«هتک حیثیت نظام سلامت»

زیتون ـ مهسا محمدی: اخیراً دو طرح مشابه به مجلس ایران برده شد که در صورت تصویبِ هر دو، سازمان‌های طب اسلامی-ایرانی و نظام طب مکمل جمهوری اسلامی ایران، تشکیل خواهند شد.

در واکنش به این طرح‌ها ۵۷ نفر از رؤسای انجمن‌های حوزه پزشکی و پیراپزشکی ایران در نامه‌ای به محمدباقر قالیباف رئیس مجلس و بهرام عین‌اللهی وزیر بهداشت، با بیان دلایل، مخالف‌شان را نسبت به  طرح اعلام کردند. آنان خواستار به‌کارگیری رویکرد علمی و «طب مبتنی بر شواهد» در تصمیم‌گیری‌های مرتبط با سلامت در کشور شدند.

روسای انجمن‌های علمی پزشکی درباره پیامدهای خطرناک طرح‌هایی از این دست به مجلس هشدار دادند و گفتند این دو طرح باعث «انشقاق در مدیریت خدمات سلامت، به مخاطره افتادن سلامت مردم و هتک حیثیت نظام سلامت» خواهند شد.

در متن طرح تشکیل سازمان طب اسلامی-ایرانی آمده که سازمانی خواهد بود «غیر دولتی، غیر انتفاعی» که از اهداف آن «ترویج سبک زندگی سالم منطبق با آموزه‌های اسلامی و دستورات طب ایرانی» است و خواهان صدور پروانه فعالیت مطب و مراکز طب اسلامی – ایرانی (به ازای هر ۳۰ هزار نفر جمعیت یک مرکز) شدند.

از جمله شرایط عضویت در این سازمان هم داشتن گواهینامه پزشکی و تخصصی طب ایرانی (سنتی) (مورد تایید وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی) یا «مدرک سطح دو حوزه علمیه (مورد تایید مدیریت مرکز حوزه علمیه) و تایید سه نفر از مجتهدین حوزه طب اسلامی» است.

چرا این خبر مهم است؟

اخبار حوزه سلامت بالاخص با همه‌گیری کرونا در ۱۸ ماه اخیر، در همه دنیا به یکی از مهمترین و حساسیت‌برانگیزترین خبرها بدل شده است. از سوی دیگر داستان طب سنتی و پیوند آن با بخش‌های اصولگرای تندرو در سیاست ایران هم داستان درازدامنی است. از این رو بی‌دلیل نیست که طرح‌های طاق و جفت تشکیل چنین «سازمان»هایی در مجلس انقلابی وصول شده و احتمالا مصوب می‌شود.

موضوع دیگری که  این خبر را نگران‌کننده و تصویب طرح را قریب‌الوقوع کرده، سابقه مجلس «انقلابی» در توجه و تمرکز بر بحث طب سنتی است. دفتر طب سنتی در وزارت بهداشت از جمله نهادهایی بود که در دست بردن غیرقانونی نمایندگان مجلس انقلابی در بودجه ۱۴۰۰ منتفع شده و بودجه اضافی دریافت کرد.  حال این تلاش برای اعتبار بخشی به طب سنتی از طریق قانون و نهاد و سازمان سازی برای آن، که در دستور کار مجلس است نگران‌کننده شده است.

طب سنتی با همه حواشی خود همواره مورد حمایت رهبر جمهوری اسلامی هم بوده. او در سال ۸۹ گفت که تشکیل دانشکده‌ی طب سنتی «برای من یک مژده است».

کمی عمیق‌تر؛ جزئیات مهم

 ۵۷ متخصص در نامه خود به رییس مجلس و وزیر بهداشت در توضیح دلایل مخالفت خود با این طزح‌ها تاکید کردند که در جهان پزشکی، هم‌اکنون «طب مبتنی بر شواهد» رویکردی است مقبول و مورد اجماع؛ به این معنا که در هر زمان «بهترین شیوه‌های درمان» بر پایه‌  آخرین مستندات در اولویت قرار می‌گیرند. آنها می‌گویند مخالفتی با استفاده از «درمان‌های گیاهی یا هر درمان دیگری که بر مبنای رویکرد مذکور» ندارند اما آنچه به جد نادرست و مورد مخالفت انجمن‌های علمی است، « عملکرد بسیاری از دست‌اندرکاران در ارائه، تبلیغ و ترویج نظریه‌ها یا شیوه‌های درمانی بدون در نظر داشتن شواهد علمی و اولویت عملی بر مبنای شواهد است؛ در این مورد جوامع علمی تفاوتی میان اعضای خود و سایرین قایل نیستند.»

در برشمردن مشکلات طرح آنان بر سه نکته مشخص دست گذاشتند.

اول اینکه جایگاه تولیتی وزارت بهداشت بر نظام سلامت در این طرح نادیده گرفته شده و این خلاف نص صریح قانون است.

دیگر اینکه طب مکمل بخشی از طب و تابع اصول علمی آن است. و از این رو «جدا کردن این بخش پزشکی از قوانین سازمان نظام پزشکی (مطابق متن طرح) هم با قوانین کشور و هم با اصول علمی مورد اجماع در ایران و جهان مغایرت دارد.»

