هوش مصنوعی در خدمتِ ترور

زیتون– ده ماه پس از ترور محسن فخری‌زاده٬ معاون وزیر دفاع و «دانشمند ارشد هسته‌ای»، همچنان روایات جدیدی از نحوه‌ی ترور او منتشر می‌شود.

روز گذشته نیویورک تایمز در گزارشی «جزئیات جدیدی» از ترور محسن فخری‌زاده را منتشر کرد؛ انتشار این گزارش واکنش تهران را در پی داشت.

به نوشته این روزنامه آمریکایی محسن فخری‌زاده با استفاده از تیربار هوشمندی که در مرکز عملیاتی «هزاران کیلومتر» دورتر از محل ترور کنترل می‌شده٬ کشته شده است.

بر اساس این گزارش قطعات مختلف آن تیربار اتوماتیک، با هوش مصنوعی فعال و در خاک ایران مونتاژ و آماده فعالیت شد.

ساعت ۱۲:۳۰ عصر روز جمعه ۷ آذرماه سال گذشته محسن فخری‌زاد مهابادی، چهره ارشد در برنامه هسته‌ای جمهوری اسلامی، در منطقه آبسرد دماوند در نزدیکی تهران ترور شد.

انتشار خبر ترور محسن فخری‌زاد٬ مرد «مرموز» جمهوری اسلامی باعث انتشار گسترده نام او در رسانه‌ها شد.

محسن فخری‌زاده فردی در پس پرده بود و به این دلیل به رغم انتشار نامش در لیست تحریم‌های سازمان ملل یا از سوی نخست وزیر اسرائیل٬ همچنان نام او برای افکار عمومی چندان آشنا نبود.

جنگ روایت‌ها

از ابتدای انتشار خبر کشته شدن محسن فخری‌زاده تا کنون، روایت عملیات ترور بارها از سوی رسانه‌های نزدیک به سپاه و چهره‌های نزدیک به وی تغییر کرده است.

در اولین گزارش های منتشرشده پس از ترور روز جمعه محسن فخری زاده در آبسرد دماوند آمده بود که گروهی از مهاجمان به خودروی او حمله کرده‌اند. در بیانیه وزارت دفاع ایران در تائید کشته شدن رئیس سازمان پژوهش و نوآوری این وزارتخانه هم آمده بود که تیم حفاظت او با «تروریست‌ها» درگیر شد.

خبرگزاری فارس هم در ساعات اولیه گزارش داده بود که خبرنگارش شاهد دو جسد در درمانگاه آبسرد و تخت پر از خون محسن فخری زاده بوده است. این خبرگزاری به نقل از شاهدان عینی هم نقل کرده بود که ابتدا یک انفجار رخ داد و سپس صدای رگبار به گوش رسید. خبرگزاری تسنیم، نزدیک به سپاه پاسداران ایران با ارائه روایتی با جزئیات بیشتر گزارش داده بود که یک خودرو نیسان در میدان خلیج فارس آبسرد هنگام عبور خودروی محسن فخری زاده منفجر شده است. بنا به این گزارش پس از این انفجار تیراندازی روی داد که علاوه بر هدف این حمله تعداد دیگری از افراد نیز کشته شدند که هویت آنها مشخص نیست.

جواد موگویی، مستندساز٬ یک روز پس از ترور٬ در صفحه اینستاگرام خود روایتی را از ترور محسن فخری زاده مطرح کرد که بازتاب زیادی داشت. او ضمن نام بردن از محافظان محسن فخری زاده می نویسد که حال آنها «وخیم» است. این مستندساز در ادامه تعداد مهاجمان به کاروان محسن فخری زاده را «۱۲ نفر» ذکر می‌کند. به نوشته وی به دنبال تیراندازی با مسلسل اتوماتیک از خودروی نیسان که سرنشینی نداشته است سه تیر به دست و پای مقام عالی رتبه وزارت دفاع ایران اصابت می کند. با این حال بنا به این روایت محسن فخری زاده از خودرو پیاده می شود و به محافظش نیز چهار گلوله اصابت می کند. در ادامه اما خودروی نیسان منفجر می شود و شلیک گلوله از سوی «۱۲ مهاجم» ادامه می یابد.

