آیا پنجشیر افغانستان را نجات می‌دهد؟

زیتون ـ سولماز یکدر : روز گذشته دولت جدید طالبان در شرایطی معرفی شد که تعداد زیادی از شهرهای این کشور صحنه اعتراض مردم این کشور بود.

اعتراضات مردمی در افغانستان از روز دوشنبه آغاز شده بود. روز ۱۵ شهریورماه در برخی از شهرها از جمله هرات و مزار شریف، زنان در اعتراض به نقض حقوقشان تحت حکومت طالبان به خیابان آمدند.

پس از فراخوان احمد مسعود برای قیام علیه طالبان در شامگاه دوشنبه٬ کابل، مزار شریف٬ هرات و تعدادی دیگر از شهرهای افغانستان صحنه تظاهرات گروه‌هایی از مردم شد که شعارهایی در حمایت از جبهه مقاومت و ضد پاکستان و طالبان سر می‌دادند.

احمد مسعود٬ رهبر جبهه مقاومت ملی علیه طالبان، روز دوشنبه پس از درگیری‌های شدید با طالبان که شب گذشته ادامه یافت، با انتشار پیامی از مردم افغانستان خواست که در گوشه گوشه این کشور علیه طالبان قیام کنند.

او در این پیام تاکید کرد: «حمله دیروز طالبان به وضوح نشان داد که نیروهای بیگانه همسو و در کنار طالبان در مقابل ملت افغانستان از دیرباز قرار داشتند و هنوز حضور دارند.»

اشاره احمد مسعود به بالگردها و پهپادهایی است که شامگاه یکشنبه به بمباران مواضع جبهه مقاومت پرداختند که برخی گزارش‌ها، از جمله گزارش ایندیا تودی، این ادوات را به ارتش و استخبارات پاکستان نسبت می‌دهد.

طالبان پیشتر اعلام کرده بود که برگزاری هرگونه تجمع اعتراضی محکوم است اما به رغم این موضوع معترضان به صورت گسترده‌تر به خیابان‌ها آمدند و علیه طالبان و پاکستان شعار سردادند. اعتراضات روز سه شنبه حداقل در شهر کابل با خشونت طالبان مواجه شد. بر اساس گزارش منابع خبری در افغانستان طالبان اقدام به ضرب و شتم تظاهرکنندگان کرده و برای حدود ۱۰ دقیقه بدون وقفه به سوی معترضان تیراندازی کرده است. یک پزشک محلی در همین رابطه به خبرگزاری فرانسه گفته است که اعتراضات شهر کابل حداقل دو کشته داشته است.

مسیر ایران و مسیر افغانستان

پیروزی انقلاب اسلامی در سال ۵۷ تاثیر شگرفی بر کشورهای منطقه گذاشت؛ انقلاب ایران آغازگر موج نوی اسلام گرایی شد. از پاکستان تا کشورهای جنوبی خلیج فارس؛ حتی وهابیت در عربستان سعودی نیز پس از سال ۵۷ قوی‌تر شد.

حال چهل سال پس از وقوع یک انقلاب اسلامی٬ منطقه با چشمانی نگران نظاره‌گر منطقه‌ای کوچک در افغانستان است؛ دره پنجشیر٬ نقطه‌ای از افغانستان که نامش تا پس از این با نام احمدشاه مسعود گره خورده بود٬ حال چشم امید تحولخواهان منطقه است.

تنها ولایتی در افغانستان که در مقابل طالبان و سیطره حکومت دینی مقاومت کرده است. عدم تسلیم مردم پنجشیر و تشکیل دادن جبهه مقاومت ملی همان رویایی بود که خیلی از تحولخواهان در ایران و در دیگر کشورهای منطقه رویای آن را در سر می‌پروراندند. این رویا را امروز مرد جوانی از پنجشیر به همراه یارانش تحقق بخشیده است؛ سر خم نکردن در مقابل ظلم.

از سوی دیگر در شرایطی که ارتش افغانستان و بخش‌ عمده‌ای از مردم این کشور در مقابل طالبان تسلیم شدند٬ این زنان بودند که به رغم در خاطر داشتن خشونت اعمال شده از سوی طالبان٬ خیابان‌ها را ترک نکردند و علم اعتراض را نسبت به حکومت شریعت محور طالبان برافراشتند.

جنبش‌های زنان منطقه از ما‌ه‌ها پیش نسبت به وضعیت زنان افغانستان پس از خروج آمریکا از این کشور هشدار داده بودند؛ اما حرکت زنان این کشور در مقابله با طالبان نشان داد که «زن آگاه نسبت به حقوق خود» چطور سر باز می‌زند از تسلیم در مقابل زور.

مقاومت زنان افغانستانی می‌تواند چراغ راهی باشد برای زنان دیگر کشورهای منطقه.

تلاش برای به رسمیت شناخته شدن

طالبان روز سه شنبه اعلام کرده بود که هر گونه تظاهرات ممنوع است و ادعا کرده بود که موفق شده است منطقه پنجشیر را کاملا فتح شده است؛ عصر روز گذشته نیز فهرست اعضای دولت موقت خود معرفی کرد.

بر اساس فهرست اعلام شده ملاحسن آخُند، دستیار ملاعمر که بنیانگذار این گروه بود، به عنوان رییس دولت معرفی شده است.

ذبیح‌الله مجاهد، سخنگوی گروه طالبان، در یک نشست خبری اعلام کرد ملا عبدالغنی برادر که رئیس دفتر سیاسی طالبان است نیز به عنوان معاون ملاحسن آخوند انتخاب شده است.

