«همدمِ» قالیباف، ناقض حریم خصوصی

زیتون ـ مهسا محمدی: اپ تازه به بازار آمده مدعی است که هدفش «انتخاب آگاهانه و ازدواج پایدار جوانان» است. نامش «همدم» است و کاربران شبکه‌های اجتماعی به طعنه «تیندر اسلامی» می‌خوانندش. تیندر یکی از چندین اپ جهانی آشنایی و رابطه است که در ایران فیلتر شده. حال در جهت خودکفایی و تشویق جوانان به ازدواج موسسه تبیان وابسته به سازمان تبلیغات اسلامی اپی طراحی کرده که حرف و حدیث‌ها درباره آن فراوان است. رنگ بندی، لوگو و نام «همدم» مشابه اپلیکیشن فارسی دیگری است که از ۴ سال پیش در خارج از ایران طراحی و راه‌اندازی شده و در حوزه بهداشت، سلامت و حقوق زنان فعال است. 

برای رونمایی از«همدمِ» داخلی، قالیباف، رییس مجلس، شخصا حضور داشته و اپلیکیشن طراحی شده در نهاد تحت نظر کمیل خجسته، برادرزاده همسر رهبر جمهوری اسلامی را تبلیغ کرده. البته قالیباف می‌گوید اول بررسی کرد تا ببیند «این برنامه در شأن حضور رئیس قوه است» یا نه و بعد دیده که «این اقدام یک کار ماندگار» است.

محل تخصیص بودجه‌های دستکاری شده

 سایت‌هایی با کارکرد همسریابی و صیغه با پشتیبانی نهادهای حاکمیتی در ایران پیش از این هم کم نبود. همین اپلیکیشن همدم هم وابسته به سایتی با عنوان «همسان تبیان» است که دستور کارش را «همسان‌گزینی» و دادن مشاوره به همسان‌گزینان تعریف کرده. محمد قمی، رئیس سازمان تبلیغات اسلامی هم در این مراسم گفته است  که قبلا این سازمان سایت همسان‌گزینی را راه‌اندازی کرد ولی به دلیل «محدودیت توان» و «راضی‌کننده» نبودن آن، اپلیکشین تازه به عنوان «سکوی تسهیلگری ازدواج» راه‌اندازی شده است.

سازمان تبلیغات اسلامی که موسسه تبیان وابسته به آن است، از موسسات خاصی بود که برای افزایش بودجه آن در سال ۱۴۰۰، مجلس به صورت غیرقانونی در بودجه دست برد.

 محمود گلزاری، مشاور پروژه «همدم» نیز در این مراسم از وجود ۷۰۰ سایت غیر قانونی همسریابی در کشور خبر داده و  قالیباف می‌‌گوید این اپلیکیشن جایگزین مناسبی برای «سازمان‌های بزرگ پرهزینه و پرخرج» است. درباره هزینه‌ها و بودجه این اپلیکیشن البته اطلاعاتی منتشر نشده اما گفته شد که در همین ابتدا باید تا ۱۰۰ مشاور برای کمک به فعالیت‌های آن استخدام شود.

سازمان تبلیغات اسلامی که موسسه تبیان وابسته به آن است، از موسسات خاصی بود که برای افزایش بودجه آن در سال ۱۴۰۰، مجلس به صورت غیرقانونی در بودجه دست برد؛ کاری که حتی صدای نمایندگان همان «مجلس انقلابی» را هم درآورد. در این دستکاریِ مورد تایید باقر قالیباف، برای بخش سایبری‌ این سازمان ٢٠٠میلیارد تومان و برای حلقه‌های میانی‌ آن ٨٠میلیارد تومان بودجه تعیین  شد. حال رئیس مجلس آمده و از محل تخصیص بودجه افزوده شده رونمایی می‌کند.