فریدون عباسی، رییس پیشین سازمان انرژی اتمی ایران نیز روایتی را مطرح کرد که نسبتا با روایت جواد موگویی همخوانی داشت. این نماینده کنونی مجلس گفته است که مهاجمان با تیراندازی تلاش داشتند تا خودروی رئیس سازمان پژوهش و نوآوری وزارت دفاع در کنار خودروی نیسان قرار گیرد و سپس این خودرو را منفجر کنند.

به گفته او مهاجمان پس از پیاده شدن محسن فخری زاده از خودرو و هنگامی که محافظش از روی بدن او کنار می رود به این مقام وزارت دفاع آسیب می زنند. به گفته فریدون عباسی انفجار خودروی نیسان باعث شد تا «بقیه محافظان دچار موج گرفتگی بشوند و ذهنشان برود به سمت انفجار و [با] آن آثاری که مثل غبار و آثار انفجار ایجاد می کند دید کافی نداشته باشند.»

این نماینده مجلس افزوده است که مهاجمان «چون مسلط بودند به صورت تک تیرانداز یا با اسلحه خاصی که دوربین داشته از راه دور می توانستند شلیک بکنند. این که کسی آمده و در جاده شلیک کرده هنوز مشخص نیست.»

اما دو روز پس از این ترور خبرگزاری فارس به کلی این گزارش های اولیه را زیر سوال برد. این خبرگزاری با ارائه روایتی کاملا متفاوت از ترور محسن فخری زاده گزارش داد که «هیچ عامل انسانی در محل حضور نداشته» است. در این گزارش آمده بود که یک «تیربار اتوماتیک کنترل از راه دور» بر روی مقام ارشد وزارت دفاع ایران و محافظانش آتش گشوده است.

در این گزارش خبرگزاری فارس آمده بود که خودروی محسن فخری زاده ضد گلوله بود و او صبح جمعه با اسکورت سه خودروی محافظ از استان مازندران به سمت آبسرد دماوند حرکت کرده بود. در ادامه گزارش فارس نوشته شده بود که نخستین خودروی کاروان محسن فخری زاده در چند کیلومتری محل حادثه برای کنترل مسیر از کاروان او جدا می شود و پس از آن شلیک به سمت خودروی هدف (خودروی محسن فخری زاده) آغاز می شود. به گزارش خبرگزاری فارس محسن فخری زاده «به تصور اینکه صدا ناشی از برخورد با مانع خارجی با اشکال در موتور» است از خودروی خود خارج می شود و زیر آتش «تیربار اتوماتیک خودروی نیسانی که در فاصله ۱۵۰ متری متوقف شده بود» قرار می گیرد.
علی شمخانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران نیز در حاشیه مراسم تدفین محسن فخری زاده گفت که دستگاه های امنیتی «حتی محل بروز حادثه احتمالی» برای رئیس سازمان پژوهش و نوآوری وزارت دفاع را پیش بینی کرده بودند. وی گفت: «در همین اندازه بگویم که ۲۰ سال است دشمن به دنبال ترور او بود اما ناکام ماند و این بار نیز سیستم های اطلاعاتی کشور با دقت احتمال وقوع حادثه علیه وی و حتی محل بروز حادثه را پیش بینی کرده بودند.»

دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران افزود: «تقویت های لازم در خصوص تیم حفاظت وی نیز صورت گرفته بود اما این بار دشمن از سبک و شیوه کاملا جدید، حرفه ای و تخصصی استفاده کرد که متاسفانه توانستند موفق شوند و او را بعد از ۲۰ سال تلاش به شهادت برسانند.»

سه روز پس از ترور سخنگوی سپاه روایت جدیدی را مطرح کرده است؛ آن هم در حالی که یک روزنامه اسرائیلی دیروز اسناد جدیدی در مورد فخری‌زاده را منتشر کرده است.

یک نشریه اسرائیلی خبر از آن داد که موساد نواری از سخنرانی محسن فخری‌زاده، را در اختیار دارد. در این نوار که گویا سال‌ها پیش ضبط شده، فخری‌زاده درباره ساخت ۵ کلاهک هسته‌ای صحبت می‌کند.

