«با آب زنده بودیم»

زیتون: هزاران نفر از مردم اصفهان بر بستر خشک زاینده‌رود دست به اعتراض زدند. کشاورزان و مردم اصفهان خواهان بازگشت آب به این رود، شهر و زمین‌های کشاورزی اطراف آن هستند.

طی روزهای اخیر این دومین جمعه‌ای بود که مردم اصفهان برای مطالبه «آب» به کشاورزان این شهر پیوستند.

 مردم که بستر رود در اطراف پل خواجو و روی پل را انباشته بودند، شعار می‌دادند «به اصفهان نفس بده/ زاینده رود‌ را پس بده» و «ما اهل زنده رودیم/ با آب زنده بودیم». آنها همچنین شعرهایی در توصیف زاینده رود و زندگی و نشاطی که به این شهر می‌آورد خوانده و خواهان بازگشت آب و زندگی شدند؛ شعرهایی مانند: «ای زنده رود بی‌آب/ چشمم نمی‌رود خواب/ اشکی بر آن فشانم/ تا پر شوی تو از آب». گاهی هم شعرها با بیان طنز آمیز خاص مردم این شهر شکل اعتراضی به خود می‌گرفت: «۲۰ساله این رودخونه‌ رو، آبشو به غارت بردن، آبشو تو لوله کردن، سر لوله رو تابوندن، هرجا که خواستن بردن، شهر به این قشنگی، دیگه صفا نداره».

حل مشکل به سرعت

با ادامه این تجمع و افزایش تعداد معترضان محمد مخبر، معاون اول رییس‌جمهور، به آن واکنش نشان داد و در گفتگویی تلفنی با شبکه خبر صدا و سیمای جمهوری اسلامی گفت که «دولت دنبال حل مشکل است». او همچنین گفت که به وزرای نیرو و جهاد کشاورزی دستور داده «به سرعت مشکل آبریز زاینده‌رود در هر سه استان چهارمحال‌و بختیاری، اصفهان و یزد را مدیریت کنند تا این دوره سخت پشت سر گذاشته شود.» معاون سپاهی رییس‌جمهور اما نگفت که این وزرا به چه شیوه‌ای می‌خواهند «با سرعت» این «دستور» را اجرا کنند و مشکل بی‌آبی و عواقب اقلیمی ناشی از آن را حل کنند.

دور اخیر اعتراضات به بی‌آبی در اصفهان با اعتراض کشاورزان شرق این شهر آغاز شد. این کشاورزان خواهان تامین حق‌آبه خود از زاینده رود برای کشت پاییزه هستند.

 یوسف طباطبایی نژاد، امام جمعه اصفهان هم در خطبه‌های نماز جمعه تاکید کرد که «من همراه کشاورزان هستم…و ما معتقدیم برخی حرف‌ها از کشاورزان نیست و نباید حرف‌های بی‌پایه‌ای که صحت ندارد به نام کشاورزان تمام شود». او همچنین پیشنهاد کرد در وضعیت کمبود آب «کمک بلاعوض، پرداخت خسارت، تغییر کاربری زمین‌های کشاورزی بدون در نظر گرفتن سهم دولت و اولویت استخدام فرزندان کشاورزان از جمله راهکارهایی است که می‌توان اجرایی کرد.»

دور اخیر اعتراضات به بی‌آبی در اصفهان با اعتراض کشاورزان شرق این شهر آغاز شد. این کشاورزان خواهان تامین حق‌آبه خود از زاینده رود برای کشت پاییزه هستند. به همراه این کشاورزان مردم شهر اصفهان هم که همواره از خشکی زاینده رود و بازگشت آب به این رودخانه فقط در روزهای معدودی از سال شاکی بودند بیرون آمده و خواهان جاری شدن دائمی رودخانه زاینده رود شدند.

بی‌آبی؛ از خوزستان تا اصفهان

هر چند این اعتراضات تازه نیست و در دور اخیر هم از دو هفته پیش آغاز شد، اما جمعیت گرد آمده در روز گذشته طی سال‌ها اعتراض اصفهانی‌ها بی‌سابقه بوده است.

صدا و سیمای جمهوری اسلامی برخلاف روال معمول خود به پوشش این اعتراضات پرداخت. معاون اول رییس‌جمهور خیلی زود به این اتفاق واکنش نشان داد و امام جمعه هم به حمایت از کشاورزان پرداخت و مهمتر از همه اینکه بر خلاف معمول فضا امنیتی نشده و به معترضان حمله نشد.

