مذاکرات هسته‌ای در انحصار شاگردان مصباح یزدی

زیتون ـ یلدا امیری: مذاکرات هسته­‌ای جمهوری‌اسلامی و قدرت­‌های جهانی در حالی جریان دارد که در روزهای اخیر نشانه‌های سیاست گردش به شرق حکومت ایران توجه رسانه­‌ها و کاربران شبکه­‌های اجتماعی را به خود جلب کرده است. نشانه­‌هایی که به تحقیر ملی و تن دادن مطلق به روسیه و چین به عنوان قدرت­‌های شرقی تعبیر شد. همزمان رسانه‌های جمهوری اسلامی خط غرب ستیزی که مطلوب رهبر جمهوری‌ اسلامی است را پیش می­‌برند.

خبرگزاری دولتی ایرنا، مصاحبه­‌ای با کاظم جلالی، سفیر ایران در روسیه منتشر کرد، در این گفتگو جلالی سفر رئیسی به روسیه را «نقطه عطف در روابط تاریخی دو کشور» خواند و گفت که این سفر «نقشه راه همکاری جمهوری‌اسلامی و فدراسیون روسیه را رقم خواهدزد.»

پیش از این میخائیل اولیانوف، نماینده روسیه در مذاکرات روز ۸ دی مطلبی در نشریه فارین‌پالیسی نوشت که در آن با لحنی آمرانه و تحقیرآمیز آمده‌بود که روسیه و چین ایران را وادار کرده‌اند برخی خواسته‌های حداکثری خود را کنار بگذارد. این موضوع توسط سایت نورنیوز وابسته به علی شمخانی تایید شد. علاوه بر این اولیانوف تصویری از خود در جلسه‌ با راب مالی، مذاکره‌کننده ارشد آمریکا در حال مذاکره درباره برجام منتشرکرد. کاربران شبکه‌های اجتماعی این تصویر را «توهین آمیز» و «تحقیر ملی» دانسته و نوشتند که این تصویر تداعی‌کننده عکس معروف نشست استالین، روزولت و چرچیل در تهران در سال ۱۳۲۰ بدون دعوت از شاه ایران است.

نشانه­‌های تمجید از شرق و ستیز با غرب در نشست خبری سعید خطیب‌­زاده، سخنگوی وزارت­خارجه جمهوری­‌اسلامی نیز مشهود بود، او روز ۱۳ دی با قدردانی از نقش روسیه و چین، از سه کشور اروپایی بریتانیا، فرانسه و آلمان انتقاد کرد و گفت بر خلاف سه کشور اروپایی، «چین و روسیه دچار آلزایمر نیستند و می‌دانند که این آمریکایی­‌ها بودند که فعالانه تلاش کردند برجام را از بین ببرند.»

خطیب­‌زاده:«بین ایران و آمریکا نیز مسیر مشخصی برای تبادل نظر وجود دارد. این تبادل نظر برای جلوگیری از برخی سوءتفاهم­‌ها و سوبرداشت­‌ها به صورت مکتوب و غیررسمی از طریق هماهنگ کننده کمیسیون برجام انجام می‌شود.»

اما بخش مهم سخنان خطیب­‌زاده تغییر مهمی بود که در سیاست مذاکراتی جمهوری­‌اسلامی اتفاق افتاده است، او گفت: «بین ایران و آمریکا نیز مسیر مشخصی برای تبادل نظر وجود دارد. این تبادل نظر برای جلوگیری از برخی سوءتفاهم­‌ها و سوبرداشت­‌ها به صورت مکتوب و غیررسمی از طریق هماهنگ کننده کمیسیون برجام انجام می‌شود.» البته او ۶ دی ماه نیز این خبر را بدون توضیحات اعلام کرده و گفت: «با آمریکایی ها به صورت غیرمستقیم در حال تبادل متون به صورت غیررسمی و بدون سربرگ هستیم.» و در ادامه افزود: « این خبر بزرگی است که امروز (دوشنبه ششم دی ۱۴۰۰) در اختیار خبرنگاران می‌گذارم.» اما این جمله از خروجی خبرگزاری­ها حذف شد.

