زیتون ـ سولماز ایکدر: سپاه پاسداران که نتوانست در انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم قوه مجریه را مستقیما تصاحب کند٬ با چراغ خاموش در حال فتح سنگر به سنگر پست‌های کلیدی در دولت ابراهیم رئیسی است.

پس از چهار دهه حکومت روحانیون در ایران، چند صباحی‌ست که پاسدارانِ سپاه به صورت علنی پا به عرصه سیاست‌گذاری در سطوح کلان گذاشته‌‌اند، ابتدا سیاست خارجی را٬ حداقل در حوزه منطقه‌ای، با حمایت‌های رهبر جمهوری اسلامی به اختیار خود درآوردند و حال حضوری پررنگ در عرصه سیاست داخلی پیدا کردند.

در ایام بی‌رونق پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم٬ سپاهیان پر تعداد پا به عرصه رقابت گذاشتند؛ دورخیز چهره‌های سپاهی برای نامزدی در انتخابات اما تبعاتی نیز برای خود سپاه داشته است و کم‌کم اختلافات میان فرماندهانی که سال‌ها تلاش کرده‌ بودند خود را یکپارچه نشان بدهند از پرده برون افتاد.

حسین دهقان، رستم قاسمی، محسن رضایی٬ پرویز فتاح٬ سعید محمد از جمله اسم‌هایی بودند که در دوران انتخابات ریاست جمهوری مطرح شدند. برخی پیش از اعلام رسمی نتایج بررسی صلاحیت‌ها عقب‌نشینی کردند٬ برخی دیگر هم رد صلاحیت شدند و محسن رضایی هم هم‌چون ادوار سابق نتوانست رای بیاورد.

از «زیر نظر» دولت موقت تا بدنه دولت ثابت

نطفه‌ای که در اولین روزهای پس از پیروزی انقلاب اسلامی در درون حاکمیت جمهوری اسلامی ایران بسته شد، با حمایت مستقیم آیت‌الله خامنه‌ای کودکی و نوجوانی را پشت سر نهاده و پس از شکست در انتخابات ریاست‌جمهوری سیزدهم یک به یک سنگرهای انتصابی قوه مجریه را فتح می‌کند؛ از وزرا تا استانداران.

در حکم روح‌الله خمینی برای تاسیس سپاه پاسداران تأکید شده بود که این نیرو زیر نظر دولت موقت فعالیت خواهد کرد.

اساسنامه سپاه در اواخر بهمن ۱۳۵۷ تکمیل شد، در حالی که حکومت جدید در حال جمع‌آوری سلاح‌های پخش شده در میان مردم در روزهای انقلاب بود. اسفند ماه همان سال در جلسه‌ای در پادگان عباس‌آباد که با حضور ابوشریف، محسن رفیقدوست، مرتضی الویری، علی محمد بشارتی، محمد غرضی، حسن جعفری، علی فرزین، ضرابی، هاشم صباغیان، تهرانچی و علی دانش منفرد تشکیل شد، علی دانش‌منفرد به عنوان فرمانده سپاه پاسداران انتخاب شد. محسن رفیقدوست مسوول تدارکات، بشارتی مسوول اطلاعات و مرتضی الویری مسوول روابط عمومی سپاه شد.

بیشتر بخوانید:

اگر سپاه نبود، «نظام» هم نبود

فتح سنگر به سنگر ایران توسط سپاه پاسداران

پس از آن و در تدوین قانون اساسی، بر خلاف حکم اولیه روح‌الله خمینی، سپاه پاسداران تبدیل به یک نیروی نظامی دائمی برای جمهوری اسلامی شد و بر اساس اصل۱۵۰ قانون اساسی «سپاه پاسداران انقلاب اسلامی که در نخستین روزهای پیروزی این انقلاب تشکیل شد، برای ادامهٔ نقش خود در نگهبانی از انقلاب اسلامی و دستاوردهای آن پابرجا می‌ماند.»

سپاه پاسداران طی بیش از چهل سال گذشته به وظیفه‌ای که قانون اساسی برایش تعیین کرده٬ پای‌بند مانده و برای حفظ تنها دستاورد انقلاب اسلامی یعنی «جمهوری اسلامی» از هیچ کاری فروگذار نکرده است؛ هرچند به مرور از دستور صریح بنیانگذار جمهوری اسلامی مبنی بر عدم دخالت در امور سیاسی سرپیچید و تبدیل به یکی از بازیگران تعیین‌کننده در عرصه سیاست شد.

