کارکردنِ خر و خوردنِ یابو

زیتون ـ مهسا محمدی: گفته می‌شود که کرونا در ایران پیک پنجم را پشت سر گذاشته، سرعت واکسیناسیون افزایش یافته و تعداد کشتار روزانه کرونا هم در حال کاهش است. دعوا بر سر واکسن و چند و چون ورود آن اما همچنان داغ است و حتی این روزها بالاتر گرفته.

ابراهیم رییسی و وزارت بهداشت‌اش همه‌ی اعتبار افزایش واردات واکسن در روزهای اخیر را به اسم خودشان زده‌اند و در همین جبهه افرادی خواهان محاکمه کسانی شدند که در واردات واکسن تعلل کرده‌اند و می‌گویند باید حسن روحانی و دولتمردانش را به دادگاه کشید. چرا که به زعم علی خضریان، نماینده تهران و سخنگوی کمیسیون اصل ۹۰، دست‌اندرکاران دولت پیشین، از جمله مقام‌های وزارت بهداشت و سازمان نظام پزشکی کشور واردات واکسن را  «سیاسی‌ کردند» و از دادستانی خواست که این مساله را پیگیری کند.

از سوی دیگر دو وکیل و یک فعال سیاسی شناخته شده، مصطفی نیلی، آرش کیخسروی و مهدی محمودیان، که گفته می‌شود قصد طرح شکایت از عاملان تعلل در ورود واکسن را داشته‌اند یک ماه پیش بازداشت شده‌اند و هنوز در انفرادی به سر می‌برند.

چرا این خبر مهم است؟

از آغاز موج پنجم کرونا در ایران از اوایل مرداد تابحال، روزانه به طور متوسط ۵۰۰ نفر جان بر سر این بیماری نهادند. این جدا از مرگ و میر ناشی از کرونا در ماه‌های پیش از آن است. این البته آمار حداقلی است و به گفته مسعود پزشکیان، نماینده مجلس آمار واقعی مرگ و‌ میر روزانه در کشور بالاتر از ۱۵۰۰ نفر است. «اگر دو درصد مرگ و میر در تعداد کسانی که مبتلا می‌شوند وجود داشته باشد با ۴۰هزار مبتلا روزانه بین ۸۰۰ تا ۱۲۰۰ نفر جان‌شان را از دست می‌دهند آن هم اگر درست درمان و مراقبت کنیم.»

 حال با افزایش فشار افکار عمومی برای پاسخگو شدن حاکمیت در برابر این کشتار، دولت جدید به طور خاص و حاکمیت به طور عام تلاش می‌کند تقصیرها را به دوش دولت پایان‌یافته بیاندازد و انتقام کارهای کرده و نکرده را از آنان بگیرد. از سوی دیگر در تقسیم سهم تقصیر هم فقط خود را واجد صلاحیت دانسته و هر صدای دادخواهی بابت این کشتار را سرکوب می‌کند

 یکی می‌گوید روحانی و اعوانش بابت اینکه رابطه خوبی با چین و روسیه نداشتند متهمند و بدعهدی روسیه بابت نفرستادن واکسن‌ها را به گردن دولت می‌اندازند. دیگری می‌گوید که اساسا منعی بر ورود فایزر و مدرنا وجود نداشت و منظور «آقا» را اشتباه فهمیده‌اند.  

این روزها با سرعت گرفتن واکسیناسیون در ایران عکس‌هایی از صف‌های واکسن منتشر می‌شود که در آن کسی داوطلب دریافت واکسن برکت نیست، در حالی که برای دریافت واکسن‌های سینوفارم و آسترازنیکا صف کشیده‌اند. این بدان معناست که مردم به واکسنی که به احتمال زیاد برای بی‌رقیب ماندن آن واردات متوقف شد، هزاران جان و یک میلیارد دلار برای آن هزینه شد و در نهایت دیر و نامنظم و بعد از همه ددلاین‌ها وارد بازار شد، اعتماد ندارند. در چنین وضعیتی، وقتی اقبالی برای تزریق آن وجود نداشته باشد حتی نمی‌توان دریافت که اساسا چه میزان کارآست.

چه گفته شد؟

حال در تازه‌ترین اظهارنظرها روز گذشته سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت امور خارجه درباره خرید واکسن‌های خارجی گفت:«در خصوص واکسن‌های فایزر و مدرنا هیچ محدودیتی نداریم و موارد به وزرات بهداشت ارسال و از سوی این وزارتخانه هم تائید شده است.» به گفته او  «ما برای تامین نیازهای مردم هیچ خط قرمزی نداریم».

 این در حالی است که در ۱۹بهمن ۱۳۹۹ واردات واکسن کرونای ساخت آمریکا و انگلیس به دستور مستقیم رهبر جمهوری اسلامی ممنوع شد و در محدوده خطر قرمزهای نظام قرار گرفت.

بهرام عین‌الهی وزیر بهداشت هم چند روز پیش گفته بود که «وقتی دولت را تحویل گرفتیم واکسن نداشتیم و ذخیره صفر بود اما همراهی و ورود شخص رئیس جمهور و معاون اول باعث شد تا امروز شاهد سیل واکسن به کشور باشیم.»

حالا اما مسعود پزشکیان، نماینده مجلس می‌گوید که «این بی‌انصافی است که بگوییم این واکسن‌ها ظرف مدت دو هفته تامین شده است، ما اگر بخواهیم سفارش بدهیم، شرکت‌های سازنده سفارش ما را بپذیرند و شروع به تولید کنند و بعد بخواهیم وارد کنیم حداقل پنج تا شش ماه زمان می‌برد.» او تاکید دارد که «معاون غذا و داروی وزارت بهداشت در دولت قبل اگر جرات دارد در این رابطه حرف بزند و روشنگری کند.»