سخنگوی طالبان همچنین اعلام کرد که مولوی امیرخان متقی به‌عنوان سرپرست وزارت خارجه افغانستان تعیین شده است.

سراج‌الدین حقانی، پسر بنیانگذار شبکه حقانی که آمریکا آن را یک سازمان تروریستی می‌داند، نیز به عنوان وزیر کشور معرفی شده است.

ملا محمد یعقوب، پسر ملاعمر، نیز وزیر دفاع شده است. سخنگوی گروه طالبان گفته است که تمام این افراد نقش سرپرست را خواهند داشت.

هنوز مشخص نیست که نقش ملاهبت‌الله آخُندزاده، رهبر طالبان، در دولت چه خواهد بود. او از زمان سقوط دولت افغانستان در ماه گذشته نه در انظار عمومی دیده شده و نه خبری از او منتشر شده است.

لیست دولت جدید طالبان قرار بود هفته گذشته اعلام شود ولی این موضوع به تاخیر افتاد. طالبان پیشتر نیز مدعی شده بود که دولتی فراگیر تشکیل خواهد داد و از ماه‌ها پیش با برخی از مقامات سابق مانند عبدالله عبدالله رئیس گروه کمیسیون مذاکره صلح با طالبان در دولت قبلی و حامد کرزی رئیس‌جمهوری سابق افغانستان در تماس و مذاکره بود.

اسامی منتشر شده بیانگر آن است که برخلاف ادعای تشکیل دولتی فراگیر حکومت جدید متشکل از اعضای این گروه افراطی و بدون حضور نماینده‌ای از اقوام دیگر یا زنان است.

پیشتر طالبان از کشورهای جمهوری اسلامی، روسیه، ترکیه، چین، قطر و پاکستان دعوت کرده‌اند که در مراسم اعلام ساختار جدید حکومت این کشور شرکت کنند.

در این میان تنها نماینده رییس جمهوری روسیه در امور افغانستان است که تایید کرده دولت متبوعش دعوت طالبان را قبول کرده است. ضمیر کابولوف امروز در گفت وگو با خبرگزاری تاس اعلام کرد که دیمیتری ژیرنوف سفیر روسیه در کابل به نمایندگی از طرف این کشور در آیین معرفی دولت موقت افغانستان که روز سه‌شنبه توسط طالبان تعیین و معرفی شده است، شرکت می‌کند.

در ایران نیز عبدالحمید اسماعیل زهی، امام جمعه اهل سنت شهر زاهدان٬ که پیش از این به طالبان برای تصرف افغانستان تبریک گفته بود، در مصاحبه‌ای تازه با روزنامه شرق گفت که به باور او فرزند احمدشاه مسعود هم «نمی‌تواند» در برابر طالبان مقاومت کند.

مولوی عبدالحمید، در این مصاحبه تاکید کرد: «فرزند احمدشاه مسعود هم نمی‌تواند مقاومت کند. من مطمئن هستم که نه او و نه هیچ‌کس دیگری نمی‌تواند در مقابل اینها مقاومت کند. ایشان یک فرد جوان است و پدرش هم جزء کسانی بود که در زمان تجاوز شوروی سابق به افغانستان جهاد کرد و با آنها جنگید. بهترین راه این است که بیایند و بنشینند با مذاکره و گفت‌وگو مسئله را حل کنند.»

این در حالی است که حداقل موضع رسمی دولت جمهوری اسلامی تا این لحظه محکوم کردن حمله طالبان به پنجشیر و شهید خواندن فهیم دشتی، سخنگوی جبهه مقاومت پنجشیر بوده است.

اگر چه اسماعیل قآانی٬ فرمانده سپاه قدس٬ در جلسه غیر علنی روز گذشته مجلس تایید کرده است که جمهوری اسلامی با «طالبان در تماس است.»

بخش‌هایی از مفاد این جلسه را نمایندگان مجلس با رسانه‌ها در میان گذاشتند. صدا و سیما به نقل از موسوی٬ سخن‌گوی هیئت رییسه مجلس خبر داد که قاآنی گفته است: «جمهوری اسلامی ایران اشراف کامل بر تحولات افغانستان دارد و با گروهی که اکنون در افغانستان غلبه پیدا کرده در تماس است.»

احمد علیرضابیگی، نماینده تبریز، نیز در مصاحبه با خبرگزاری مهر با اشاره به نشست غیرعلنی مجلس با اسماعیل قاآنی، فرمانده سپاه قدس، گفت که قاآنی اعلام کرده: «آن‌چه برای ما در افغانستان اهمیت دارد این است که امنیت جمهوری اسلامی مخدوش نشود.»

نماینده تبریز در این باره ادامه داد : «نقشه آمریکا این است که ایران را با جهان اهل سنت درگیر کند بنابراین جمهوری اسلامی باید به گونه‌ای عمل کند که امنیت ایران مخدوش نشده و آمریکا به اهداف خود دست نیابد.»

در هر حال طالبان در حالی آماده برگزاری مراسم اعلام ساختار جدید حکومت این کشور می‌شود که افغانستانی‌های ساکن دیگر نقاط دنیا٬ از ایران تا کشورهای اروپایی و آمریکا در اعتراض به رفتار سرکوب گرایانه طالبان و دخالت پاکستان در امور داخلی این کشور مقابل سفارت‌های این کشور دست به تجمعات اعتراضی می‌زنند.

اما همچنان حداقل جبهه مقاومت ملی در پنجشیر ایستادگی می‌کند. احمد مسعود در آخرین پست اینستاگرامی‌اش نیز تاکید کرد اگرچه «مردم به کمک‌های پزشکی و غذایی نیازمندند» اما هنوز پنجشیر سقوط نکرده است.