خجسته می‌گوید در این اپلیکیشن جامعه هدفش  ۱۳ میلیون مجرد در سن ازدواج هستند که «به دلیل محدودیت توان توسعه» نمی‌توانسته بر روی سایت به آنها خدمات بدهد. با توجه به فیلتر بودن سایر اپ‌های موسوم به اپ «دیتینگ» به نظر می‌رسد که «همدم» به جز بهره بردن از بودجه برای رشد و توسعه خود، از امتیاز انحصار در این بازار هم برخوردار است. هر چند تجربه نشان داده که اپ‌های سفارشی تولید شده به این شکل در بازار بی‌رقیب داخلی هم، به دلیل ناکارایی، موفقیتی نداشته است. در مورد همدم نیز از همین حالا گزارشاتی از باز نشدن و کار نکردن اپ در شبکه‌های اجتماعی دیده می‌شود.

همدمی نامطمئن برای حریم خصوصی

عارف چراغی، کسی که در بخش اجتماعی موسسه تبیان تولید محتوی می‌کند طی رشته توییتی شرح داده است که چرا نباید همدم را با تیندر مقایسه کرد. یکی از دلایل ذکر شده از سوی او برای کاربران شبکه‌های اجتماعی که در ایران دغدغه حفظ حریم خصوصی خود را دارند نگران کننده است.

به گفته چراغی «همدم احراز هویت دقیقی دارد مثل یک بانک». این ویژگی به درستی یکی از تفاوت‌های این اپ دیتینگ با سایر اپ‌هایی با همین کارکرد است. جذابیت‌های غیرقابل انکار اپ‌های اینچنینی بانک اطلاعاتی عظیمی را گردآوری کرده و دسترسی حاکمیت به حریم خصوصی افراد را بی‌حد و حصر می‌کند.

امیر رشیدی، محقق امنیت و دسترسی به اینترنت در مورد میزان امنیت «همدم» و احتمال دسترسی آن به حریم خصوصی افراد به «زیتون» می‌گوید: « کلا اپلیکیشن های آنلاین دیتینگ که این هم جزو آنان محسوب می‌شود، در همه جای دنیا اطلاعات زیادی از کاربران جمع آوری می‌کنند بالاخص در ایران که حالا اینها می‌گویند قرار است رسمی و قانونی هم باشد دیگر بدتر. از طرف دیگر ما می‌دانیم چقدر امنیت سایت‌ها و اپ‌های ایرانی پایین است و هر چند وقت یکبار می‌شنویم که یک جایی یک چیزی هک می‌شود و کلی دیتای کاربران بیرون می‌آید و این باعث نگرانی است که آیا اینها اساس مراحل تست‌های امنیتی را گذراندند یا نه، که خب تجربه نشان داده که نه.»

این کارشناس تاکید دارد که در بررسی امنیت و حریم خصوصی در این جور سرویس‌های معمولا دو سه مدل تست انجام می‌گیرد، «یکی اینکه این اپلیکیشن به چیزهایی دسترسی پیدا می‌کنند آیا این چیزها مورد نیازشان است یا نه، مثلا اگر یک اپلیکیشن قرار است فرد را از نقطه A به B ببرد لازم است به جی پی اس دسترسی داشته باشد اما مثلا لازم نیست صدای تو را داشته باشد، اگر خواست، این به اصطلاح «رد فلگ» است و باید احتیاط شود در مورد آن. تست‌های دیگر استاتیک آنالیز و داینامیک آنالیز اَپ است. در داینامیک آنالیز اپلیکیشن را در محیط آزمایشگاهی اجرا می‌کنی و رفتارش را بررسی میکنی، برای اینکه ببینی اپلیکشن چه میکند، آیا چیزی را در دستگاهت کپی میکند، آیا میخواهد چیزی جابجا شود؟ چیزهای این شکلی. تک تک فاکتورهای رفتار عملی را بررسی می‌کنی. در مورد استاتیک هم کدها را می‌خوانی، که آن کار‌ زمانبری است و به دقت و تمرکز بیشتری نیاز دارد.»