پیش از این، آخرین دور از اعتراضات ایرانیان به بی‌آبی در خوزستان در تابستان ۱۴۰۰ بود که خیلی زود به خون نشست. در شب سوم اعتراضات خوزستان مصطفی نعیماوی٬ ۲۶ ساله و از اهالی شادگان با شلیک مستقیم گلوله کشته شد و بعد از آن هم اعتراضات گسترش یافت و حتی به استان‌های دیگر کشیده شد و هم تعداد کشته‌ها،زخمی‌ها و بازداشت‌ها افزایش یافت. 

بیشتر بخوانید:

آیا خوزستان تنهاست؟

این تفاوت در واکنش به مطالبه مشابه در دو استان متفاوت طی یک سال می‌تواند به عوامل متعددی از بافت جمعیتی این دو استان گرفته تا تغییر دولت در این مدت برگردد. تا پیش از این با شکاف درونی‌ای که در حاکمیت وجود داشت وقتی نطفه یک نارضایتی در شهری بسته می‌شد تندروهای درون حکومت در جهت تصفیه حساب‌های درونی، مقصر جلوه دادن طرف مقابل و اثبات ناکارآمدی آنان دست به سرکوب و دمیدن در شعله خشم مردم می‌زدند. حالا اما به نظر می‌رسد با یکدست شدن حاکمیت دیگر تمایلی برای مقصریابی و تیز کردن شعله خشم معترضان وجود ندارد.

جمهوری اسلامی چنان درگیر مشکلات اقتصادی مبتلابه نظام است که نه از پس حل مشکلاتی از این دست برمی‌آید و نه با فراگیر شدن مشکل بی‌آبی دیگر یارای پاک کردن صورت مسئله را دارد.

از سوی دیگر به نظر می‌رسد فارغ از اینکه در هر دو استان اعتراض به یک شکل و به صورت مسالمت آمیز بوده است، در مدل مواجهه جمهوری اسلامی با اصفهان شیعه‌نشین و خوزستان سنی‌نشین که در بخش قابل توجهی از آن حاشیه‌نشینان به جان آمده زندگی می‌کنند، تفاوت وجود دارد. مخبر در اظهار نظر امروز خود از « بصیرت و وفاداری مردم غیور اصفهان» گفت و تاکید کرد آنان در « همه مقاطع، وفادارانه در صحنه حضور داشته اند». این در حالی است که طی سال‌های اخیر اعتراضات کشاورزان اصفهانی به وضعیت موجود از پردامنه‌ترین و پیگیرترین اعتراضات به ناکارآمدی حاکمیت در مقابله با مشکل بی‌آبی بوده است و شعارهایی مانند «دشمن ما همین جاست، دروغ میگن آمریکاست» از دل همین مجموعه اعتراضات در آمد. در صحنه‌های دیگر هم همین کشاورزان اصفهانی بودند که در سال ۹۶ به نماز جمعه رفته و به مجتبی میردامادی، خطیب نماز جمعه این شهر پشت کرده و شعار «رو به میهن پشت به دشمن» سر دادند.  

واقعیت سوم و شاید فراگیرتر از همه این است که جمهوری اسلامی چنان درگیر مشکلات اقتصادی مبتلابه نظام است که نه از پس حل مشکلاتی از این دست برمی‌آید و نه با فراگیر شدن مشکل بی‌آبی یارای پاک کردن صورت مسئله را دارد، از این رو منفعل شده و بار دیگر به گفتار درمانی و دادن وعده و وعید روی آورده و به شکل تناقض‌آمیزی وعده آبی که دیگر نیست را همزمان به مردم چهارمحال‌و بختیاری، اصفهان و یزد می‌دهد.

در اواخر اردیبهشت ماه سال جاری سازمان هواشناسی ایران با اشاره به کاهش ۸۵.۵ درصدی بارندگی نسبت به میانگین بلند مدت کشور، خبر از بروز «خشکسالی بی‌سابقه» در برخی مناطق کشور داد. به گزارش مجله ساینتیفیک ریپورتز به نقل از بی‌بی‌سی، برخلاف بازی مسئولان با کارت خشکسالی و ترسالی و انداختن تقصیرها بر گردن آسمان، علت بحران آب « فعالیت‌ انسانی و به ویژه بهره‌برداری بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی» است. در این میان همزمان بحث فرونشست زمین در اصفهان بر اثر این برداشت بی‌رویه آب زیرزمینی هم مطرح است. در این وضعیت و با نگاهی به سرگردانی و ناکارآمدی دولتمردان در کنترل این گلوله برفی که هر روز بزرگ و بزرگتر می شود به نظر می‌رسد که رسیدن به نقطه بی‌بازگشت دور از انتظار نیست.