زیتون دانشجو | فرهنگ ادغام یا توریسم سلامت؟

زیتون: محمدعلی زلفی گل، وزیر علوم دولت رئیسی، در تازه‌ترین اظهارات خود جنجالی به پا کرده و سیل واکنش‌های منفی را به سوی خود روانه کرده است. ماجرا از آنجا شروع شد که وزیر علوم در سخنانی از «لزوم ادغام سریع دو وزارتخانه‌ی بهداشت و علوم با یکدیگر» سخن گفت: «شورای عالی انقلاب فرهنگی اصل تاسیس و کارکردش این است که فراتر از تعارض منافع و مسائل سیاسی باید موضوعات را پیگیری بکند. هر چه زودتر دو وزارتخانه بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و وزاتخانه علوم با هم ادغام شوند، جلوی ضررهای بیشتر گرفته خواهد شد.»

وی در ادامه استدلال جالبی در خصوص «همگرایی رشته‌ها» مطرح کرد و گفت: «مگر می‌شود رشته داروسازی را از شیمی و داروسازی را از بیوشیمی جدا کرد! مگر می‌توان رشته انگل شناسی پزشکی را از دامپزشکی و کشاورزی جدا کرد. اگر دانشگاه‌های وزارت بهداشت و وزارت علوم در کنار هم قرار بگیرند، رتبه‌بندی دانشگاه‌های ایران در ابعاد بین‌المللی فرق خواهد کرد. در خصوص بخش ظرفیت‌های پزشکی؛ یک استاندارد جهانی نسبت پزشک عمومی با جمعیت وجود دارد. اگر طبق آمار جهانی، ایران از استانداردها جهانی در سرانه پزشکی عقب است بنابراین باید در عمل به این میزان دست یابد.»

این در حالی است که پس از اعتراضات گسترده، طی اظهارنظری دیگر در ظاهر از موضع خود کوتاه آمد، اما در واقع با پافشاری بر سر ایده‌ی شتابزده خود افزود: «داشتن متولی واحد در امر آموزش کشور، لزوماً به معنای ادغام وزارتخانه‌های مربوطه نیست. یکی از مسائل و اشتباهات رخ داده در بخش سیاست‌گذاری علمی کشورمان بحث واگرایی بوده است. نباید رشته‌های مختلف علوم بین وزارتخانه‌های مختلف از هم جدا و جزیره‌ای باشند، چرا که نمی‌توان رشته‌های پزشکی را از رشته‌های علوم مهندسی و علوم انسانی و کشاورزی و دامپزشکی جدا کرد و در این صورت تحقیقات بین رشته‌ای معنادار نخواهد بود.»

اهمیت تحقیق و بررسی ایده و تصمیمات کلان بر هیچ کسی پوشیده نیست، اما در این میان انگیزه و ادله‌ی مخالفت عده‌ای با این طرح عجیب، ماجرا را پیچیده‌تر می‌کند. علیرضا مرندی، رئیس فرهنگستان علوم پزشکی کشور، در نامه‌ای خطاب به زلفی گل، ایده او را «مغایر با سیاست‌های سلامت از سوی رهبر جمهوری اسلامی دانست و خواستار اصلاح و تجدیدنظر در این صحبت‌ها» شد. در بخشی از این نامه آمده: «با استدلال وزیر علوم که در این جلسه گفته شده اگر برخی از عوامل مرتبط با سلامت که با رشته‌های روانشناسی، علوم انسانی، علوم دینی، کشاورزی و … نیز مرتبط است آیا دلیل بر آن است وزارت‌های علوم و بهداشت و حوزه‌های علمیه و کشاورزی و … در هم ادغام شوند، در این صورت تقسیم وظایف وزارتخانه‌ها و نهاد‌ها بی معنی می‌شود؛ لذا با توجه به اینکه بیانات وزیر علوم با اسناد بالادستی و به ویژه سیاست‌های کلی سلامت ابلاغی مقام معظم رهبری مغایرت کامل دارد خواهشمند است نسبت به اصلاح آن تجدیدنظر کنید.»