امیر رشیدی: «این اپلیکیشن یک فایل را در دستگاه کاربر می‌گذارد که فایل اپلیکیشن اندروید است و هیچ توضیحی هیچ جایی نیست که چرا اینکار را می‌کند و هیچ اپلیکیشنی در دنیا این کار را نمی‌کند».

امیر رشیدی می‌گوید که از این جهت این اپ بعضی رفتارهای توضیح ناپذیر دارد «مثلا این اپلیکیشن یک فایل را در دستگاه کاربر می‌گذارد که فایل اپلیکیشن اندروید است و هیچ توضیحی هیچ جایی نیست که چرا اینکار را می‌کنند و هیچ اپلیکیشنی در دنیا این کار را نمی‌کند، به فرض هم نیاز دارد به هر دلیلی این کار را بکند توضیحی نمیدهد که چرا. از طرف دیگر  از کاربر می‌پرسد که  debugger در حال اجرا است یا نه؟ یا گوشی root شده یا نه و این سوالات مشکل دار است.»

به گفته این محقق امنیت و دسترسی به اینترنت «گوشی های اندروید به صورت پیش فرض روت نیستند و روت کردن آن دنگ و فنگ زیادی دارد و در حالت روت دسترسی به خیلی از چیزها داری که در حالت عادی نداری و سوال این است که آنها با دانستن این به چه چیزی میخواهند دسترسی داشته باشد در این مورد هم توضیحی هم ارائه نمی‌شود. در مورد  debugger هم همینطور. اینها رد فلگ هستند که باید بررسی شود.  من هیچوقت ندیدم  حتیدر اپلیکیشن‌های ایرانی هم حتی این کار را بکنند.»

این متحصص تاکید دارد که «من نمیتوانم الان به چیزی متهم‌شان کنم اما می‌گویم پرچمهای قرمز و هشدار دهنده زیادی وجود دارد و این احتیاج به توضیح و تحقیق دارد.»

فرزندان شکست خورده زمانه خویش 

قالیباف می‌گوید «پلتفرم همدم یعنی فرزند زمانه خویش هستیم» به نظر منظور رییس مجلس این است که جمهوری اسلامی خود را به روز نگه‌داشته و فارغ از اینکه چقدر موفق بوده در تلاش است از همه امکاناتش در جهت افزایش ازدواج و فرزنداوری در ایران استفاده کند.

در حالی که رهبر جمهوری اسلامی برای رساندن جمعیت ایران به ۱۵۰ میلیون نفر هدف‌گذاری کرده، دلایل متعددی از جمله مشکلات اقتصادی و تغییر رویکرد افراد در ایران به مقوله ازدواج، رهبر را در دورترین فاصله ممکن از خواست خود قرار داده. به گفته سخنگوی سازمان ثبت احوال کشور «از ابتدای فروردین تا ۲۰ مرداد سال جاری ۱۲۷ هزار و ۲۴۵ مورد ازدواج و ۳۴ هزار و ۴۵۷ مورد طلاق در پایگاه اطلاعات جمعیتی سازمان ثبت احوال کشور ثبت شده است. 

محمدمهدی تندگویان، معاون وزیر ورزش و جوانان ایران هم ابراز نگرانی کرده که «کاهش ازدواج و فرزندآوری» باعث شده که کاهش جمعیت به یک بحران اساسی در ایران تبدیل شود. به گفته او «از هر ۱۲۲ مرد متقاضی ازدواج، ۱۰۰ زن متقاضی» وجود دارد و این نسبت  از نگاه وی نگران‌کننده است.

بعید است اپ مورد نظر در جهت اهداف اعلام‌شده‌اش موفق باشد، اما باید هشیار بود که آیا باز هم می‌تواند فضای مجازی را برای کاربران ایرانی ناامن‌تر بکند یا نه.