زیتون ـ یلدا امیری: نیروی دریایی سپاه پاسداران سال‌هاست که در آب‌های خلیج فارس و دریای عمان با ناوهای آمریکایی در کشمکش است و رویا رویی میان این ناوها و قایق های تند رو سپاه سابقه ای طولانی دارد. این تنش‌ها در دولت باراک اوباما، رئیس جمهور پیشین آمریکا پس از امضای برجام افزایش یافت. در دوره ریاست جمهوری دونالد ترامپ برای مدتی متوقف شد، اما پس از خروج آمریکا از برجام از سر گرفته شد. مقامات آمریکایی اقدامات قایق‌های تندرو نیروی دریایی سپاه را غیرایمن و غیرحرفه‌ای توصیف می‌کنند.

پس خروج آمریکا از برجام و اعمال تحریم بر صادرات نفت جمهوری اسلامی، در سال ۱۳۹۸ چندین کشتی تجاری و نفتکش توسط عواملی نامشخص مورد حمله قرار گرفته و آسیب دیدند. ایالات متحده و متحدانش جمهوری اسلامی را متهم کردند، درحالیکه ایران هرگونه مداخله را تکذیب کرد. در همان زمان مقامات جمھوری اسلامی از جمله فرماندھان بلندپایه سپاه چندین بار تھدید کردند که تنگه ھرمز را خواھند بست.

حال در دور تازه‌ای از تنش‌ها روز پنجشنبه ۷ مرداد نفتکش مرسر استریت، متعلق به شرکت اسرائیلی زودیاک در دریای عمان با پهباد مورد حمله قرار گرفت و در جریان حمله به این کشتی٬ دو نفر از خدمه آن (یک بریتانیایی و یک رومانیایی) کشته شدند. اسرائیل و چند کشور غربی جمهوری اسلامی را مسئول این حمله خواندند، اگر چه مقامات دولت جمهوری اسلامی تکذیب کرده‌اند اما اسرائیل تهدید جنگ کرده و می‌گوید که سعید آقاجانی از فرماندهان هوا‌فضای سپاه مسئول حمله به این کشتی است. برخی از تحلیلگران این حمله را پاسخ جمهوری اسلامی به حملات اسرائیل به تاسیسات هسته‌ای ایران می‌دانند.

حمله به نفت‌کش و انگشت اتهام به سوی نظام

تنها چند ساعت از حمله به کشتی مرسر استریت گذشته بود که یائیر لاپید، وزیر امور خارجه اسرائیل در بیانیه‌ای گفت، حمله به این کشتی کار جمهوری اسلامی بوده و باید «پاسخ سختی» داده شود. آمریکا و انگلیس ۱۰ مرداد با حمایت از اسرائیل، جمهوری اسلامی را مسئول این حمله معرفی کردند. آنتونی بلینکن، وزیر امور خارجه ایالات متحده، گفت «پاسخی مشترک» داده خواهد شد و بوریس جانسون، نخست‌وزیر بریتانیا نیز جمهوری اسلامی را متهم دانست.

سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه با تاخیری چند روزه روز ۱۱ مرداد با تکذیب نقش داشتن ایران در حمله به نفتکش اسرائیلی گفت که حکومت ایران به هر اقدام تلافی‌جویانه‌ کشورهای دیگر بی‌درنگ و با قوت و جدیت پاسخ می‌دهد. او گفت که کشورهایی که ایران را متهم می‌کنند، سند و مدرک برای نقش داشتن ایران در حمله به این نفتکش ارائه نداده و «بیانیه‌های هماهنگ شده» علیه ایران خوانده‌اند.

نفتالی بنت، نخست‌وزیر اسرائیل، ۱۲ مرداد اعلام کرد که اسرائیل کشورها را برای پاسخ بین‌المللی به ایران بسیج می‌کند اما در صورت لزوم  به تنهایی پاسخ می‌دهد.

