زیتون ـ مهسا محمدی: در مجلس ایران گفت‌وگوهای نمایندگان مجلس با وزیران پیشنهادی ابراهیم رئیسی ادامه دارد. با وجود آنکه ابراهیم رییسی گمان می‌کرد هم‌قطاران بهارستان‌نشین‌اش چندان چوب لای چرخ رییس‌جمهور انقلابی نخواهند گذاشت و کابینه پیشنهادی کابینه انتخابی خواهد بود، اما به نظر می‌رسد اختلاف منافع موجب شده که تا این‌جا هم برخی از چهره‌های پیشنهادی با انتقادهای فراوانی روبه‌رو شوند.

در این میان اما پرحاشیه‌ترین وزیر پیشنهادی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی بود و مخالفت‌ها با او نه در مجلس که در میان افکار عمومی و بعد از انتشار برنامه وزارت‌خانه احتمالی‌اش در دولت سیزدهم شکل گرفت.

محمدمهدی اسماعیلی وزیر پیشنهادی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی روز گذشته برنامه پیشنهادی خود را در ۸۳ صفحه و در زمینه هنرهای نمایشی، موسیقی، سینما، کتاب، مطبوعات، فرهنگ عمومی و … منتشر کرد.

وزیر پیشنهادی ۴۶ ساله به نوشته سایت دولتی ایرنا «از جمله مدیران تحول‌گرای راهبردی سازمان صداوسیما است» و از طلاب دانش‌آموخته مدرسه عالی شهید مطهری. در ضمن دکترای علوم سیاسی‌اش را  از پژوهشگاه علوم‌انسانی و مطالعات فرهنگی گرفته و عضو هیئت علمی دانشگاه تهران هم هست.

در برنامه ۸۳ صفحه‌ای اسماعیلی به وضعیت موجود در عرصه‌های فرهنگی و هنری مختلف به شدت حمله شده و نهادهای صنفی مانند خانه سینما را «فاقد وجاهت قانونی» و خانه موسیقی «مهم‌ترین مرکز تولید بحران» عنوان شده است. به گفته او در سینمای فعلی ایران «تصویر مثبت از زن بی‌حیا» نشان داده می‌شود و فیلم‌ها ضد اسلامی و ضد انقلابی هستند.

سیاست‌های کلی یک وزارت ارشاد اسلامی

در این برنامه، در تبیین سیاست‌های کلی وزارت ارشاد تاکید شده که یکی از منابع تنظیم این سیاست‌ها بیانیه گام دوم انقلاب رهبر جمهوری اسلامی بوده و این در بندهای این سیاست کلی هم پیداست.

به عنوان مثال سه مورد اول این سیاست‌های کلی به ترتیب :«زنده نگه داشتن اندیشه و راه امام خمینی … و تبعیت از رهبر فرزانه»، «برنامه‌ریزی برای بسط شعور معنوی و وجدان اخلاقی جامعه» و «احیا و ترویج سبک زندگی ایرانی اسلامی» است.

در این برنامه، در تبیین سیاست‌های کلی وزارت ارشاد تاکید شده که یکی از منابع تنظیم این سیاست‌ها بیانیه گام دوم انقلاب رهبر جمهوری اسلامی بوده.

در همه ۲۴ بند هم مکررا بر دخیل کردن هر چه بیشتر اسلام در این عرصه، افزایش ارتباط با حوزه‌های علمیه و مواردی از این دست تاکید شده است.
وزیر ارشاد احتمالی آینده می‌گوید که رویکرد کلان این وزارتخانه گفتمان‌سازی از هویت ایرانی ـ اسلامی خواهد بود اما تاکید دارد که این کار را از طریق «نظارت»، «حمایت» و «هدایت» و با «پرهیز از دخالت مستقیم و بیجا» انجام خواهند داد.
در عین حال به وضوح اعلام می‌کند که در این مسیر «حمایت قطعی و همه‌جانبه از جبهه فرهنگی انقلاب» به عمل خواهد آمد، همان «جریان مومن انقلابی مورد تاکید مقام معظم رهبری».

