حضور پای صندوق رای است.»

از نظر رهبر جمهوری اسلامی قرار نیست در انتخابات «مذاق‌های سیاسی» به انتخاب گذاشته شوند، بلکه انتحابات مانند تشییع جنازه قاسم سلیمانی فرای رقابت‌های سیاسی، محمل مشروعیت‌زایی است که نظام به آن نیازمند است.

رهبر جمهوری اسلامی در ادامه مدعی شد که «به انتخابات نیز باید با نگاهی برتر از مذاق‌های مختلف سیاسی نگریست و در آن شرکت کرد زیرا نظام اجتماعی کشور به این موضوع نیازمند است». شاید بتوان گفت این سخن رهبر جمهوری اسلامی که اساسا با تعریف انتخابات که محل رقابت و بروز «مذاق‌های مختلف سیاسی» و در معرض انتخاب قرار گرفتن آنهاست در تناقض است، روشن‌کننده نوع نگاه او به این مقوله است. از سوی دیگر این سخن او حتی با بخش دیگری از سخنانش در همین سخنرانی که داشتن روسای جمهور با سلایق سیاسی متفاوت را نشانه سلامت انتخابات ایران دانست نیز در تناقض بود. از نظر رهبر جمهوری اسلامی قرار نیست در انتخابات در ایران «مذاق‌های سیاسی» به انتخاب گذاشته شوند، بلکه انتخابات به گفته او مانند تشییع جنازه قاسم سلیمانی فرای رقابت‌های سیاسی، محمل مشروعیت‌زایی است که نظام به آن نیازمند است.

او همچنین با تفسیر و استناد به آیه‌ای از قرآن ٫ شرکت در انتخابات را عمل صالح دانستند چرا که دشمنان دین و اسلام را به‌شدت ناراحت می کند.

آیت‌الله خامنه‌ای پیش از این نیز «رای سفید» دادن در این انتخابات را حرام اعلام کرده بود.

رهبر جمهوری اسلامی در بخش دیگری از سخنرانی‌اش تاکید کرد که «اگر رییس جمهور با رای بالا انتخاب شود٬ پشتیبان محکم خواهد داشت و کار بزرگ انجام خواهد شد.» این بخش از سخنرانی خامنه‌ای از متن منتشر شده توسط وب سایتش حذف شده بود. اما «کار بزرگ» از جمله شعارهای ستاد انتخاباتی ابراهیم رئیسی است.

علی خامنه‌ای با سخنرانی روز گذشته‌اش نشان داد که خواستار انتخاباتی کم شور است اما نه خیلی کم‌شور٬ آنقدر که هم پیروزی گزینه مطلوبش تضمین شده باشد و هم به یکی از منابع مشروعین نظام لطمه نخود. نه انقدر که «تحریم» برنده انتخابات باشد٬ فارغ از آن که نام چه کسی توسط وزارت کشور به عنوان رییس جمهوری سیزدهم اعلام خواهد شد.

شاید از همین رو بود که پیشاپیش به «دست‌اندرکاران» انتخابات در مورد کمبود تعرفه انتخاباتی هشدار داد.