وقتی هدف وسیله را توجیه می‌کند؛ جعل ‌هویت برای حفظ نظام

زیتون ـ سولماز ایکدر: آتش به اختیاران فضای مجازی زیر سایه «یک‌دست‌تر» شدن حاکمیت، دیگر نیازی به پرده پوشی برای اعمال غیرقانونی و فراقانون‌شان نمی‌بینند و مقابل دوربین با خنده تعریف می‌کنند که چطور با ساختن حساب‌های کاربری فیک و جعل هویت‌های اجتماعی سعی در جریان‌سازی داشته و دارند.

روح‌الله مومن نسب، یکی از حامیان اصلی طرح موسوم به صیانت از فضای مجازی، در برنامه صندلی داغ مجله اینترنتی گرانش افشا کرد که چطور آتش به اختیاران در توییتر از حساب‌های کاربری فیک استفاده می‌کردند. او که با عنوان «دبیرکل جبهه انقلاب اسلامی در فضای مجازی» در این گفت‌وگو شرکت کرده بود توضیح داد که چطور به نام افراد تاثیرگذار در توییتر که همه «ضد انقلاب بودند» اکانت فیک درست کرده و با آنها شروع به فعالیت می‌کردند.

مومن نسب در ادامه این بخش از این مصاحبه توضیح داد که با اضافه و کم کردن چند حرف، به نام افراد پرمخاطب در شبکه اجتماعی توییتر حساب‌های کاربری فیک، با عکس این افراد، می‌ساختند. او افزود: «بعد شروع می‌کردیم به فعالیت کردن. یک عملیات روانی بود که آتش به اختیار داشت انجام می‌شد.»

دبیرکل جبهه انقلاب اسلامی در فضای مجازی در مورد نحوه عملکرد این توییت‌های جعلی نیز توضیح داد: «ما این توییت‌ها را خودمان بازنشر می‌کردیم تا حدی که دوستان این افراد هم فکرمی‌کردند واقعی است و آنها هم باز ریتوییت می‌کردند.»

روح‌الله مومن نسب این کار را «عملیات روانی نامید که آتش به اختیار انجام داده‌اند.»

او در بخش دیگری از این گفت‌وگو نیز اعتراف می‌کند که «ما نرم‌افزارهایی ساختیم که از ای‌پی‌آی توییتر استفاده می‌کرد و در توییتر پست می‌گذاشت. ما هی می‌ساختیم، هی اونها می‌بستن.»

مومن نسبت که خود را «کارشناس» فضای مجازی، معرفی‌ می‌کند، هدف از این کار را «تاثیر گذاری بر ریل تایم گوگل» اعلام کرد.

ریل تایم گوگل امکانی بود برای مشاهده ترافیک یک سایت یا اپلیکیشن. از این امکان معمولا برای بررسی واکنش مخاطبان سایت‌ها یا اپلیکیشن‌ها استفاده می‌شد. ویژگی مهم آن زنده بودن گزارش ترافیک بود و امکان بررسی واکنش‌های آنی مخاطبان را فراهم می‌کرد.

مومن نسب می‌گوید بعد از آنکه توییتر امکانات هوشمندی برای تشخیص حساب‌های جعلی تعبیه کرد، و «مبارزه در توییتر با روش سنتی دیگر جواب نمی‌داد»، وارد «بحث تحریم» شدند.

دبیرکل جبهه انقلاب اسلامی در فضای مجازی اما در این برنامه صندلی داغ مدعی شد که «هدف ریل تایم گوگل تاثیر گذاری بر اتفاقات انتخابان ۸۸ بود و ما با این کار توانستیم روی آن تاثیر بگذاریم» و افزود: «وقتی گوگل دید نمی‌تواند مدیریت کند و ما داریم آن را مدیریت کنیم، ریل تایم را کلا تعطیل کرد.»

او دلیل دست زدن به این اقدامات را بسته شدن اکانت شخصی‌اش در سال ۸۸ عنوان کرد و توضیح داد: «حساب توییترش وقتی در جریان اعتراضات سال ۱۳۸۸ توییت کرده بود «کسی کشور خودش را آتش نمی‌زند، اگر اعتراض دارید، مسالمت‌آمیز»، بسته شد. بعد از آن که او می‌فهمد حسابش به دلیل اعتراض کاربران دیگر بسته شده تصمیم می‌گیرد برای «مدیریت فضا از درون» اقدام کند و ۲۵۶ حساب درست کرد.