ورود سپاهیان در عرصه سیاست داخلی در ابتدا در کسوت نمایندگی مجلس بود. در هر دور از انتخابات مجلس تعداد نمایندگانی که لباس سپاهی را از تن به درآورده بودند و با پوشیدن کت و شلوار به ساختمانی هرمی سبز رفتند٬ بیشتر از قبل می‌شد، تا در نهایت ریاست مجلس نیز در انتخابات دور یازدهم نصیب یک سپاهی شد و محمدباقر قالیباف توانست رییس یکی از قوای سه گانه شود.

در بین ۴۴ نامی که خبرگزاری تسنیم به عنوان نامزدهای بالقوه استانداری ۱۸ استان دیگر نام برده است٬ حداقل نام ۳۵ سپاهی به چشم می‌خورد.

با وجود این، قوه مجریه تا پیش از تشکیل دولت سیزدهم کمتر در اختیار سپاه پاسداران قرار گرفته بود. ابراهیم رئیسی اما درهای نهاد ریاست جمهوری در خیابان پاستور را هم به روی سپاهیان نیز گشود.

از بین ۱۹ عضو هیئت وزرا؛ علیرضا کاظمی٬ سرپرست وزارت آموزش و پروش٬ رستم قاسمی٬ وزیر راه و شهرسازی٬ احمد وحیدی٬ وزیر کشور٬ عزت‌الله ضرغامی وزیر میراث فرهنگی از فرماندهان سابق سپاه هستند.

از بین ده معاون رییس جمهوری نیز محسن رضایی معاون اقتصادی و محمد دهقان معاون حقوقی، سپاهی هستند.

تلاش سپاه پاسداران برای در اختیار گرفتن مناصب اجرایی به هیئت دولت محدود نماند. دولت ابراهیم رییسی تا کنون ۱۳ تن از استانداران را به صورت رسمی معرفی و منصوب کرده است و سپاهیان در اینجا هم سهم برده‌اند.

احمد محمدی‌زاده استاندار بوشهر٬ صادق خلیلیان، استاندار خوزستان٬ مهدی دوستی، استاندار هرمزگان و فرهاد زیویار، استاندار لرستان از جمله سپاهیانی هستند که به استانداری رسیدند.

همچنین در بین ۴۴ نامی که خبرگزاری تسنیم به عنوان نامزدهای بالقوه استانداری ۱۸ استان دیگر نام برده است٬ حداقل نام ۳۵ سپاهی به چشم می‌خورد.

فرهنگ سپاهی

در دولت رییسی فرهنگ نیز از جمله عرصه‌هایی بود که بیش از پیش به تصرف سپاهیان در آمده است. صبح روز گذشته اعضای بنیاد فارابی با حکم وزیر فرهنگ و ارشاد به مدت دو سال منصوب شدند.

مسعود میرکاظمی معاون رییس جمهوری و رییس سازمان برنامه و بودجه، جواد اوجی وزیر نفت، سعید محمد مشاور رییس جمهور در امور مناطق آزاد تجاری ـ صنعتی و ویژه اقتصادی و دبیر شورای عالی مناطق آزاد، علی عسگری معاون ستاد اجرایی فرمان امام، علیرضا مختارپور قهرودی دبیرکل نهاد کتابخانه‌های عمومی کشور، میثم نیلی مشاور وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی، حسن خجسته معاون پیشین صدا و سیما، سیدمحسن مهاجرانی معاون پیشین صدا و سیما و مشاور رییس رسانه ملی به همراه محمد خزاعی به عنوان هیأت امناء بنیاد سینمایی فارابی معرفی شدند.

فارغ از بی‌ارتباط بودن اکثریت قریب به اتفاق این افراد به حوزه فرهنگ و مشخصا سینما، در بین این هشت تن نیز گذشته از سعید محمد، مسعود میرکاظمی٬ علی عسگری و حسن خجسته از سپاهان سابق هستند.

در عرصه فرهنگ پیش از این نیز بازوی فرهنگی و تبلیغاتی سپاه٬ سازمان اوج٬ عرصه‌های مختلف از سینما تا تهیه بیلبوردهای شهر را در اختیار خود گرفته بود.

سپاه پاسداران این بار هوشمندانه پا به میدان سیاست گذاشته است. این نهاد نظامی مناصبی را در اختیار گرفته است که بودجه کشور را در اختیار دارند و تصمیم‌سازی می‌کنند٬ اما مسئول شکست‌ها یا ناکامی‌ها نیستند و در نهایت نیز این نام ابراهیم رئیسی است که به عنوان یک رییس‌جمهوری ناکام در خاطرها خواهد ماند نه وزرا٬ استانداران و فرمانداران سپاهی.