ایرج خسرونیا، رئیس جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران، هم در اعتراض به این طرح گفت: «جامعه پزشکان متخصص داخلی ایران مخالفت خودر را با این ادغام اعلام کرده و اعتقاد دارد وزارت علوم آنقدر در مشکلات خودش گرفتار است که جای بیشتر برای گرفتار کردن پزشکان و دانشجویان پزشکی ندارد. وزیر علوم بهتر است در فکر کارشناسان و کارشناسان ارشد خود باشد که در کوه های کردستان به کولبری مشغول هستند.»

رئیس نظام پزشکی: «جناب آقای دکتر زلفی گل لطفا ابتدا فکری برای خیل عظیم فارغ‌التحصیلان بیکار وزارت علوم کنید بعد به تقاضای تصدی آموزش پزشکی کشور بیندیشید».

محمد رئیس‌زاده، رئیس نظام پزشکی هم در پیامی توییتری نوشت: «جناب آقای دکتر زلفی گل لطفا ابتدا فکری برای خیل عظیم فارغ‌التحصیلان بیکار وزارت علوم کنید بعد به تقاضای تصدی آموزش پزشکی کشور بیندیشید! جامعه پزشکی در شرایط فعلی خسته‌تر از آنست که تاب فرمایشات اینچنینی را داشته باشد. لااقل به حریم وزارتخانه‌های دیگر احترام بگذارید.»

روسای دانشگاه‌های علوم پزشکی هم در نامه‌ای سرگشاده به ابراهیم رئیسی به نگرانی اساتید، دانشجویان و مدیران سلامت کشور اشاره داشتند و گفتند: «یکی از اقدامات وزارت بهداشت در سال‌های اخیر، همگرایی علوم و فناوری است اما آیا وزارت علوم توانسته بین رشته‌های مختلف خودش، همگرایی را ایجاد کند؟ اگر عنوان می‌کنند که باید داروسازی را در کنار شیمی قرار دهیم، آیا توانسته‌اند بین زیست شناسی، شیمی و فیزیک که در یک دانشکده بوده و قبلاً تحت عنوان دانشکده علوم فعالیت می‌کردند، تلفیق و ارتباط برقرار کنند؟ آیا دانشکده دامپزشکی با شیمی، فیزیک و زیست شناسی ارتباط نزدیکی پیدا کرده است؟ یکی دیگر از استدلال‌های طراحان ادغام، دغدغه تامین بهتر نیروی انسانی متخصص و فوق تخصص گروه پزشکی به ویژه در مناطق محروم است. این در حالی است که اصالتاً ادغام آموزش پزشکی در نظام سلامت در دهه ۶۰ برای افزایش ظرفیت‌های موجود جهت تربیت دانشجویان گروه پزشکی بوده است، یعنی عملاً وزارت بهداشت با این ادغام تمام ظرفیت‌هایی که برای ساختار نظام درمانی و بهداشت خود داشته در بستر آموزش قرار داده و عملاً آموزش قوت گرفته است و این تصمیم خطیر و راهبردی مبتنی بر تاسیس وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی به کرات مورد تحسین نهادهای بین‌المللی از جمله سازمان بهداشت جهانی قرار گرفته و به عنوان الگو به سایر کشورهای جهان معرفی شده است.»

با اینکه روسای دانشگاه‌های علوم پزشکی، «تشدید خروج نخبگان از کشور» را یکی از نتایج طرح پیشنهادی وزیر علوم می‌دانند و بنا به ادعای دبیر شورای عالی برنامه‌ریزی علوم پزشکی، «این ادغام بی اثر و پر هزینه خواهد بود»، اما در این میان، انجمن علمی پزشکی ایران یک تنه به حمایت از وزیر علوم برخاسته و با صدور بیانیه‌ای، انقلاب اسلامی را «آغاز شکل گیری فرهنگ ادغام و مبارزه با دنیاپرستی» نامید.

وزیر علوم که از شروع کار دولت جدید تا به امروز، به وضوح گوی رقابت سخنان نسنجیده را از دیگر رقبا ربوده، این بار هم طی پیشنهادی ناپخته، جماعتی را دچار تشویش و اضطراب کرده، هر چند که تنها دغدغه‌ی شخص ایشان «لزوم تحقق اهداف انقلاب»است، اما در واقع سخت مشغول تیشه‌زنی به ریشه‌ی ساختار آموزشی و پزشکی کشوری است که از فرط قحط الرجال، گرفتار این نابخردان شده و راه رهایی هم ندارد.