زیتون ـ یلدا امیری: رهبران حکومت‌های تمامیت‌خواه می‌دانند که محبوبیتی بین مردم و حتی اطرافیان خود ندارند آنها به سرسپردگان خود نیز بی اعتمادند. این حکومت‌ها سیاستمداران و نظامیان را هر چند سال یکبار از دستگاه قدرت پاکسازی می‌کنند. یوزف استالین، رهبر حزب و رئیس دولت اتحاد شوروی، شهرت زیادی در سرکوب مخالفان و برپایی محاکمه‌های نمایشی برای تصفیه مقامات حکومتی و نظامیان دارد.

البته رهبر جمهوری اسلامی در مورد اطرافیانش نه نیازی به محاکمه و دادگاه دارد و نه حذف فیزیکی. سیاستمداران و نظامیانی آداب سرسپردگی را رعایت نکنند به سادگی کنار گذاشته می‌شوند. از رسانه‌ها و عکس‌ها محو شده در واقع تبدیل به اشباح سرگردان نظام می‌شوند.

سید حسن فیروزآبادی، رئیس سابق ستاد کل نیروهای مسلح و مشاور عالی نظامی آیت‌الله خامنه‌ای روز گذشته، ۱۳ شهریور درگذشت. دلیل مرگ او بیماری (ظاهرا کرونا) اعلام شد. فیروزآبادی از سال ۱۳۶۸ تا ۱۳۹۵ به مدت ۲۷ سال با حکم رهبر جمهوری اسلامی، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح و بالاترین مقام نظامی پس از آیت الله خامنه‌ای به شمار می‌رفت. اما او پیش از مرگ در و پس از برکناری عملا از اذهان عمومی ناپدید شد. بسیاری دلیل حذف او را سخنانی می دانند که مطلوب آیت الله خامنه ای نبود.

سرلشکری که سابقه نظامی نداشت

فیروزآبادی را اصولگرایی میانه‌رو می‌دانند، اما او در بخش اعظم سابقه کاری خود با رهبر جمهوری اسلامی و اصولگرایان تندرو همراه بود. ۲۷ سال باقی ماندن در یکی از مهمترین پست‌های نظامی و دریافت درجه سرلشکری بدون سابقه نظامی نشان دهنده اعتماد آیت‌الله خامنه‌ای به او بود.

فیروزآبادی پس از انقلاب از بنیانگذاران جهاد سازندگی در خراسان شد و در دولت رجایی رئیس جمعیت هلال احمر بود. او از سال ۶۴ توسط میرحسین موسوی به معاونت امور دفاعی نخست‌وزیری منصوب شد و توسط هاشمی، فرمانده قرارگاه مرکزی خاتم الانبیا و حسن روحانی معاون او، به عنوان جانشین نخست‌وزیر در این قرارگاه انتخاب شد، فیروزآبادی در زمان جنگ پست‌های کوچک زیادی داشت. پس از پایان جنگ در ۴ مهر ۱۳۶۸ سیدعلی خامنه‌ای او را به ریاست «ستاد فرماندهی کل قوا» منصوب کرد که یک سال بعد به «ستاد کل نیروهای مسلح» تغییر نام داد. در فروردین ۱۳۷۴ فیروزآبادی، بدون داشتن سابقه نظامی از رهبر جمهوری اسلامی درجه سرلشکری گرفت.

در فروردین ۱۳۷۴ فیروزآبادی، بدون داشتن سابقه نظامی از رهبر جمهوری اسلامی درجه سرلشکری گرفت.

فیروزآبادی در مصاحبه‌ای گفته که پیش از انقلاب به کلاس‌های درس آیت‌الله خامنه‌ای می‌رفت، و اضافه کرده که «درصد بالایی از مدیران موفق نظام جمهوری اسلامی، همان شاگردان آقا» هستند.

او مواضعی غرب ستیزانه داشت و مخالف سرسخت اصلاح‌طلبی و خاتمی بود. این نظامی مرد اعتماد رهبر از رد صلاحیت گسترده اصلاح طلبان در مجلس هشتم حمایت کرد و از مردم خواست که «اجازه ندهند افراد مرعوب و فریفته غرب که کارنامه خوبی ندارند و آمریکا به آنها دل بسته بر کرسی نمایندگی ملت تکیه بزنند.» فیروزآبادی حتی پس از آنکه علی لاریجانی، رئیس مجلس وقت در سال ۸۷ خبر از نامه چند سناتور آمریکایی برای گفت و گو با نمایندگان مجلس و بررسی آن داد، در یک سخنرانی گفت: «آفتی که امروز و در این مقطع زمانی انقلاب را تهدید می‌‏کند این است که آمریکایی‌‏ها پیام می‌‏دهند و کسانی اینجا می‌‏گویند ما پیام آمریکایی‌‏ها را بررسی می‌‏کنیم.»

