صادراتِ سوخت یا صادراتِ تحریم؟

زیتون ـ مهسا محمدی: حسین امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران که هم اکنون در قالب یک سفر رسمی در لبنان به سر می‌برد، آمادگی جمهوری اسلامی را برای کمک به حل مشکل کمبود برق و تامین نفت و گاز مورد نیاز این کشور اعلام کرد.

این اعلام آمادگی در ادامه ارسال سه محموله سوخت از ایران به این کشور انجام شد. محموله‌های ارسالی ایران به حزب‌الله لبنان تحویل داده شده است. حالا امیرعبداللهیان می‌گوید که ایران به صادرات سوخت به لبنان ادامه خواهد داد.

پیش از این نجیب میقاتی، نخست‌وزیر لبنان گفته بود که این اقدام ایران، نقض حاکمیت ملی لبنان محسوب می‌شود، به نطر می‌رسد دولت لبنان نگران قرار گرفتن در دایره تحریم‌های ایالات متحده به واسطه معامله با ایران است.

ایالات متحده هم نظر مساعدی به این کار ندارد و در عین حال که می‌گوید واردات سوخت از ایران تحت تحریم راه حل پایداری برای رفع بحران انرژی لبنان نیست، تاکید دارد که تلاش حزب‌الله لبنان برای واردات سوخت از ایران  «بازی برای روابط عمومی» و تبلیغاتی است.

آخرین نفتکش ایرانی رور چهارشنبه ۱۴ مهر، به لبنان رسید، دو نفتکش حامل سوخت ایران هم ماه گذشته به بانیاس سوریه رسیدند تا برای توزیع در لبنان توسط حزب الله، به این کشور منتقل شوند.

چرا این خبر مهم است؟

اخبار انتقال سوخت ایران به لبنان و وعده‌های وزیر امور خارجه ایران برای تامین برق و گاز این کشور در حالی منتشر می‌شود که ایران تابستان سال گذشته را با «بحران خاموشی» گذراند. بحرانی که به اعتراضات خیابانی و سرکوب منتهی شد. از سوی دیگر جواد اوجی، وزیر نفت هم پیش‌بینی کرد که ایران در دی و بهمن‌ ماه سال ۱۴۰۰ با کسری ۲۰۰ میلیون مترمکعب گاز در روز مواجه خواهد شد. یک چهارم نیاز نیروگاه‌های کشور در زمستان تأمین نمی‌شود و خاموشی‌های تابستان آینده گسترده‌تر از قبل در راه است.

اصرار ایران بر صادرات گاز به لبنان در شرایطی ادامه دارد که جمهوری اسلامی پیش از این صادرات گاز خود را به عراق، یکی دیگر از کشورهایی که آن را به اصطلاح «عمق استراتژیک خود» تعریف می‌کند، کاهش داده بود. بنابر اعلام  وزارت برق عراق صادرات گاز ایران به این کشور از روزانه ۴۹ میلیون متر مکعب به ۸ میلیون متر مکعب رسیده و در نتیجه این کاهش، ۵ هزار و ۵۰۰ مگاوات از تولید برق عراق کاسته شده است. کاهش صادرات سوخت ایران به عراق در آن زمان همراه با عوامل داخلی دیگر مردم عراق را هم به خیابان آورد و به یک بحران داخلی انجامید.

یکی از دلایل کاهش صادرات ایران، افزایش بد‌هی‌های عراق به ایران به بیش از  ۵ میلیارد دلار بود که به واسطه تحریم‌های ایالات متحده قابل بازپرداخت نبود. حال به نظر می‌رسد که لبنان هم در وضعیت مشابهی قرار دارد. یعنی یا قرار نیست وجهی لااقل در کوتاه مدت بابت این سوخت‌ها پرداخت شود، یا اینکه لبنان هم به دلیل نقض تحریم‌های آمریکا و خرید نفت از ایران، هدف تحریم‌های ایالات متحده قرار می‌گیرد.

وزیر امور خارجه فعلی ایران بنابر گفته هواداران دولت رییسی دیپلمات متخصص امور منطقه است و متبحر در امور لبنان و اعماق استراتژیک جمهوری اسلامی. چنانچه از شواهد پیداست سیاست خارجه دولت سیزدهم بر رابطه با کشورهای دوست منطقه گذاشته شده و مراودات ایران و گروه‌های اقمارش در منطقه از سیاست «میدان» و  به سیاست رسمی حاکمیت بدل شده، حتی اگر دولت‌های متبوع گروه‌های مورد نظرشان با این کار موافق نباشند. در مورد کارآیی این سیاست اما شبهات جدی وجود دارد.

