چه‌کسی، چرا و چگونه می‌دزدد

زیتون – فروغ ایزدی: «سلام. یه جایی گیر کردم خیلی کارم فوریه. لطفا سه تومن برام به این شماره کارت به کارت کن چند روز دیگه برمی‌گردونم». شماره کارت به اسم شخص ناشناسی بود. این پیام از طرف یکی از دوستان نزدیکم آمده بود که اتفاقا وضع مالی بدی هم نداشت. بلافاصله متوجه شدم در گروهی تلگرامی که دوستم هم عضو آن بود اشخاص دیگری هم این پیام را دریافت کرده بودند و با تعجب درباره‌اش حرف می‌زدند. یک نفر گفت فورا پول را پرداخت کرده. یکی دیگر تلفن زد به صاحب اکانت، اما دوستم گفت تلگرامش را هک کرده‌اند و از چند دقیقه پیش همه اقوام و آشنایانش درگیر این موضوع شده و برخی هم پول را واریز کرده‌اند.

تقریبا ماهی دو سه بار این پیام‌ها در گروه‌های دوستی و خانوادگی ارسال می‌شود. تلگرام یا اینستاگرام یک نفر را هک و پول درخواست می‌کنند. خیلی‌ها هم همان اول پول را کارت به کارت می‌کنند تا آشنا یا رفیقشان از تنگنا خارج شود اما به فاصله یکی دو روز می‌فهمند این کلاهبرداری بوده است. در همین باره رییس پلیس فضای تولید و تبادل اطلاعات فرماندهی انتظامی استان همدان گفت: کلاهبرداری از افراد با روش هک اینستاگرام و ارسال درخواست کمک به «فالورها» افزایش داشته است. در استان‌های دیگر از فارس گرفته تا زنجان هم موارد مشابه فراوانی گزارش شده است.

به نظر می‌رسد با افزایش فقر و نابرابری در ایران و نابسامانی وضعیت اقتصاد، آمار سرقت‌ها و کلاهبرداری‌ها در فضای آنلاین و آفلاین افزایش معناداری یافته است.

یکی دیگر از شگردهای کلاهبرداری سرقت کارت‌های بانکی و برداشت غیرمجاز از موجودی حساب بانکی قربانیان، با استفاده از دستگاه‌های اسکیمر برای جعل کارت‌های بانکی است.

اسکیمر دستگاهی است که قابلیت کپی کردن اطلاعات کارت‌های اعتباری بانکی را داشته و در کنار دستگاه کارت خوان و عابر بانک‌ها نصب می‌شود. هنگامی که خریدار کارت‌ خود را می‌کشد یا کارت را برای کشیدن در اختیار فروشنده قرار می‌دهد، این دستگاه‌ می‌تواند همه اطلاعات کارت را کپی کند. رئیس پلیس فتا کردستان در گفتگو با تسنیم از کلاهبرداری اسکیمری به صورت کپی‌کارت و خالی کردن حساب شهروندان در این استان خبر داد.

به گزارش ایسنا هم سرهنگ علی محمد رجبی رییس مرکز تشخیص و پیشگیری از جرایم سایبری پلیس فتا از افزایش ضریب استفاده از خدمات خرید و فروش اینترنتی به دلیل شیوع کرونا در دو سال اخیر خبر داد و تصریح کرد: این مسئله موجب افزایش کلاهبرداری‌های اینترنتی نیز شده است.

سرقت از طریق ریپورت صفحه اینستاگرام

راه دیگر و در واقع تازه‌ترین راه سرقت در فضای آنلاین اخاذی از صفحات پرفالوئر اینستاگرام است.

به تازگی گروه‌هایی پیدا شده‌اند که خیلی پیشرفته‌ و سازمان یافته عمل می‌کنند؛ ریپورت دسته جمعی صفحات پرمخاطب و درآمدزا در اینستاگرام و سپس اخاذی برای برگرداندن پیج.

هریک از شبکه‌های اجتماعی برای متوقف کردن آزار و اذیت آنلاین قوانینی وضع کرده‌اند. مثلا اگر شما کاربر اینستاگرام هستید زمانی که تشخیص دهید یک اکانت خلاف قوانین و ضوابط اینستاگرام عمل می‌کند و یا با ساخت اکانت های جعلی و فیک باعث آزار و اذیت شما می‌شود می‌توانید از طریق قابلیت ریپورت پیج ، اکانت متخلف را به اینستاگرام گزارش دهید.

به تازگی گروه‌هایی پیدا شده‌اند که خیلی پیشرفته‌ و سازمان یافته عمل می‌کنند؛ ریپورت دسته‌جمعی صفحات پرمخاطب و درآمدزا در اینستاگرام و سپس اخاذی برای برگرداندن پیج.