او در دوره اول و دوم دولت احمدی نژاد طرفدار سرسخت او بود و نام فیروزآبادی از سال ۱۳۸۸ به دلیل « نقش جدی در نقض حقوق بشر» در فهرست تحریم‌های اتحادیه اروپا قرار داشت. اواخر دولت دهم پس از آنکه اختلافات میان احمدی نژاد و آیت الله خامنه‌ای آغاز شد، فیروزآبادی به جمع مخالفان احمدی نژاد پیوست و در اظهاراتی غیرمنتظره گفت: «مهندس موسوی از باطن احمدی‌نژاد خبر داشت، ولی ما از باطن او خبر نداشتیم.»

مواضع متناقض؛ غلتیدن از اصولگرایی به میانه روی

اگرچه فیروزآبادی همواره مراتب ارادت خود را به رهبر جمهوری اسلامی ابراز می‌کرد. اما او پس از احمدی نژاد، با چرخش در مواضع سیاسی خود از دولتی حمایت کرد که مقبول آقا نبود و اینگونه حذف او کلید خورد. فیروزآبادی به طور غیر مستقیم قربانی کینه آیت‌الله خامنه‌ای از هاشمی رفسنجانی شد. پس از اعتراضات سال ۱۳۸۸ هاشمی از معترضان و رهبران آن حمایت کرد و آیت‌الله خامنه‌ای او را از «خواص بی بصیرت» نامید. فیروزآبادی نیز منتقد هاشمی بود و دولت او را «در خط آمریکا و در تقابل با امام و خط امام» می‌دانست. اما رئیس ستاد کل نیروهای مسلح حامی تمام قد دولت روحانی بود و به فاصله اندکی پس از حمایت و تمجید از روحانی که منتخب و مورد حمایت هاشمی بود، برکنار شد.

اگرچه فیروزآبادی همواره مراتب ارادت خود را به رهبر جمهوری اسلامی ابراز می‌کرد، اما او پس از احمدی نژاد، با چرخش در مواضع سیاسی خود از دولتی حمایت کرد که مقبول آقا نبود و اینگونه حذف او کلید خورد.

فیروزآبادی ۱۷ مرداد ۱۳۹۲ چند روز پیش از بررسی کابینه دولت یازدهم در مجلس رسما حمایت خود و نیروهای مسلح از دولت را اعلام کرد، او روحانی را «رئیس جمهور محبوب و دلنشین» خواند و افزود: « آقای دکتر روحانی با دقت، حکمت و صبر به پیش می‌رود و بسیار باتجربه و عمیق است. هیچ مسئله سختی در نظام ما پیش نیامده که او در حل آن شریک نباشد، لذا اصل وجود آقای دکتر روحانی موجب امیدواری مسئولان و ملت ما است.» او خطاب به مجلس گفت: «مردم منتظرند که مجلس شورای اسلامی از تشکیل دولتی این چنینی حمایت کند.»

پس از سخنرانی حسن روحانی در مجمع عمومی سازمان ملل، رئیس ستاد کل نیروهای مسلح ۳ مهر ۱۳۹۲، گفت: «یکبار دیگر عقلانیت روحانیت شیعه در چهره رئیس جمهور اسلامی ایران در سازمان ملل متحد درخشید.» او بار دیگر در ۱۳ آبان ۱۳۹۲ از مذاکره کنندگان هسته‌ای اعلام حمایت کرد.

او حتی به خاطر روحانی از رسانه‌های مرتبط به نظامیان انتقاد کرد و ۲۹ اردیبهشت ۱۳۹۳ ضمن حمایت قاطع از روحانی و دولت گفت: «رسانه‌هایی که به نوعی به نیروهای مسلح مرتبط ‌اند خطا می‌کنند و برابر مشی و منویات رهبری حرکت نمی‌کنند، باید روش‌خود را اصلاح کنند والا ما با آن‌ها برخورد می‌کنیم.»

