کلاف سردرگم ریاست خبرگان

زیتون- آرش بهمنی: فضای سیاسی ایران هم‌چنان تحت تاثیر نام هاشمی است: دیدار فائزه هاشمی با فریبا کمال‌آبادی، از مدیران جامعه بهاییان ایران، هم‌چنان بحث روز است: با وجود انتقاد رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام از فرزندش، فائزه هاشمی تاکید کرده که کار اشتباهی انجام نداده. همین مساله باعث خشم اصول‌گرایان و برگزاری راه‌پیمایی در برخی شهرها شده است.

راه‌پیمایان بعد از برگزاری نماز جمعه در شهرهایی نظیر تهران و قم راه‌پیمایی و علیه فائزه هاشمی شعار سر دادند. اما آن‌چه که در این راه‌پیمایی‌ها مورد توجه قرار گرفت، شعارهایی بود که برخی حاضران در قم سر دادند: مرگ بر هاشمی. بیش از دو دهه از زمانی می‌گذرد که مخالف هاشمی،‌ مخالف پیغمبر توصیف می‌شد.اکبر هاشمی‌رفسنجانی اکنون در مقام متفاوتی است: امکان حضور در نماز جمعه را ندارد، ریاست خبرگان از او گرفته شد، صلاحیتش برای انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۹۲ رد شد و فردی که به نظر می‌رسید با تشویق او وارد انتخابات خبرگان شده – حسن خمینی – موفق نشد از سد شورای نگهبان عبور کند و صلاحیتش توسط این شورا برای حضور در انتخاباتدوره پنجم مجلس خبرگان احراز نشد.

هاشمی‌رفسنجانی و خبرگان
هاشمی‌رفسنجانی یکی از برندگان بزرگ انتخابات بیست و چهارم اسفند نام گرفت. لیست منسوب به او در انتخابات مجلس خبرگان، با نام «خبرگان مردم»، در تهران به شکل کامل رای آورد. دو تن از منتقدان جدی هاشمی‌رفسنجانی – محمد یزدی، رئیس فعلی مجلس خبرگان و محمدتقی مصباح‌یزی – از راه یافتن به این مجلس بازماندند و احمد جنتی در تهران به عنوان نفر آخر وارد مجلس خبرگان شد.

گرچه بعد از انتخابات بیست و چهارم اسفند، تغییر بنیادین در ترکیب مجلس خبرگان ایجاد نشد، اما پیروزی هاشمی‌رفسنجانی گمانه‌زنی‌ها درباره حضور او در قامت نامزد ریاست این مجلس را افزایش داد. هاشمی‌رفسنجانی سال ۸۶ و پس از مرگ علی مشکینی، با رای اعضای مجلس خبرگان به ریاست این نهاد رسید. اما سه سال بعد و پس از اعتراض‌ها به نتایج انتخابات ریاست‌جمهوری سال ۸۸ او جای خود را به محمدرضا مهدوی‌کنی داد. مرگ مهدوی‌کنی باعث شد تا هاشمی‌رفسنجانی نامزد ریاست خبرگان شود. این بار اما او رقابت را به محمد یزدی واگذار کرد. رئیس دوره چهارم مجلس خبرگان اما موفق نشد رای لازم برای ورود به دوره پنجم این مجلس را کسب کند.

برخلاف دوره‌های پیشین، هاشمی‌رفسنجانی این بار تاکید کرده است که قصد حضور در رقابت برای ریاست بر مجلس خبرگان را ندارد. او به آفتاب‌نیوز گفت: «فعلا بنا ندارم خودم را برای ریاست مطرح کنم»، چرا که «در آنجا نیاز نیست که انسان رئیس باشد و همین که در خبرگان باشم، خوب است. ولی اگر خدای نکرده زمانی لازم باشد که اقدامی شود، اگر حضور داشته باشم، خیلی با ریاست فرق ندارد».

خروج احتمالی هاشمی‌رفسنجانی از لیست نامزدهای احتمالی ریاست خبرگان، امکان مصالحه برای انتخاب رئیس این مجلس را بالاتر می‌برد. در حال حاضر از چهره‌هایی نظیر هاشمی‌شاهرودی، رئیس هیات حل اختلاف قوا، و ابراهیم امینی، امام جمعه موقت قم، به عنوان کاندیداهای اصلی ریاست خبرگان نام برده می‌شود.

رئیس مجمع تشخیص مصلحت نظام البته پیش از این نیز چنین سخنانی را به زبان آورده بود. او دو سال پیش در گفت‌وگویی با روزنامه شرق – در روز نخست برگزاری اجلاس خبرگان – گفته بود که کارهیات‌ رییسه مجلس خبرگان «فقط یک وقت» حساس می‌شود که ممکن است «در ۲۰ یا ۳۰ سال و کمتر و بیشتر یک‌ بار اتفاق بیفتد»، اما «آن لحظه حساس، مهم است» که در چنان زمانی «حتما لازم نیست رییس باشم، کافی است عضو خبرگان باشم. انسان در خبرگان می‌تواند صحبت کند و نظرش را بدهد و اگر بخواهم، تاثیرگذار هم خواهم بود».