نفتالی بنت، نخست‌وزیر اسرائیل، ۱۲ مرداد اعلام کرد که اسرائیل کشورها را برای پاسخ بین‌المللی به ایران بسیج می‌کند اما در صورت لزوم  به تنهایی پاسخ می‌دهد، او افزود که دوره‌ای که «آسوده در تهران بنشینند و از آنجا خاورمیانه را شعله‌ور کنند» تمام شده است. همزمان بلینکن گفت که ایالات متحده «در تماس بسیار نزدیک و در حال هماهنگی با بریتانیا، اسرائیل، رومانی و دیگر کشورها است و یک پاسخ جمعی به ایران داده خواهد شد.» همان روز بریتانیا، رومانی و لیبریا  در نامه‌ای به شورای امنیت نوشتند به احتمال زیاد ایران با استفاده از پهپاد به نفتکش مرسر استریت حمله کرده است.

بنی گانتز، وزیر دفاع اسرائیل ۱۳ مرداد گفت سعید آقاجانی، فرمانده واحد پهپادی سازمان هوا‌فضای سپاه پاسداران ایران، مجری اصلی حمله اخیر بود و افزود، سعید آقاجانی تجهیزات، آموزش و برنامه‌ها را ارائه می‌کند و مسئول اقدامات تروریستی بسیاری در منطقه بوده است. گانتز گفت که امیرعلی حاجی‌زاده، فرمانده هوا- فضای سپاه پاسداران ایران نیز «عامل ده‌ها حمله پهپادی و راکتی اخیر در منطقه بوده است».

حسین سلامی، فرمانده کل سپاه، پس از سخنان گانتز از «زمینه‌سازی صهیونیستی» در خلیج فارس سخن گفت و افزود هر کسی که ایران را تهدید کند، یا در تهدید و ضربه زدن به ایران مشارکت کند، با واکنشی سهمگین روبرو خواهد شد. بنی گانتز، وزیر دفاع اسرائیل ۱۴ مرداد گفت آماده حمله به ایران هستیم. سخنگوی وزارت خارجه جمهوری اسلامی در واکنش تاکید کرد که «هرگونه اقدام احمقانه علیه ایران با پاسخی قاطع مواجه خواهد شد».

وزیران خارجه کشورهای عضو «گروه ۷» و نماینده عالی اتحادیه اروپا ۱۵ مرداد در بیانیه مشترکی جمهوری اسلامی را عامل این حمله دانستند. گروه ۷ شامل آمریکا، کانادا، فرانسه، بریتانیا، آلمان، ایتالیا و ژاپن در این بیانیه نوشتند که حمله یادشده «عامدانه، هدفمند و نقض آشکار قوانین بین‌المللی بوده و همه شواهد قابل دسترس، به صراحت به نقش ایران اشاره دارد». نماینده بریتانیا در سازمان ملل نیز قرار است این موضوع را در جلسه شورای امنیت مطرح کند. هنوز نتیجه تحقیقات در مورد حمله به این کشتی اعلام نشده است.

سعید آقا‌جانی و یگان پهبادی رعد

وزیر دفاع اسرائیل سعید آقاجانی و امیرعلی حاجی زاده را به عنوان متهمان این حمله معرفی کرده است. حاجی‌زاده، فرمانده هوافضای سپاه چهره ای آشنا و رسانه‌ای است، اما درباره آقاجانی اطلاعات زیادی وجود ندارد. حسین دلیریان که رسانه های حکومتی او را فعال رسانه معرفی می کنند ولی گفته می شود از چهره‌های امنیتی است در توییتی نوشته است: « میگم سعید آقاجانی (آراجانی) تو پهپادی سپاه نداریم، شاید اسرائیلی‌ها سعید آقاخانی خودمون رو اشتباه گرفتن با کس دیگه‌ای» او تصویری از سعید آقاخانی، بازیگر ایرانی را نیز منتشر کرده است.

وزیر دفاع اسرائیل سعید آقاجانی و امیرعلی حاجی زاده را به عنوان متهمان این حمله معرفی کرده است.