اینستاگرام انتشار عکس‌های خودکشی، مستهجن یا سو استفاده جنسی، تصاویر مرتبط با استعمال و خرید وفروش مواد مخدر، کالاهای خطرناک برای حیوانات، تهدید به خشونت یا آزار سیستماتیک و غیره را ممنوع کرده است و اگر عده‌ای از کاربران نسبت به محتوای پست شده با این موارد اعتراض داشته باشند آن صفحات بسته می‌شود. حالا عده‌ای که به نظر می‌رسد بیشتر از جوانان دهه هشتادی باشند، پیدا شده‌اند که گروه‌های صد نفره و بیشتر از دوستان معتمدشان تشکیل می‌دهند، همه با هم یک پیج پرطرفدار در اینستاگرام را با توسل به یکی از این موارد ممنوعه ریپورت می‌کنند و آن صفحه بسته می‌شود. صاحب صفحه وقتی متوجه می‌شود و اعتراض می‌کند که کار از کار گذشته چون اینستاگرام به صاحبان صفحات اطلاع نمی‌دهد که صفحه آنها ریپورت و بسته شده است.

معمولا هم بین ۲۴ ساعت تا یک هفته بنا به قوانین اینستاگرام زمان می‌برد تا به مکاتبه او رسیدگی شود و بتواند جعلی بودن گزارش‌ها و حقانیت خودش را ثابت کند و موفق به بازیابی صفحه‌اش شود. اگر صاحب کسب و کار آنلاین باشد طی این مدت کلی ضرر مالی می‌کند و ریزش فالوئر خواهد داشت. برای اینکه از این ضررها در امان باشد راه حلی هست؟ بله، سردسته گروهی که پیج را ریپورت کرده‌اند تماس می‌گیرد و درخواست مبلغی بین ۳۰ تا ۱۰۰ میلیون تومان می‌کند تا پس از برگشتن پیج دوباره این کار را تکرار نکنند. چون امکان پس گرفتن شکایتها وجود ندارد و باید روالی قانونی طی شود تا صفحه دوباره برگردد اما وقتی برگشت می توانند دوباره ریپورت کنند. معمولا صاحبان صفحات تن به این اخاذی می‌دهند و پول را تقدیم می‌کنند. به همین سادگی و بدون هیچ کار، تلاش یا خلاقیتی ظرف مدت کوتاهی این دزدان مدرن حوزه تکنولوژی به پول بادآورده می رسند.

یکی از ادمین‌های پیجی پرطرفدار در اینستاگرام که کلیپ‌های طنز و سرگرمی آپلود می‌کند و صفحه‌اش بیش از ۲۵۰ هزار نفر بیننده دارد طی ماه گذشته دوبار مورد ریپورت این افراد قرار گرفته و روی هم ۷۵ میلیون تومان پرداخت کرده است.

یکی از ادمینهای پیجی پرطرفدار در اینستاگرام که کلیپ‌های طنز و سرگرمی آپلود می‌کند و صفحه‌اش بیش از ۲۵۰ هزار نفر بیننده دارد طی ماه گذشته دوبار مورد ریپورت این افراد قرار گرفته و روی هم ۷۵ میلیون تومان پرداخت کرده است.

کلاهبرداری از طریق رمز ارز

رمزارزها حوزه نسبتا جدیدی در بازارهای مالی هستند و هنوز بسیاری از مردم اطلاعات کافی در این زمینه ندارند و سرمایه خود را در اختیار اشخاصی قرار می‌دهند که ادعای آشنایی و تخصص در این زمینه دارند. هر روز هم در رسانه‌ها اخباری درباره کلاهبرداری‌های ریز و درشت این حوزه منتشر می‌شود. چندی پیش وزارت اطلاعات خبر دستگیری عوامل خرید و فروش یک ارز مجازی جعلی را رسانه‌ای کرد. در این اطلاعیه به حجم چند هزار میلیارد تومانی کلاهبرداری اشاره شده و ضمن هشدار به سوداگران و کلاهبرداران حوزه‌ رمزارز‌ها، به مردم توصیه شده که به ‌دلیل وجود مخاطرات سرمایه‌گذاری در این بازار، هشیاری بیشتری به خرج دهند.

پیش از این ابوالفضل ابوترابی، نماینده مجلس شورای اسلامی در مورد این پرونده کلاهبرداری به خبرگزاری دانشجو گفته بود که پروژه رمز‌ارز جعلی «کینگ مانی» یکی از بزرگترین پرونده‌های کلاهبرداری در حوزه ارزهای دیجیتال بوده و بیش از ۴,۵۰۰ میلیارد تومان از قربانیان خود کلاهبرداری کرده است.

۵۰ درصد سارقان سه ماه اول سال سرقت اولی بودند

به جز فضای آنلاین و افزایش امکان‌های کلاه‌برداری با رشد تکنولوژی، آمارها حکایت از آن دارد که کوچه و خیابان‌های شهرهای مختلف ایران هم دیگر امن نیست. به گزارش روزنامه خراسان سردار «فرامرز به‌گذر» جانشین پلیس آگاهی ناجا آمار رسمی درباره افزایش سرقت‌ها در نیمه نخست سال  1400 را ارائه کرده است: «در پنج‌ماهه اول امسال نسبت به مدت مشابه سال قبل در بین سرقت‌های مهم، سرقت اماکن ۲۹ درصد، سرقت مغازه ۲۶ درصد، سرقت موتورسیکلت ۱۴ درصد، اتومبیل ۱۰ درصد، کیف‌قاپی ۱۰ درصد و منزل ۵ درصد افزایش یافته است».