رسانه‌ها و وزیر رییسی

در حالی که با بر سر کار آمدن دولت ابراهیم رییسی رسانه‌های کمی مستقل‌تر در داخل ایران دیگر امید چندانی برای داشتن حداقل آزادی عمل فعلی را هم ندارند، حالا وزیر ارشاد احتمالی هم بر تحدید‌ها و کانالیزه‌ کردن و نظارت هر چه بیشتر بر رسانه‌ها صحه می‌گذارد.
«تغییر آرایش رسانه‌ای جمهوری اسلامی» بر مبنای سخنان رهبر جمهوری یکی دیگر از برنامه‌های اعلام شده این وزارتخانه است.

وضعیت موجود و آمارهای تاریخ مصرف گذشته

در تحلیل وضعیت موجود فرهنگی کشور در بند ۵ این سند، مواردی از قبیل؛ کاهش سرمایه اجتماعی نظام، تضعیف ایمان و معنویت در مردم،  ترویج سکولاریسم، ایجاد اختلاف بین مسیولان و‌ مردم، رواج فساد اخلاقی، بالا بردن سطح انتظارات مردم و زیر سوال بردن دستاوردهای نظام  از جمله خطرات اصلی دانسته شده است.
از «سبک زندگی»، مفهوم مورد علاقه رهبر جمهوری اسلامی هم به کرات در این برنامه استفاده شده و در حوزه تأثیرگذاری بر فرهنگ عمومی تاکید می‌شود که باید سبک زندگی اسلامی ـ ایرانی در همه جزییات؛ از تشکیل خانواده و ازدواج تا نوع لباس و نوع آشپزی و سفر و تفریحات مردم دیده شود.

در این برنامه هیچ اشاره‌ای به هزینه‌های فرهنگی و تفریحی مردم طی سال‌های اخیر و با افزایش فشارهای اقتصادی و سیاسی نشده است.

در سایت رهبر جمهوری اسلامی سرفصل مفصلی با اشاره به «سبک زندگی» و تلاش بر ترویج آنچه او آن را سبک زندگی ایرانی ـ اسلامی می‌خواند، شده است.

در برنامه ارائه شده در تلاش برای مستند و آماری کردن برنامه، ذیل همان موضوع سبک زندگی به اوقات فراغت پرداخته شده و آمارهایی از وضعیت فراغت مردم ایران بین سال‌های ۷۹ تا ۸۲ ارائه شده و آمده است:
« بر اساس آماری که ارایه شده در وضعیت فعلی اوقات فراغت مردم در روزهای تعطیل و آخر هفته ۶ ساعت و نیم است و نسبت هزینه‌های تفریحی و فرهنگی از کل مصرف فردی در سالهای ۷۹، ۸۰، ۸۱و ۸۲ به ترتیب ۳.۲۲ ،۳.۶۶، ۳.۶۴ و ۳.۸ درصد بوده است.» این در حالی است که در این برنامه هیچ اشاره‌ای به هزینه‌های فرهنگی و تفریحی مردم طی سال‌های اخیر و با افزایش فشارهای اقتصادی و سیاسی نشده است.

هنرهای تجسمی و سینما

بدترین روی وزیر احتمالی آینده اما در لحظه‌ای به پیش چشم می‌آید که به هنرهای تجسمی و سینما می‌پردازد. او وقتی درباره هنرهای تجسمی سخن می‌گوید تاکید دارد که  این هنرها در حال حاضر «رهاسازی» شده و «عدم نظارت جدی و مستمر بر گالری‌ها» موجب عرضه «تولیدات ضدارزش» شده است.

گالری و نگارخانه‌ها در این برنامه فضای مناسبی برای «توسعه و تعمیق حیازدایی، کشف حجاب و هجو ارزش‌ها» معرفی شده و «پاتوق ضدانقلاب». رویدادهای فرهنگی موجود نیز از عناصر ضد انقلاب «چهره سازی» می‌کنند.

گالری و نگارخانه‌ها در این برنامه فضای مناسبی برای «توسعه و تعمیق حیازدایی، کشف حجاب و هجو ارزش‌ها» معرفی شده و «پاتوق ضدانقلاب».