سازمان مجاهدین خلق در جریان حمله شهریور ۱۳۹۸ به تاسیسات نفتی آرامکو در عربستان سعودی، نام آقاجانی را مطرح کرده و نام کوچک او را سعید معرفی کرده بود. اما ظاهرا نام کوچک او حمید است. خبرگزاری تسنیم، وابسته به سپاه، اردیبهشت ۱۳۹۸، میزگردی با حضور چهار فرمانده سپاه برگزار کرد. که حمید آقاجانی یکی از آنها بود، در این میزگرد فرامرز عبدوست، صادق فروزنده، سیدمجتبی ماهرو و حمیدآقاجانی از جمله فرماندهان «گردان پهپادی رعد» معرفی شدند..به نوشته تسنیم «یگان پهپادی نیروهای مسلح جمهوری اسلامی ایران در سپاه پاسداران» پس از مدتی «رعد» نام گرفت.

این میزگرد در مورد تاریخچه ساخت پهباد در سپاه و قدرت پهبادی جمهوری اسلامی است، در این میزگرد گفته شده که حمید آقاجانی به همراه صادق فروزنده، کاظم حیدری، مسیح کشاورز، حاج آقا حیدری و شهید میرهاشمی اولین کسانی بودند که به یگان رعد پیوستند. آقا جانی در سال ۱۳۶۳ در جریان تصویربرداری از جاده خرمشهر ــ بصره مجروح شده است.

یگان پهبادی رعد در سال ۱۳۶۴ پس از آنکه آیت الله خمینی دستور تشکیل نیروهای سه‌گانه سپاه از جمله نیروی هوایی را صادر کرد، از معاونت اطلاعات قرارگاه به نیروی هوایی منتقل شد و به یگان پهپادی تغییر یافت و اکنون ادعای تبدیل شدن به یکی از قدرت های جهانی در زمینه تولید هواپیمای بدون سرنشین دارد.

اما سازندگان نخستین پهباد ها افراد دیگری بودند. ظاهرا نخستین بار در اواخر سال ۱۳۶۲ فرماندهان سپاه مطلع شدند که افرادی در جهاد دانشگاهی اصفهان اقدام به طراحی و ساخت پرنده‌های کوچکی کرده‌اند که می‌توانند از مواضع دشمن عکسبرداری کنند.  سازندگان اولین پهپادهای ایرانی برای عملیاتی شدن پرنده‌ها به جبهه‌های جنگ رفتند و در آنجا با گردان پهپادی رعد سپاه همکاری و به رفع برخی از ایرادات پهپادها پرداختند.

اولین تجربه استفاده از پهپاد در منطقه عملیاتی کانال پرورش ماهی رقم خورد و پس از آن گردان رعد هواپیماهای بدون سرنشین سپاه در اهواز و در پادگانی در نزدیکی جبهه‌ها با هدف تامین تصاویر شناسایی سپاه مستقر شد. سادگی ظهور عکس‌ها و به روز بودن آنها، وضوح بالای تصاویر، گستردگی مناطق عکسبرداری، کم هزینه بودن پرواز و عدم نیاز به مهارت ویژه برای تفسیر عکس ها از جمله ویژگی‌هایی بود که خیلی زود پهباد ها را در اولویت بودن فرماندهان سپاه قرار داد. اولین پهباد هایی که گردان رعد ساخت، تلاش‌ ۱ و ۲ و ۳ و مهاجر ۱ و ۲ بود.

حمید آقاجانی می‌گوید که « هواپیمای «تلاش» واقعا یک اسباب‌بازی بود و ما با اسباب‌بازی از عراقی‌ها اطلاعات دریافت می‌کردیم. «تلاش ۱»، پدربزرگ «شاهد ۱۲۹» است. بنده به‌یاد دارم که در آن زمان تنظیم موتور هم بلد نبودیم. هواپیمای اولیه ما از جنس یونولیت بود که یونولیت را در طرح پهپاد می‌بریدیم، قوس‌های آن را درست می‌کردیم و سپس روکش آکاژور گردو با چسبی که یونولیت را نخورد (چسب دوغی) روی آن می‌کشیدیم و بعد به هم می‌چسباندیم و هواپیما آماده می‌شد.»