سرقت و دزدی حالا پس از جرائم مربوط به مواد مخدر، دومین رتبه جرائم را در ایران به خود اختصاص داده است.

سرقت تجهیزات و وسایل ساختمان‌های اداری و همچنین سرقت تابلوهای راهنمایی و رانندگی و درپوش فاضلاب‌ها و نرده‌ها از جمله سرقت‌ از اماکن عمومی است.

این سرقت‌ها در حالی اتفاق می‌افتد که بنابر گزار‌ش‌های رسمی موجود، شاخص فلاکت در تابستان سال ۱۴۰۰ به ۵۵.۴ واحد درصد رسیده و این در یک دهه اخیر بی‌سابقه بوده است. شاخص فلاکت در کنار نرخ تورم و نرخ بیکاری از شاخص‌های مهم در اقتصاد هر کشور است چرا که از طریق آن می‌توان سطح معیشت افراد جامعه را مورد بررسی قرار داد.

بررسی‌های پژوهشگران دانشگاه علوم انتظامی امین نشان می‌دهد متغیرهای اقتصادی مانند رشد اقتصادی منفی، بیکاری، تورم و وضعیت اقتصادی خانوارها، از جمله عواملی هستند که بر وقوع جرم تاثیرگذار هستند.

به گفته «سردار علیرضا لطفی» رئیس پلیس آگاهی تهران بزرگ، «مشکلات مختلف به ویژه مشکلات اقتصادی در حوزه جرایم تاثیرگذار بوده و یک‌سری سرقت‌های خرد مانند سرقت‌ قطعات و لوازم خودرو و موبایل‌قاپی افزایش داشته است».

لطفی این نکته را هم گفته است که «بیش از ۵۰ درصد سارقان دستگیرشده در ماه‌های اردیبهشت، خرداد و تیر در تهران، برای بار اول مرتکب جرم شده بودند و این نشان می‌دهد که این اتفاقات بی‌تاثیر از شرایط روز نیست.»

اینترنت، بستری برای سهل الفروش بودن کالای دزدی

دزدی اقلام خرد در تهران به جزیی‌ترین و بی‌اهمیت‌ترین وسایل روزمره رسیده به حدی که سرقت لباس از روی بند رخت و گلدان زینتی از مقابل آپارتمان‌ها هم به پلیس گزارش شده است. سرقت‌های خردی که از قضا آنها هم به نحوی به فضای مجازی و اینترنت گره خورده‌اند.

جانشین پلیس پیشگیری پایتخت می‌گوید: نوع سرقت با توجه به بافت اجتماعی و فرهنگی هر محله متفاوت است. در مناطق پایین شهر، سرقت از دریچه‌های فلزی فاضلاب و در مناطق بالاتر سرقت از اماکن بیشتر است.

تجارت نیوز به نقل از یک شهروند به نام مهسا می‌نویسد: «آیفون ساختمان را دزدیدند، دوباره نصب کردیم اما این بار با محافظ فلزی!» پیمان هم می‌گوید دستگیره در ساختمانمان را حداقل سه بار دزدیده‌اند. مریم می‌گوید کفشش را از پشت در خانه برده‌اند و آن یکی می‌گوید لباس‌های روی بند را برده‌اند. این‌ها روایت‌های شهروندان از افزایش سرقت‌های خرد است.

علیرضا ناصری‌نژاد، جانشین پلیس پیشگیری پایتخت با تایید افزایش سرقت‌های خرد در تهران می‌گوید: «یکی دیگر از دلایل افزایش سرقت‌های خرد این است که این کالاها «سهل‌الفروش» هستند. قبلا سارق باید به فکر خریدار کالای سرقتی هم بود. محله‌های مشخص و معروفی برای خرید و فروش کالای دست دوم در تهران بود که پلیس این بازارها را جمع کرد. ولی اکنون با توجه به گسترش فضای مجازی، سایت‌ها و برنامه‌های خرید و فروش کالای دست دوم، سارقان به راحتی با ثبت آگهی کالای سرقتی را می‌فروشند.»

به نظر می‌رسد که وضعیت نابسامان اقتصادی و فقر در ایران و ناکارآمدی حاکمیت برای مقابله با آسیب‌های اجتماعی در فضای آنلاین و آفلاین از یک سو و پیشرفت تکنولوژی و کاهش ریسک سرقت و کلاهبرداری در فضای آنلاین از سوی دیگر دست به دست هم داده تا فضای کشور را بیش از پیش برای شهروندان ناامن کند.