علی تاجرنیا، معاون توسعه مدیریت و منابع سازمان نظام پزشکی هم می‌گوید که در زمان دولت روحانی و وزارت نمکی «برکت واکسن خود را پیش‌فروش کرده بود. به نظر می‌رسد دلیل تمایل‌نداشتن برای خرید واکسن از خارجی‌ها این بود که برکت در ازای هر دُز واکسن، ۲۰۰ هزار تومان گرفته بود که اگر بخواهیم برای ۱۲۰ میلیون واکسن حساب کنیم، برکت از صندوق دولت عددی بالای یک میلیارد دلار از محل اعتبارات دولتی گرفت».

این حرف تاجر نیا با واکنش سریع حجت الله نیکی ملکی، رئیس مرکز اطلاع رسانی ستاد اجرایی فرمان امام روبرو شد. او در توییتر خود نوشت که این ادعا کاملا کذب است «هیچ پیش‌فروشی انجام نشده»، با این وجود او مشخص نکرد که آیا مبلغ یک میلیارد دلار ادعایی تاجرنیا تحت عنوان دیگری به ستاد اجرایی فرمان امام داده شده است یا نه.‌

ستاد اجرایی فرمان امام یکی از چند مجموعه‌ اقتصادی عظیمِ تحت کنترل مستقیم رهبر جمهوری اسلامی است.

کمی عمیق‌تر؛ تراشیدن مقصر

نمایش کارآمدی و فساد ناپذیری در دولت فعلی که به استانداردهای نظام نزدیک است نیازمند آن است این تقصیرهای بزرگ و هولناک بر گردن کسی بار شود، چه بهتر که آن کس دیگر نه تریبونی برای پاسخ‌گویی داشته باشد و نه به گفته پزشکیان «جرأتی» برای دفاع. البته در همان سیستم هم به گفته وزیر بهداشت فعلی، شهدای زنده‌ای مانند سعید نمکی، وزیر بهداشت پیشین بودند که با وجود اینکه سکان وزارت بهداشت را در دست داشت حالا متهم نمی‌شود و فقط بخش‌هایی از دولت پیشین هدف حمله هستند که با سیاست‌های «نظام» چندان هماهنگ نبودند. این کار هم با مشارکت فعال مجلس انقلابی و رسانه‌های اصول‌گرا در جریان است.

روز گذشته سخنگوی وزارت امور خارجه در پاسخ به پیگیری مهدی فضایلی، خبرنگار فارس که خواسته بود یک مقام رسمی دلیل تسریع واردات واکسن را توضیح دهد گفته بود که همه امکانات وزارت خارجه دایما برای واردات در اختیار وزارت بهداشت بوده اما «وزارت بهداشت در مقطعی مصلحت نمی‌دانست…اما در یکی دوماه گذشته به طور حداکثری درخواست‌ها در حال تایید شدن است». تا آنجا که در خبرها آمده تنها واکسن‌هایی که وزرات بهداشت به ریاست سعید نمکی، «مصلحت ندانست» آنها را وارد کند واکسن‌های ساخت ایالات متحد و انگلیس بود. ایران در آن زمان به واسطه فرمان رهبر جمهوری اسلامی، در زمانی که کشورها برای دست یافتن به این واکسن‌ها سر و دست می‌شکستند، از دریافت سهم خود از کوواکس انصراف داد.

در همان زمان باز هم با همراهی وزیر بهداشت، محمد مخبر، رئیس ستاد فرمان امام و معاون اول فعلی رییس‌جمهوری که در حال واردات واکسن و به آن مفتخر است، در شرایط نابسامان اقتصادی بابت تحویل ۱۲۰ میلیون دوز از دولت پول دریافت کرد و تابه‌حال ۵ میلیون دوز واکسن برکت تحویل داده، آن هم واکسنی که نمی‌توان در مورد کارآیی آن اظهار نظر کرد.

در ادامه سیاست چرخش به شرق، «آقا» همسایه‌های شرقی، چین و روسیه  را برای دریافت واکسن قابل اعتماد تشخیص داد و این همسایگان هم علیرغم تعهداتشان در اوج کشتار کرونا در ایران صادرات واکسن به ایران را متوقف کردند و به این ترتیب سیاسی‌کاری حاکمیت ده‌ها هزار نفر را به کام مرگ فرستاد.

قبل از این کشتار اخیر، زمانی که خواست عمومی خرید واکسن به راه افتاده بود و در بحبوحه همان دوره‌ای که ایران واکسن‌های اهدایی کوواکس را رد می‌کرد، حاکمیت تاکید داشت که تحریم‌های ایالات متحده مانع ورود واکسن به ایران است. حال اما در شرایطی که هنوز میان ایران و ایالات متحده چیزی تغییر نکرده به گفته وزیر بهداشت ۵۰ میلیون دوز واکسن در انبارهای ایران ذخیره شده است. از این رو به نظر می‌رسد نه آن‌گونه که ادعا می‌شد تحریم و نه به آن صورت که رهبر وانمود می‌کرد تلاش‌ غرب برای  «امتحان» کردن واکسن روی «ملت‌های دیگر» ایرانیان را به کشتن نداد، بلکه شهروندان قربانی قمار بر سر جانشان در دعواهای درون حاکمیتی و ماهی گرفتن دلالان حاکمیت از هر آبی که در کشور گل‌آلود می‌شود، شدند.