نگرانی از پهبادهای ایرانی

تولید هواپیمای بدون سرنشین پروژه‌ای موازی با برنامه موشکی جمهوری اسلامی است، که حساسیت زیادی در جامعه بین‌الملل برانگیخته است، دلیل اصلی این حساسیت‌ها موضوع نفوذ منطقه‌ای جمهوری اسلامی است. بر اساس گزارش‌ها حکومت ایران به طور گسترده پهبادهای خود را در اختیار گروه‌های نیابتی قرار می‌دهد. مقام‌های امنیتی غربی معتقدند که توانایی پهبادی جمهوری اسلامی خطری فوری است و حتی بیش از برنامه هسته‌ای و موشک‌های بالیستیک خطرناک است. ایران علاوه بر حوثی‌های یمن پهبادهای خود را برای گروه‌های شبه نظامی در عراق، حزب الله لبنان و حماس در غزه ارسال می‌کند.

روزنامه آمریکایی وال استریت ژورنال روز ۷ مرداد، در گزارشی از تصمیم ایالات متحده برای وضع تحریم‌های جدید علیه پهپادها وموشک‌های هدایت‌شونده جمهوری اسلامی ایران خبر داد. این روزنامه به نقل از چند مقام آمریکایی، فناوری پهپادی جمهوری اسلامی ایران را خطری برای آمریکا و منطقه دانسته است.

آمریکا اخیرا چندین بار به زرادخانه پهبادی گروه های مورد حمایت ایران در عراق و سوریه حمله کرده است. این حمله‌ها نشان می‌دهند پهپادها در جنگ قدرت در خاورمیانه چه نقش مهمی پیدا کرده اند. دولت آمریکا ۸ تیرماه در نامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل اعلام کرد که حمله‌های اخیر به مواضع شبه‌نظامیان مورد حمایت جمهوری اسلامی در عراق و سوریه جنبه پیشگیرانه داشته و پس از حمله پهبادی گروه‌های شیعه وابسته به جمهوری اسلامی در عراق به منافع آمریکا و متحدانش انجام شده است.

فدریکو بورساری، کارشناس سیاسی موسسه ایتالیایی پژوهش‌های سیاسی بین‌المللی ISPI می‌گوید جمهوری اسلامی وقتی پای رقابت بر سر قدرت و نفوذ منطقه‌ای باشد به استفاده از پهپاد توسط گروه‌های شبه نظامی اقدام می‌کند. ایران به طور رسمی از پهپاد برای دفاع از مناطق مرزی استفاده می‌کند اما تهران پی برده که با رساندن آنها به گروه‌های نیابتی می‌توان مقاصد سیاسی را هم پیش برد.

نشریه نشنال‌ریویو اردیبهشت ماه امسال در گزارشی نوشت که ایران به سرعت در حال تبدیل شدن به یک کشور دارای پهپاد در خاورمیانه است و تهران پهپادهای تولیدی خود را سالهاست که به یمن می‌فرستد و این تاثیر حملات شورشیان حوثی تحت حمایت تهران، علیه عربستان سعودی را افزایش داده است.

سخنرانی‌های آتشین رهبران جمهوری اسلامی و اسرائیل علیه یکدیگر و حمایت نظامی ایران از گروه‌هایی مانند حزب‌الله لبنان و حماس که مخالف اسرائیل هستند، میزان تنش را در منطقه بالا و بالاتر می‌برد. آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر جمهوری اسلامی هر مانعی در جهت حفظ و گسترش نفوذ در منطقه را خط قرمز خود اعلام کرده است. موشک‌های بالستیک و پهپادها نیز ابزاری برای گسترش این نفوذ و حفاظت از آن است. در این میان نمایش‌های گاه و بی گاه قدرت نظامی و رجز خوانی‌هایی که بعد گردن گرفته نمی‌شود هم بر وحشت جامعه جهانی دامن می زند.