سومین و شاید بتوان گفت مهمترین ایراد وارده این بود که «دادن مجوز طبابت (تشخیص و درمان) به افراد غیرپزشک و بهادادن به تجربه‌  غیرعلمی و غیرحرفه‌ای افراد اقدامی کاملاً غیراخلاقی، غیرحرفه‌ای و غیرمنطقی است.»  این متخصصان تاکید کردند که «شیوه‌های تشخیص و درمان، چه سنتی و چه نوین، باید تابع اصول علمی روز باشد و اثربخشی خود را با روش‌شناسی قابل قبول به اثبات رسانده باشد و تنها در این صورت است که می‌توان مسئولیت تأیید مداخلات تشخیصی و درمانی در حفظ سلامت مردم را پذیرفت.»

در ایران آخرین مورد استفاده نابه‌جا و آسیب‌رسان از طب سنتی در همه‌گیری کرونا بود. با  شیوع ویروس کرونا در حالی که رفتارهای این بیماری هنوز برای متخصصان ویروس‌شناسی هم ناشناخته و غیرقابل پیش‌بینی بود، طب سنتی در ایران با دستوراتی مانند روغن بنفشه، عنبر نسارا و ادرار شتر وارد میدان شد. در یک فاصله زمانی‌ که هنوز علم در صدد کشف چند و چون این ویروس بود «اطبای» سنتی از خلا موجود استفاده کرده و درمان‌های خود را به مردم عرضه کردند و چه بسا در بعضی موارد با استقبال هم مواجه شدند. استقبال مجاری رسمی در ایران از شخص وزیر بهداشت گرفته تا صدا و سیما  از درمان‌های سنتی کرونا در پذیرش آن در جامعه بی‌تاثیر نبود. تا به جایی که وزیر بهداشت وقت، نمکی مجوز تولید و پخش ۴ داروی طب سنتی برای درمان کرونا را هم صادر کرد.

خبری از مرگ و میر احتمالی ناشی از این شیوه‌های درمان در دست نیست اما در ناکارآمدی آن همین بس که در مرداد ماه سال جاری محمد موسوی مؤسس «پیک شفا» و مدعی درمان قطعی کرونا با روش‌های ابداعی ⁧‫طب_سنتی،‬⁩ بر اثر بیماری کرونا درگذشت و شماری از سایر همکاران او نیز از آی‌سی‌یو‌های بیمارستان‌های مختلف سر در آوردند. متخصصان مکررا به عوارض و آثار غیرمستقیم استفاده از طب سنتی برای درمان کرونا هشدار دادند اما گوش وزیر بهداشت بدهکار نبود.

در آبان ماه ۹۹ رضا ملک‌زاده، معاون وزیر بهداشت استعفا داد و در نامه استعفایش نوشت که ادعاهای وزیر بهداشت درباره موثر بودن داروهای گیاهی «بی‌اساس» است و «بدون هیچ مبنای علمی و پژوهشی و مطالعات بالینی کافی» انجام شده است.

به نظر می‌رسد فارغ از آنچه که کارشناسان آن را «مافیای طب سنتی» می‌نامند و صرفه اقتصادی ناشی از آن را محرک اصلی برای به بازی گرفتن سلامت مردم می‌دانند، بها دادن به این «طب» پایه‌های ایدیولوژیکی هم داشته و دارد. رهبر فعلی جمهوری اسلامی در سال ۵۸ در یک سخنرانی طب سنتی را در مقابل آنچه او آن را «طب وارداتی» می‌داند قرار داد و مانند دیگر محصولات «غربی» به آن بدگمان است. او در این سخنرانی می‌گوید: «خیال می‌کنیم که هرچه هست، در غرب است و ما هیچ چیز نداریم. محتوای خودمان را گرفتند. یعنی مغزهای ما را شستشو کردند؛ جایش یک مغز دیگری گذاشتند… یکی هم از مسائل، همان مسئلۀ طب قدیم است. آنها همۀ این دردهایی که الآن هست با همین دواهای علفی معالجه می‌کردند و معالجه‌شان یک معالجات اساسی بود و اروپا از طب بوعلی تا همین آخر استفاده می‌کردند.»

در سال ۹۸ بود که انتشار ویدئویی  از عباس تبریزیان، یکی از شناخته شده‌ترین مدعیان طب سنتی، در حال سوزاندن کتاب «اصول طب داخلی هاریسون» که یکی از منابع مهم علم پزشکی در دانشگاه‌ها محسوب می‌شود خبرساز شد. صفحه اینستاگرام تبریزیان ۱۰۴ هزار فالوئر دارد و از سونوگرافی اسلامی تا درمان سرطان و رشد دادن انگشت با طب سنتی در آن یافت می‌شود. تبریزیان تخصص دانشگاهی در حوزه پزشکی ندارد، فقه و اصول خوانده  و مشخصاً در صفحه‌اش اعلام کرده است که: «مجربات درمانی، برگرفته از منابع متقن شیعه است.»

این «روحانی درمانگر» که در خبرگزاری‌ تسنیم و سایر خبرگزاری‌های نزدیک به اصولگرایان هم تبلیغ می‌شود به لحاظ کم و کیف «دانش پزشکی» اش با گروه مورد نظر در طرح اخیر مجلس آمده تطابق دارد. حال باید دید آیا در همدستی قانون و ایدئولوژی سلامت مردم در میان دستان افرادی مانند او قرار خواهد گرفت یا نه.