اشاره هاشمی‌رفسنجانی در این گفت‌‌وگوها به احتمال امکان رهبر جدید توسط خبرگان است. مجلس خبرگان رهبری ۸۶ عضو دارد و انتخابات آن هر هشت سال یک بار برگزار می‌شود. طبق اصل ۱۰۷ قانون اساسی این مجلس وظیفه تعیین رهبر جمهوری اسلامی را بر عهده دارد و طبق اصل ۱۱۱ می تواند در صورت عدم انجام وظایف قانونی رهبر یا پی بردن به فقدان شرایط رهبری در وی، او را از سمت خود برکنار کند. نظارت بر نهادهای زیرمجموعه رهبر جمهوری‌اسلامی نیز از جمله وظایف این مجلس است. مساله‌ای که البته بخشی از آن پیش از این با مخالفت آیت‌الله خامنه‌ای روبه‌رو شده بود.

رئیس خبرگان و رهبر جدید
آیت‌الله خامنه‌ای متولد سال ۱۳۱۸ است و در حال حاضر ۷۷ سال سن دارد. در پایان دوره پنجم مجلس خبرگان او در صورت حیات حدود ۸۴ سال سن خواهد داشت. علاوه بر آن بستری شدن آیت‌الله خامنه‌ای در بیمارستان به دلیل بیماری نیز باعث شد به بحث‌ها درباره امکان انتخاب جانشین وی دامن زده شود.

این مساله نخستین بار از سوی قربان‌علی دری نجف‌آبادی، نایب‌رئیس وقت خبرگان مطرح شده بود. او گفته بود که مجلس خبرگان «به هر حال باید برای بعد از ایشان به فکر» باشد. چند ماه پیش از برگزاری انتخابات خبرگان نیز احمد خاتمی، امام جمعه موقت تهران گفته بود که انگیزه برخی برای حضور در انتخابات خبرگان این است که «این دوره شانس انتخاب رهبر بیشتر است» و «خیلی‌ها یک خیالاتی به سرشان آمده که چه بسا خبرگان پنجم مسئولیت انتخاب رهبر را داشته باشد». همان زمان حسن ممدوحی، عضو جامعه مدرسین قم و عضو مجلس خبرگان، گفته بود: «مساله جانشینی رهبری یک بحث فوق سری است که فقط در مجلس خبرگان مطرح است. کمیسیون سری دارد».

خروج احتمالی هاشمی‌رفسنجانی از لیست نامزدهای احتمالی ریاست خبرگان، امکان مصالحه برای انتخاب رئیس این مجلس را بالاتر می‌برد. در حال حاضر از چهره‌هایی نظیر هاشمی‌شاهرودی، رئیس هیات حل اختلاف قوا، و ابراهیم امینی، امام جمعه موقت قم، به عنوان کاندیداهای اصلی ریاست خبرگان نام برده می‌شود. برخی رسانه‌ها نوشتند که امینی، گزینه مورد نظر هاشمی رفسنجانی برای ریاست خبرگان است.

با این حال اصول‌گرایان از گزینه‌های دیگری نیز به عنوان کاندیداهای خود نام می‌برند. از آن جمله می‌توان به محمدعلی موحدی‌کرمانی، دبیرکل جامعه روحانیت مبارز و امام جمعه موقت تهران، اشاره کرد. موحدی‌کرمانی از جمله کاندیداهایی بود که نامش در فهرست مورد حمایت هاشمی‌رفسنجانی برای انتخابات خبرگان قرار داشت، گرچه در این‌باره موضع‌گیری و از آن اعلام برائت کرد: «شنیده‌ام که این اصلاح طلبان هم اسم من را در لیستشان گذاشته‌اند. من راضی به زحمتشان نبودم! هم آن‌ها می‌دانند و هم مردم می‌دانند که من گروه خونی‌ام به این جریان نمی‌خورد و به این جریان نمی‌چسبم… دوستانی که هم گروه خونی ما هستند هم در برخی لیست‌های انحرافی اسمشان را زده‌اند. من توصیه می‌کنم این دوستان هم از این لیست‌ها برائت بجویند و عدم رضایتشان را از این امر اعلام کنند».

موحدی کرمانی پیش از این درباره مساله انتخاب رهبر آینده جمهوری‌اسلامی چنین اظهارنظر کرده بود: «مسئله ما بعد از آقاست. خدا ان‌شاالله ایشان را حفظ کند و رهبری ایشان را به حکومت امام زمان متصل کند. اما اینکه بعد از ایشان چه می‌خواهد بشود مهم است.»

از احمد جنتی و محمد مومن به عنوان دیگر کاندیداهای بالقوه اصول‌گرایان برای ریاست مجلس خبرگان یاد می‌شود. کاندیداهایی که هر دو سابقه رقابت برای کسب ریاست این مجلس و البته شکست را در کارنامه خود دارند.