اگرچه ارتباط مکتوب به معنای گفتگوی نزدیکتر با مقامات آمریکایی و خروج از مذاکرات غیرمستقیمی است که آیت­‌الله خامنه­‌ای دستور آن را صادر کرده بود، اما خط خبری رسانه‌های حکومتی نشان می­‌دهد که مقامات جمهوری اسلامی این تصمیم را در راستای حذف کشورهای اروپایی از نقش واسطه و میانجی­گری اتخاذ کرده­‌اند.

چرا این خبر مهم است؟

آیت­‌الله خامنه‌ای هرگز غرب‌ستیزی خود را پنهان نکرده و سال‌هاست که از سیاست گردش به شرق سخن می­‌گوید، اگرچه حمله‌های او بیشتر متوجه آمریکاست اما بارها از بی‌اعتمادی به اروپا و عهدشکنی آنان سخن گفته است. با آغاز مذاکرات در دولت رئیسی مقامات غربی بارها از خواسته­‌های حداکثری و فرا برجامی جمهوری‌ اسلامی سخن گفته و در مورد فروپاشی برجام هشدار دادند. «زیتون» پیشتر در یک خبر اختصاصی نوشت که آیت‌الله خامنه‌ای نمی‌خواهد از پیشرفت­‌های اتمی نظام عقب نشینی کرده و به تعهدات برجامی بازگردد. مقامات اروپایی که پیش از این در تعامل با ایران، خروج ترامپ از برجام را محکوم می­‌کردند، اکنون مواضعی سخت تر از آمریکا اتخاذ کرده‌اند و جمهوری­‌اسلامی با حذف میانجیگری آنها، تصمیم دارد نقش اروپا را در مذاکرات کمرنگ کند، حتی اگر این تصمیم به قیمت مکاتبه مستقیم با آمریکا تمام شود یا نماینده روسیه همانند یک کشور اشغال شده از ایران سخن بگوید.

جمهوری اسلامی بارها از چین و روسیه، دو قدرت بزرگ شرق ضربه خورده، چین و خصوصا روسیه هرگز آنگونه که مقامات جمهوری­ اسلامی ادعا می‌کنند متحد ایران نبوده­‌اند، اما با ایفای نقشی دوگانه در سیاست­‌های خود از کارت ایران برای بازی مقابل غرب استفاده می‌کنند. دولت رئیسی نقطه مقابل دولت روحانی در سیاست خارجی است و توسط تندروهایی اداره می­‌شود که هم‌راستا با غرب‌ستیزی رهبر جمهوری‌اسلامی به دامان شرق پناه برده‌اند. به نظر می‌رسد قدرت­‌گیری و نفوذ چهره­‌های وابسته به جبهه پایداری، که «تندروترین گروه اصولگرا با قرائت خاص از اسلام» نامیده می‌شود در دولت و در جریان مذاکرات عامل شکل­‌گیری سیاست­‌های کنونی است. رهبر معنوی جبهه پایداری محمدتقی مصباح یزدی، تندروترین مجتهد و از مروجان خشونت برای حذف مخالفان در جمهوری‌اسلامی است.

کمی عمیق­‌تر؛ دولت رئیسی در دست پایداری

ابراهیم رئیسی در انتخاباتی نمایشی با کمترین میزان مشارکت در تاریخ جمهوری اسلامی، به ریاست جمهوری منصوب شد. رئیسی تمامی مقامات دولتی را با مشورت رهبر و از میان چهره‌های اصولگرا انتخاب کرد، اما اصولگرایان معتدل عملا حذف شدند و دولتی با تندروترین طیف‌های اصولگرا تشکیل شد. محمد مهاجری، تحلیلگر سیاسی اصولگرا با بیان اینکه اصولگرایانی چون قالیباف سعی می­‌کنند از دولت رئیسی فاصله بگیرند، می­‌گوید: «دولت آقای رئیسی واقعا دولت همه اصولگراها نیست. بخشی از این دولت دست جبهه پایداری است و این جبهه دارد از اعتبار دولت آقای رئیسی ارتزاق می­کند بدون آنکه هزینه‌اش را بپردازد.»