پس از پایان مذاکرات لوزان، فیروزآبادی روز ۱۶ فروردین ۱۳۹۴ موفقیت تیم مذاکره‌کننده را به رهبر جمهوری اسلامی تبریک گفت. اقدامی که با انتقاد اصولگرایان و پاسخ تند آیت‌الله خامنه ای روبرو شد، رهبر جمهوری اسلامی گفت: «ما هنوز هیچ چیز در اختیار نداریم، هیچ الزامی به‌وجود نیامده است. اینکه حالا تبریک می گویند، به بنده تبریک می گویند، به دیگران تبریک می گویند، بی‌معنی است، چه تبریکی؟»

فیروزآبادی بعد از توافق اتمی جمهوری اسلامی و غرب به پیام بسنده نکرد و در دفاع از این توافق به شمارش شانزده حسن و نقطه قوت قطعنامه ۲۲۳۱ و برجام پرداخت و آنها را تشریح کرد.

دی ماه سال ۱۳۹۵ در مراسم ختم هاشمی، فیروزآبادی در حالی که در حسینیه جماران گریه می‌کرد، گفت: «ما در جلساتی که با او داشتیم همواره شاهد یک مقاومت و بردباری خاصی از وی بودیم.» ۸ شهریور ۱۳۹۵ و چند ماه قبل از مرگ هاشمی، هفته نامه ۹ دی تصویری از فیروزآبادی منتشر کرد که او در برابر هاشمی و روحانی در حالی که روی صندلی نشسته اند، سلام نظامی می‌دهد و نوشت: «سلام نظامی صاحب تبریک بی معنی برای برجام به صاحب نامه بی‌سلام به رهبری.»

اتهام فساد پس از برکناری

برکناری حسن فیروزآبادی در تیرماه ۱۳۹۵ با حکم خامنه‌ای، به بیماری او نسبت داده شد، ولی همان زمان هم برخی منابع خبری داخلی مواضع او درباره برجام و حمایت از دولت روحانی را با این برکناری مرتبط دانستند. پس از او محمدحسین باقری به ریاست ستاد کل نیروهای مسلح رسید و فیروزآبادی به عنوان مشاور عالی نظامی فرماندهی کل قوا منصوب شد.

آخرین باری که نام فیروزآبادی در رسانه‌ها به صورت گسترده مطرح شد، خرداد ۱۳۹۷ بود که تعدادی از چهره‌های نزدیک به آیت‌الله خامنه‌ای از سکونت او در ویلایی ۱۰ هزار متری در لواسان انتقاد کردند.

آخرین باری که نام حسن فیروزآبادی در رسانه‌ها به صورت گسترده مطرح شد، خرداد ۱۳۹۷ بود که تعدادی از چهره‌های نزدیک به آیت‌الله خامنه‌ای از سکونت او در ویلایی ۱۰ هزار متری در لواسان انتقاد کردند. تشکل دانشجویی «جنبش عدالتخواه دانشجویی» گفت که این مقام نظامی از دستور رهبر جمهوری اسلامی برای پس دادن این ویلا اطاعت نکرده است.

فیروزآبادی در واکنش گفت که این ویلا «ساختمانی مخروبه با حدود چهار اتاق معمولی و بدون هرگونه امکانات» بود که به دستور آیت‌الله خامنه‌ای، از ۲۲ سال پیش به عنوان «دفتر فوق‌ سری رئیس ستاد کل نیروهای مسلح» استفاده می‌شد. همان زمان فعالان دانشجویی گزارش دادند که فیروزآبادی این ویلا را تخلیه کرده است. بسیاری جنجال بر سر این ویلا را نشانه دیگری از جنگ قدرت و ادامه ناخشنودی اطرافیان آیت الله خامنه‌ای از نزدیکی فیروزآبادی با دولت روحانی توصیف کردند.

راهبردهای جمهوری اسلامی در داخل و خارج توسط ستاد کل نیروهای مسلح تعیین نمی‌شود آیت‌الله خامنه‌ای در تمامی امور تصمیم گیرنده آخر است. محمدحسین باقری از نزدیکان قاسم سلیمانی بود و با بسیاری از فرماندهان سپاه قدس تعامل دارد. برکناری فیروزآبادی، اتهام فساد به او و انتصاب باقری نشان داد که راهبرد مورد نظر رهبر جمهوری اسلامی تا چه حد با دولت دوحانی که به دنبال تعامل با غرب بود، فاصله دارد و به راهبرد سپاه و سردار سلیمانی نزدیک است.