شلیک میلیون دلاری به عمق استراتژیک

زیتون- سولماز ایکدر: جمهوری اسلامی بامداد ۲۲ اسفند با ۱۲ فروند موشک بالستیک اربیل، پایتخت اقلیم کردستان عراق، را هدف قرار داد. ظهر همان روز سپاه پاسداران در اقدامی کم سابقه ضمن صدور بیانیه‌ای مسئولیت این حمله را برعهده گرفت و مدعی شد که «مرکز راهبردی توطئه و شرارت» وابسته به اسرائیل را هدف قرار داده است. در بیانیه سپاه همچنین آمده بود که این حمله در واکنش به کشته شدن دو سپاهی در سوریه بوده است.

تا این لحظه از سوی منابع آمریکایی و عراقی تاکید شده که حمله موشکی سپاه پاسداران با کمترین خسارت همراه بوده و کشته‌ای بر جا نگذاشته است. از سوی دیگر اسرائیل نیز در این مورد سکوت پیشه کرده است.

اما هزینه این حمله موشکی برای ایرانیان چقدر تمام شده است؟

هزینه‌های میلیون دلاری برای «هیچ»

ساعتی پس از این حمله، ستاد کل مبارزه با تروریسم اقلیم کردستان تاکید کرد که موشک‌های استفاده شده در آن از نوع بالستیک بودند. کانال تلگرامی صابرین‌نیوز در گزارشی دقیق‌تر موشک‌های شلیک شده به خاک عراق را از نوع «فاتح ۱۱۰» و با گراد ۱۲۲ میلیمتری اعلام کرد.

وب سایت washington institute در فوریه سال ۲۰۲۲ در گزارشی نوشت که به صورت میانگین هزینه تولید و نگهداری هر موشک بالستیک بالغ بر یک میلیون دلار است. همین گزارش می‌افزاید که در ایران به دلیل قدیمی و غیر استاندارد بودن سیستم‌های تولید و نگهداری هزینه ساخت هر موشک می‌تواند تا دو میلیون دلار نیز برسد.

از سوی دیگر انستیتوی صلح آمریکا در گزارشی در خصوص تولید و نگهداری موشک‌های بالستیک کوتاه‌برد ایرانی رقم‌های متفاوت یک تا دو میلیون دلار برای هر واحد از موشک‌ «فاتح ۳۱۳» و ۱۰۰ تا ۳۰۰ هزار دلار را برای «قیام» برآورد کرده بود.

یعنی به صورت میانگین برای هر کدام از ۱۲ موشکی که به سوی هدفی مجهول در خاک اربیل عراق از ایران شلیک شدند، حداقل یک و نیم میلیون دلار هزینه شده است، در مجموع چیزی حدود ۱۸ میلیون دلار.

این اولین بار نبود که جمهوری اسلامی با صرف هزینه‌های فراوان قصد انتقام‌گیری کرد و راه به جایی نبرد. سپاه پاسداران در ۱۸ دی ۱۳۹۸ در یک عملیات نظامی دیگر به نام «عملیات شهید سلیمانی» به پایگاه عین الاسد در آمریکا حمله کرد. در آن عملیات نیز با توجه به مطلع بودن طرف عراقی و آمریکایی و تخلیه پایگاه، آسیب جدی وارد نشد و کسی کشته نشد.

آن زمان صداوسیما اعلام کرده بود که در «عملیات شهید سلیمانی» از موشک‌های بالستیک «ذوالفقار» و «قیام» استفاده شده است. هم‌زمان خبرگزاری فارس،‌ وابسته به سپاه پاسداران،‌ با استناد به گزارش‌ رسانه‌های خارجی از شلیک دست کم ۳۵ واحد موشک در جریان این حمله خبر داد.

با در نظر گرفتن میانگین هزینه تولید و نگهداری هر موشک بالستیک به نظر می‌رسد حمله «بدون دستاورد» جمهوری اسلامی به عین الاسد هم چیزی بالغ بر ۷۵ میلیون دلار خرج روی دست ایرانیان گذاشت.

حمله بامداد یکشنبه گذشته اما غیر از هزینه‌های ملموس و آشکار، هزینه‌های دیگری نیز برای جمهوری اسلامی در پی داشت.

حمله به عمق استراتژیک

پس از سقوط صدام و افزایش «عمق نفوذ استراتژیک جمهوری اسلامی در عراق» این کشور تبدیل به پلی برای دور زدن تحریم‌های آمریکا و نهادهای بین‌المللی برای ایران شد.