کمی عمیق‌تر؛ ارسال سوخت به لبنان برای چه کسی «هزینه‌بر» است؟

باشگاه خبرنگاران، رسانه نزدیک به دولت رییسی در گزارشی با عنوان «صادرات نفت به لبنان فرصت یا تهدید؟» در پاسخ به این سوال که هزینه تامین سوخت از ایران برای لبنان را چه کسی می‌پردازد؟ این‌گونه پاسخ می‌دهد: «سیدحسن نصرالله به عنوان فردی که مورد قبول اکثر جناح‌های سیاسی در لبنان است…سعی دارد راهی را برای رفع این مشکل بیابد. اکنون تجار لبنانی که بسیار ثروتمند هستند، قرار است هزینه خرید این سوخت از ایران را بپذیرند و به همین دلیل است که دبیرکل حزب الله لبنان، کشتی‌های ارسالی از ایران به مقصد لبنان را خاک این کشور معرفی می‌کند».

کارشناس این رسانه مدعی است که «هیچ چیز مجانی نیست» و شکل بازپرداخت پول این سوخت‌ها «بستگی به شرایط ایران و نظر مقامات کشور ما دارد. ممکن است بخشی از نحوه پرداخت به صورت ارزی و بخش دیگری به صورت تهاتر کالا باشد.» حسن نصرالله چند سال پیش گفته بود که حزب‌الله لبنان همه نیازهای خود را «از خوراک و پوشاک تا موشک و راکت» به طور مستقیم از جمهوری اسلامی دریافت می‌کند.

به گزارش خبرگزاری آنا، با بالا گرفتن بحران سوخت در لبنان، سید حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله و طرف معامله جمهوری اسلامی در لبنان، برای برون‌رفت از بحران به دولت لبنان پیشنهاد کرد که نفت ایران را با لیر لبنانی وارد کنند، او گفته بود: «به ایران می‌رویم، کشتی کشتی بنزین و گازوئیل می‌خریم و از بندر بیروت برای مردم سوخت وارد می‌کنیم. دولت لبنان اگر می‌تواند جلوی تخلیه بنزین و گازوئیل برای ملت لبنان را بگیرد!»

همانطور که نصرالله پیش‌بینی کرده بود، دولت لبنان نتوانست جلوی تخلیه بنزین و گازوییل را بگیرد و نجیب میقاتی به اعتراضی زبانی اکتفا کرد و در ادامه به تماشای دیپلماسی حزب‌الله ـ جمهوری اسلامی نشست.

حالا اما با توجه به حجم واردات فعلی سوخت از ایران به لبنان که بسیار محدود است، به نظر می‌رسد که اساسا این واردات بیشتر جنبه نمادین دارد و یا آنطور که ند پرایس، سخنگوی وزات امور خارجه ایالات متحده می‌گوید «تبلیغاتی» است. مجموع سه محموله‌ای که تابحال وارد شده شاید فقط پاسحگوی نیاز چند روز این کشور باشد و در نهایت آن‌طور که خبرگزاری تسنیم مدعی است برای «لبنان در حال خفه‌شدن» حکم اکسیژن را ندارد.

به نظر می‌رسد این هم یکی از بازی‌های تبلیغاتی جمهوری اسلامی و گروه‌های شبه نظامی متحد منطقه‌ای‌اش برای نشان دادن بی‌اثر بودن تحریم‌های ایالات متحده است؛ این بازی در غیاب یک سیاست‌ورزی و دیپلماسی عقلانی بر بستر محرومیت‌های مردمان کشورهایشان بنا شده و  به ماجراجویی‌های بی‌ثمر و  اغلب آسیب‌رسان می‌انجامد. این محموله‌های ناچیز هر چند برای خانه‌ها  و کارخانه‌های مردم لبنان سوخت نمی‌شود اما بهانه‌ خوبی به دست ایالات متحده می‌دهد تا دامنه تحریم‌های خود را از ایران و حزب‌الله فراتر برده و به لبنان بحران‌زده هم بکشاند.