دویچه وله به نقل از روزنامه اسرائیلی یدیعوت آخرونوت، نوشت که دستگاه اطلاعات خارجی اسرائیل، موساد، موفق شده یک کارمند ایرانی نزدیک به محسن فخری‌زاده را جذب و از این طریق توانسته یک سخنرانی از این دانشمند هسته‌ای را ضبط کند. فخری‌زاده در این سخنرانی از تلاش برای ساخت ۵ کلاهک هسته‌ای سخن می‌گوید.این نوار سخنرانی ظاهرا سال‌ها پیش ضبط شده است و یدیعوت آحارونوت نوشته ایهود اولمرت، نخست‌وزیر سابق اسرائیل در سال ۲۰۰۸ نوار سخنرانی فخری‌زاده را برای جورج دبلیو بوش، رئیس جمهور وقت آمریکا هنگام بازدید او از اسرائیل پخش کرده است.

روایت جدید و واکنش ایران

حال نیویورک تایمز نوشته است که برای عملیات ترور تیربار هوشمندی انتخاب شد که ترکیبی از سلاح خودکار ساخت بلژیک از نوع «فن مگس» بود و سیستم روباتیک پیچیده‌ای روی آن سوار شد که آن را به اتاق تیربار اتوماتیک موسوم به «سنتینل ۲۰»، ساخت کارخانه‌های اسلحه‌سازی اسپانیایی اسکریبنو، شبیه کرد. بدین ترتیب تیربار نهایی حدود یک تن وزن داشت.

به نوشته نیویورک تایمز، این تجهیزات، پیش از انتقال به ایران، تا جایی که می‌شد به قطعات ریز تجزیه شد و تیم‌های درون ایران، آن را روی یک وانت آبی‌رنگ معمولی از نوع «زامیاد» قرار دادند. وانت نیز به بمب سنگین مجهز شد تا هر کسی را که شاهد سوء قصد است از بین ببرد. آن وانت نیز با برزنت و مصالح عادی برای ساخت‌وساز پوشانده شد. دوربین‌های درون وانت زاویه دید کاملا مناسب برای فعالان آن فراهم کرد.

این روزنامه افزوده است: از آن‌جا که تیربار قادر به شلیک ۶۰۰ گلوله در دقیقه بود، نگرانی از احتمال لرزش وانت و تغییر مسیر گلوله وجود داشت اما این مشکل نیز برطرف شد.

فاصله بسیار کوتاه دریافت تصاویر تا فعال کردن تیربار نیز بر اساس ۱.۶ دهم ثانیه محاسبه شد. برنامه هوش مصنوعی مطابق نیازها به‌روز و همه چیز آماده عملیات بود.

در حدود یک کیلومتری پیچ ورودی از آبسرد به جاده اصلی نیز خودروی دیگری در کنار جاده قرار گرفت که آن نیز مجهز به دوربین‌ بود و تصاویرش هم زنده در «اتاق عملیات» پخش می‌شد. این خودرو برای شناسایی دانشمند ایرانی مورد استفاده قرار گرفت. خودروی دوم ظاهرا پنچر شده و روی جک سوار بود تا شک‌برانگیز نباشد.

سعید خطیب‌زاده٬ سخنگوی وزارت امور خارجه در واکنش به این گزارش نیویورک تایمز٬ ضمن زیر سوال بردن آن گفت: «نهادهای اطلاعاتی و امنیتی در کشور موضوعاتی اینگونه را به صورت دقیق پیگیری کرده و می کند و جزئیات این اقدام برای این نهادهای اطلاعاتی و امنیتی روشن است.»

خطیب زاده با بیان اینکه پیگیری های ما در ارتباط با این موضوع در چند مسیر انجام می شود، افزود: «قطعا آن مسیری که باید توسط نیروهای اطلاعاتی و امنیتی انجام شود انجام شده و پیگیری می شود، اینها مواردی است که آنهایی که باید بدانند می دانند از مسیر حقوقی نیز در کنار مسیرهای اطلاعاتی و امنیتی این موضوع پیگیری شد و می شود گزارش های جزئی به دست آمده که طرف های مشارکت کننده را مشخص کرده است.»