سعید جلیلی که در انتخابات ریاست­ جمهوری ۱۳۹۲ نامزد جبهه پایداری بود اکنون در شورای راهبردی روابط خارجی اعمال نفوذ می­‌کند، او که نماینده خامنه‌ای در شورای عالی امنیت ملی است، در کنار شمخانی، از مخالفان سرسخت برجام در مورد مذاکرات تصمیم گیری می‌کنند.

بیشتر بخوانید:

مذاکرات هسته‌ای؛ چرا همه ناراضی برگشتند؟

مذاکرات هسته‌ای؛ علی‌اکبر صالحی به آیت‌الله خامنه‌ای چه گفت؟

بازگشت دوربین‌ها به تسا؛ راه‌حل ایران برای «کش دادن» مذاکرات؟

اختصاصی زیتون: «شکست مذاکرات هسته‌ای برای نظام اهمیتی ندارد»

علی باقری، رئیس تیم مذاکره­‌کننده، پیش­ از این معاون جلیلی بوده و از همفکران جبهه پایداری معرفی می­‌شود، علاوه بر این برادرش مصباح الهدی باقری با دختر علی خامنه‌ای ازدواج کرده‌است.

علی نادری، مدیرعامل خبرگزاری دولت (ایرنا) عضو شورای مرکزی جبهه پایداری است. ایرنا همراستا با سایت نورنیوز خطوط سیاستگذاری در مذاکرات را دنبال می­‌کند. در واقع تصمیم‌­گیری، اجرا و خبررسانی مذاکرات در انحصار شاگردان مصباح است.

ایرنا در گزارشی با عنوان «چرا اروپا مواضع رژیم صهیونیستی را در مذاکرات دنبال می­‌کند؟» نوشت که آمریکا با وجود زیاده‌خواهی­‌ها به دنبال حصول توافق است اما اروپا «اصل مذاکرات را تخریب» می‌کند به این دلیل که نگران تضعیف اسرائیل و آسیب منافع اقتصادی خود در تجارت و فروش سلاح است و از ضعیف شدن نقش اروپا در مذاکرات نوشت. این خط خبری توسط نورنیوز نیز دنبال می­‌شود.

مکاتبه با آمریکا آنگونه که سخنگوی وزارت­خارجه گفته می‌تواند به تسریع مذاکرات کمک کند اما تندروهای حکومتی با تحلیل نادرست از روابط خارجی به دنبال کمرنگ کردن نقش سه کشور اروپایی هستند و به خیال خود اینگونه می‌توانند وزنه غرب را در مذاکرات سبک کنند، در حالی­که این سه کشور جزو طر­ف­‌های توافقنامه برجام هستند و این تغییر تاثیری بر نقش آنها ندارد. علاوه بر این اروپا همواره مواضع معتدل­‌تری نسبت به آمریکا در مورد ایران داشته و چنین اقداماتی تنها به تخریب روابط با کشورهایی منجر می‌شود که چند سال در برابر جمهوری­‌خواهان تندرو و دولت ترامپ از جمهوری‌اسلامی حمایت کردند.

آیت­‌الله خامنه‌ای و تندروهای حکومتی گمان می­‌کنند که شرق به کمک آنها خواهدآمد، در حالی که چین و روسیه مدام در حال بده و بستان هستند،  چین و روسیه حاضر نخواهندشد به قیمت به خطر انداختن روابط خود با غرب و کشور‌های ثروتمند خاورمیانه با جمهوری‌اسلامی همکاری کنند، مواضع واقعی آنها تا پایان مذاکرات روشن نخواهد شد. همانگونه که ظریف در فایل صوتی منتشر شده گفت روسیه در مراحل آخر مذاکرات پیشین قصد برهم زدن توافق را داشت که به برخورد تند ظریف منجر شد.