پناه‌جو‌ها؛ کارتِ بازی با اتحادیه اروپا

بازی بی‌رحمانه با کارتِ پناه‌جوها را ترکیه راه انداخت و پس از بحران سوریه اردوغان با این بازی امتیازهای قابل توجهی از اتحادیه اروپا گرفت و حالا طی ماه‌های گذشته و در واقع از زمانی که سران اتحادیه اروپا بر سر تحریم‌های بیشتر علیه بلاروس توافق کردند، آمار پناهجویانی که خود را از طریق این کشور به آلمان رسانده‌اند افزایش چشمگیری یافته. تصمیم به تحریم بلاروس پس از آن گرفته شد که این کشور علاوه بر سرکوب مخالفان داخلی، برای بازداشت یک روزنامه‌نگار مخالف حکومت، یک هواپیمای مسافربری را مجبور به نشستن در میدان هوایی مینسک کرد.

 بر اساس آمار پلیس فدرال آلمان، تنها طی ۲۰ روز از ابتدای ماه اکتبر ۳۲۶۲ نفر خود را از این طریق، یعنی مرز بلاروس، به آلمان رسانده‌اند.

 بلاروس با علم به بحرانی که به واسطه ورود پناهجویان به اروپا گریبانگیر این کشورها‌ست، درهای کشور خود را به روی کشورهایی مانند عراق، افغانستان و ایران گشود و شرایط صدور ویزای توریستی را برای آنان تسهیل کرد تا پناهجویان احتمالی را به دم دروازه‌های اروپا بیاورد و در انتقام آن تحریم‌ها برای اروپای مرکزی میهمان ناخوانده بفرستد. بلاروس از شرق با روسیه هم‌مرز است و از جنوب با اوکراین، از شمال و غرب هم به لتونی، لیتوانی و لهستان می‌رسد. سه کشور اخیر که عضو اتحادیه اروپا هستند دروازه‌های پناهجویان برای ورود به این اتحادیه محسوب می‌شوند و از این رو موقعیت جغرافیایی بلاروس این کشور را به محل گذار مناسبی برای رسیدن به اروپای مرکزی بدل کرده است.

 براساس آمار پلیس فدرال آلمان، تنها طی ۲۰ روز از ابتدای ماه اکتبر ۳۲۶۲ نفر خود را از این طریق، یعنی مرز بلاروس، به آلمان رسانده‌اند. این درحالی است که پلیس‌های مرزی تمام تلاش خود را برای متوقف کردن پناهجویان می‌کنند. وزارت کشور آلمان دیروز اعلام کرد که این کشور برای کنترل تعداد مهاجرانی که قصد دارد از بلاروس وارد اتحادیه اروپا شوند، ۸۰۰ افسر پلیس اضافی در مرز لهستان مستقر کرده است.

به دنبال این اتفاقات در آن سوی دنیا به نظر می‌رسد کسانی که به دلایل متعدد از جنگ و شرایط اقتصادی نامساعد گرفته تا فشارهای اجتماعی و سیاسی می‌خواهند از خاورمیانه بگریزند، روزنه‌ای برای ورود به اروپا یافتند و با صرف هزینه‌های قابل توجهی، مثلا ۱۲ هزار دلار، خود را به صورت قانونی به بلاروس می‌رسانند تا از آن طریق به مقصد نهایی خود نزدیک‌تر شوند.

مسافران اصلی بلاروس به‌جز از ایران، از عراق و افغانستان نیز هستند. پیش از این رویترز در گزارشی به افزایش مهاجرت‌ها از کردستان عراق به سمت اروپا از راه بلاروس پرداخته بود. بر اساس این گزارش  شهر «شیلادزه» در اقلیم کردستان عراق از شهرهای پایلوت برای این سفر دور و دراز است. رویترز می‌گوید مردم برای تهیه هزینه مهاجرت غیرقانونی، خانه و خودروهای خود را می‌فروشند. این سفر حداقل ۱۲ هزار دلار هزینه دارد. هزینه‌ای که برای مسافران ایرانی بلاروس هم اعلام شده معادل همین مبلغ است. این مبلغ به گفته قاچاقچیان عراقی هزینه پرواز به بلاروس و  سفر زمینی غیرقانونی در مرزهای اروپا است.

پیش از این یک بار هم لهستان  اقدام به بازگرداندن یک گروه ۳۲ نفری پناهجویان افغان به بلاروس کرده بود که شامل چهار زن، ۲۷ مرد و یک دختر ۱۵ ساله می‌شد. به دنبال خبری شدن آن اتفاق بود که در دوم سپتامبر سالجاری میلادی، لهستان در مرزهای خود با بلاروس «حالت فوق العاده» اعلام کرد. در چنین وضعیتی دسترسی خبرنگاران و سازمان‌های غیر دولتی به منطقه‌ای که در آن حالت فوق‌العاده اعلام شده محدود می‌شود و امکان نظارت بر نقض احتمالی حقوق بشر از بین می‌رود. مسئله‌ای که در حال حاضر هم خبرنگاران و فعالان حقوق بشر برای دسترسی به منطقه‌ای که گفته می‌شود پناهجویان ایرانی در آن قرار دارند با آن مواجه‌اند.

این سفر حداقل ۱۲ هزار دلار هزینه دارد. این مبلغ به گفته قاچاقچیان عراقی هزینه پرواز به بلاروس و  سفر زمینی غیرقانونی در مرزهای اروپا است.

با بالا گرفتن انتقادات از بلاروس بر سر این سیاست جدید، آلکساندر لوکاشنکو، رئیس جمهور بلاروس گفت: «اگر کسی فکر می‌کند که ما مرزهایمان را با لهستان، لیتوانی، لیتونی و اوکراین می‌بندیم و تبدیل می‌شویم به مرکز نگهداری از پناهجویانی که از افغانستان، ایران، عراق، لیبی، سوریه، … فرار می‌کنند، اطلاعات اشتباه دریافت کرده است.»

جمع شدن همه این شرایط که دست به دست هم می‌دهد تا کسی را از ایران و عراق و افغانستان در مرزهای بلاروس و لهستان و لیتوانی سرگردان کند و تا به آستانه مرگ بکشاند گاه عجیب و دور از ذهن می‌نمایند. به هر روی اما بحران مهاجرت تنها با ثبات و رفاه نسبی در کشورهای مهاجرفرست تا حدی قابل کنترل خواهد بود و فقط اینگونه می‌توان امیدوار بود که مهاجران به ابزارهایی برای تنبیه و فشار در دست سیاستمداران بدل نشوند. رفاه و ثباتی که لااقل در کوتاه‌مدت در چشم‌انداز نیست و نمی‌توان به آن امید بست و از این رو با هر بمبی که در افغانستان منفجر می‌شود و با هر دهکی که در ایران به زیر خط فقر سقوط می‌کند، باید پیکرهایی را از جنگل‌های سرزمین‌های دوری مانند بلاروس و لهستان جمع‌آوری کرد.