دولت عراق در دوران شدیدترین تحریم‌های علیه ایران بارها از سوی روسای جمهوری آمریکا از تبعیت کردن از تحریم‌ها معاف شد و خریدار گاز و برق ایران به صورت رسمی و قانونی بود. از سوی دیگر بازار ارز عراق بازاری مطمئن برای ایجاد ثبات نسبی در بازار ارز ایران بود.

میزان مبادلات غیر نفتی بین دو کشور نیز به گزارش نیویورک تایمز سالانه بالغ بر ۱۲ میلیون دلار بوده است.

از سوی دیگر عراق راه زمینی امنی برای «سپاه قدس» و «مدافعان حرم» در طول سال‌های جنگ در سوریه برای رسیدن به این کشور فراهم کرده بود.

مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق این حمله را «تهاجم به امنیت مردم عراق» خوانده بود و مسعود بارزانی نیز در حساب کاربری‌اش در توییتر آن را «حمله تروریستی و وحشیانه» توصیف کرد.

گروه‌های شیعی تحت حمایت جمهوری اسلامی نیز سال‌ها توانستند به اتکا به همین حمایت‌های مالی و لجستیکی، قدرت را در اختیار داشته باشند. ماه عسل این دو کشور همسایه اما به نظر میرسد که مدتی است که به پایان رسیده و حالا این حمله به خاک عراق نیز اوضاع را بیشتر از پیش شکراب می‌کند.

دولت اقلیم کردستان صبح امروز پس از دیدار نخست‌وزیر عراق و مسعود بارزانی از محل اصابت موشک‌های سپاه با انتشار بیانیه‌ای، ادعای ایران در خصوص مورد حمله قرار گرفتن «مرکز راهبردی توطئه و شرارت» را «بی‌اساس» خواند. در ادامه این بیانیه تاکید شده است که بازدیدها نشان داد این محل غیرنظامی است.

این بیانیه همچنین خواهان تشکیل یک کمیته بین‌المللی برای بازدید و تحقیقات پیرامون حمله موشکی ایران به این منطقه شد.

پیش از آن مصطفی الکاظمی، نخست‌وزیر عراق این حمله را «تهاجم به امنیت مردم عراق» خوانده بود و مسعود بارزانی نیز در حساب کاربری‌اش در توییتر آن را «حمله تروریستی و وحشیانه» توصیف کرد.

همچنین وزارت خارجه عراق در اعتراض به این حمله، سفیر ایران در بغداد را احضار کرد و یادداشت اعتراض‌آمیز دولت این کشور را تحویل وی داد.

در همین رابطه شورای وزارتی امنیت ملی عراق روز گذشته تاکید کرد که حمله به اربیل ناقض قوانین بین‌المللی است و عراق بارها مخالفت خود را با نقض حاکمیت خود و استفاده از اراضی این کشور برای تسویه حساب‌ بین طرف‌ها و کشورهای مختلف اعلام کرده است.

این شورا همچنین حمله موشکی ایران به اربیل را حمله به اصل حسن همجواری میان عراق و ایران و روابط تاریخی میان دو ملت دانست و افزود که عراق از کانال‌های دیپلماتیک خواستار توضیح صریح و واضح ایران درباره این حمله شده و منتظر موضع رهبران سیاسی ایران در رد کردن این حمله است.

از همه مهم‌تر مقتدی الصدر، رهبر جریان صدر و پیروز انتخابات پارلمانی و از مخالفان جمهوری اسلامی، درباره حمله موشکی ایران به اربیل خواستار احضار فوری سفیر ایران و اخذ ضمانت‌های لازم مبنی بر عدم تکرار این حملات شد.

او همچنین از دولت خواست به سازمان ملل شکایت کند و از مقامات امنیتی خواست درباره ادعای وجود پایگاه‌های اسرائیلی در عراق سریعا تحقیق کنند.

حمله بامداد یکشنبه سپاه پاسداران به اربیل عراق گذشته از هزینه‌های ملی آشکاری که برای کشور داشت موجب مخدوش شدن رابطه ایران با یکی از معدود مجاری تنفسش شد، آن هم در شرایطی که به دلیل زیاده خواهی‌های دیگر شریک جمهوری اسلامی، روسیه، مذاکرات برجام برای مدت نامعلومی دچار وقفه شده است.

سپاه پاسداران در تحمیل هزینه «بدون دستاوردی» به کشور ید طولائی دارد؛ از هدف قرار دادن هواپیمای مسافربری خودی تا موشک هوا کردن در بحبوحه مذاکرات هسته‌ای. این بار اما گویی دولت عراق قصد چشم فرو بستن ندارد.