وضعیت سینما هم از نگاه وزیر ارشاد احتمالی دست کمی از هنرهای تجسمی ندارد و «تولید فیلم‌های ضدارزش، غیرانقلابی و غیراخلاقی از ویژگی‌های آن است.

در این برنامه ادعا شده است که ۷۷ فیلم که در سال ۹۷ با مجوز وزارت ارشاد ساخته شده بود رصد و تحلیل شده و  از میان آنان « ۵۹ فیلم مروج سبک زندگی غیر اسلامی ایرانی و تخریب کننده‌ی انقلاب اسلامی، ۶۱ فیلم ارائه کننده‌ی تصویر مثبت از زن بی‌حیا، ۵۰ فیلم سیاه‌نما و ناامیدکننده ،۶۰ فیلم مروح وادادگی و تحقیر ملی ، ۵۵ فیلم القاء کننده‌ی واگرایی دینی و ملی و قانون گریزی و نمایش ناکارآمدی نهادها بوده‌اند.

«عدم اتخاذ موضع شفاف و برخورد در برابر فعالیت محکومین امنیتی و چهره های سینمایی همسو با اهداف دشمنان» و « اعطای کمک های مالی به تولیدات سینمایی ناهمسو با انقلاب اسلامی و همچنین اعطای کمک‌های ملی به خانه‌ی سینما که فاقد وجاهت قانونی بوده و معدل فعالیت‌های آن در جبهه‌ی فرهنگی معارض انقلاب اسلامی دیده می‌شود» از دیگر اعتراضات این برنامه بوده است و در زمره وضعیت‌هایی قرار گرفت که تحت رهبری احتمالی او بر وزارت ارشاد باید تغییر کند. مد و لباس، موسیقی، کتابخانه‌ها و رسانه‌های تحت کنترل دولت هم از بخش‌های دیگر ذکر شده در این برنامه بودند که بی‌شک تغییراتی را پیش رو خواهند داشت.

هر چند هنوز واکنش چندانی از سوی هنرمندان و فعالان عرصه فرهنگ به برنامه پیشنهادی وزیر احتمالی برنخواسته، اما کاربران شبکه‌های اجتماعی، اسماعیلی را بیشتر فردی سیاسی می‌بینند تا فرهنگی و شاهد مدعایشان هم سوگیری‌های کلان خرد و کلانش در برنامه پیش روست. او در گفتگو با ایسنا در پاسخ به این انتقاد گفته که «دولت آیت‌الله رییسی، هنرمندان و اهالی فرهنگ را دستمایه‌ی بازی‌های سیاسی و رای‌آوری در انتخابات نخواهد کرد.» این در حالی است که در انتخابات سال ۹۶ یکی از دلایلی که برای ریزش رای رییسی در جبهه انقلابیون عنوان شده بود توسل او به «امیر تتلو» خواننده رپ محبوب میان رای دهندگان جوان بود.

اسماعیلی در دفاع از برنامه‌اش می‌گوید که انتقادت مطرح شده بیشتر به بخش مربوط به توصیف «وضع موجود» بود که « از گزارش‌های گوناگون بوده، مثلا تحلیل فیلم‌های سال ۹۷، متعلق به گزارش رسمی از نهاد ریاست جمهوری در دولت دوازدهم است.» و برنامه‌های خودش همه «ایجابی» بوده است و «فضاسازی و دوقطبی‌سازی» موجب شد تا بخش برنامه‌ها دیده نشود.

در مورد ایجابی بودن برنامه‌ها، البته اسماعیلی پر بیراه نمی‌گوید. او وضع موجود را آن‌چنان که توصیف کرد می‌بیند و از این رو برای تغییر آن بر مبنای سخنان رهبر جمهوری اسلامی و در جهت جلب رضایت او برنامه‌هایی دارد. برنامه‌هایی که همه پول، امکانات و توان وزارت ارشاد را در خدمت یک دستگاه پروپاگاندای عظیم در می‌آورد. دستگاهی که حالا آنقدر هشیار شده که دریابد همان بدنه سنتی پیشین‌اش هم در حال ریزش است و برای نگاه داشتن آن دیگر باید از نمایش تحمل تولیدات نه چندان همسو هم دست برداشته و همه آنچه که هست و نیست را به خدمت بگیرند.