مومن نسب در بخش دیگری از این گفت‌وگو می‌گوید بعد از آنکه توییتر امکانات هوشمندی برای تشخیص حساب‌های جعلی تعبیه کرد، و «مبارزه در توییتر با روش سنتی دیگر جواب نمی‌داد»، وارد «بحث تحریم» شدند.

مومن نسب کیست؟

روح الله مومن‌نسب، رییس مرکز آموزش سواد فضای مجازی کشور و کارشناس فضای مجازی است که بر اساس اطلاعات سایت بسیج نیوز، «بیش از ۱۶ سال در سمت‌ها و مراکز معتبر مسئولیت‌ها و خدمات زیادی در زمینه فضای مجازی و مقابله با آسیب‌های آن داشته و چندسالی است در همین زمینه روشنگری می‌کند.»

مومن نسب همچنین دبیرکلی مجموعه‌ای را برعهده دارد که با عنوان «جبهه انقلاب اسلامی در فضای مجازی» از سال ۹۳ مشغول فعالیت است. او در دوران ریاست جمهوری احمدی‌نژاد مدیر واحد اینترنت مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال وزارت ارشاد بود و از مدافعان اصلی فیلترینگ به شمار می‌رفت.

اوج شهرت مومن نسب در فضای رسانه‌ای اما مربوط به طرح موضوع حاملگی با دو گیگ اینترنت بود که در تلویزیون ایران پخش شد. وی در این برنامه ماجرای اینترنت رایگانی را تعریف کرد که منجر به آشنا شدن یک دختر نوجوان با پسری و باردار شدن او می‌شود. گویا پدر این دختر که یک کارگر هم بوده برای دختر مدرسه‌ای‌اش یک گوشی موبایل می‌خرد، اما به او می‌گوید که حق ندارد از اینترنت استفاده کند. دختر هم به‌واسطه ۲ گیگ اینترنت رایگانی که دریافت کرده با پسری دوست شده و مابقی ماجرا اتفاق می‌افتد. در آن زمان این بخش از صحبت‌های این کارشناس فضای مجازی به سرعت در فضای مجازی دست به دست شد و اغلب با واکنش‌های طنز آمیزی همراه شد.

پس از آن مشخص شد که او سه سال پیش هم همین روایت را درباره دختری ۱۲ ساله تعریف کرده بود که «از طریق وایبر حامله شده است»!

گفته می‌شود در ابتدای راه اندازی امکان برقراری تماس تصویری، روح‌الله مومن نسب با حضور در دفاتر مراجع تقلید و پخش فیلم‌های بزرگسال (۱۸+ ) موجب شد تا جلوی تماس تصویری رایتل با اینترنت ۳‌G گرفته شود.

صورت حساب «آتش به اختیاری»

عبارت «آتش به اختیار» را رهبر جمهوری اسلامی خردادماه سال ۹۶ وارد ادبیات سیاسی کشور کرد. علی خامنه‌ای روز ۱۷ خردادماه سال ۹۶ در دیدار با دانشجویان خواسته بود تا جوانان آتش به اختیار عمل کنند و توضیح داد که منظورش از آتش به اختیار بودن این است که طیف وسیعی از فعالان عرصه فرهنگ «خود تصمیم بگیرند که چه بکنند.»

هرچند که سه هفته بعد در خطبه‌های نماز عید فطر مجبور به شفاف سازی بیشتر شد و افزود که «آتش به اختیار به معنای بی‌قانونی، فحاشی و مدیون کردن جریان انقلابی نیست.»

طی پنج سال گذشته اما «آتش به اختیاران» رهبر جمهوری اسلامی در فضای مجازی آنچه کردند تنها «بی‌قانونی، فحاشی و مدیون کردن جریان انقلابی» بود؛ اما مسلما نه به صورت رایگان.

بودجه سال ۱۴۰۱ حداقل بخشی از بودجه مصرفی آتش به اختیاران را افشا کرد. بر این اساس تنها سه سازمان بسیج، فعالان مجازی صدا و سیما و بخش سایبری سازمان تبلیغات اسلامی، معادل سه هزار و هفتصد و چهل و شش (۳۷۴۶) میلیارد تومان از منابع عمومی کشور را در اختیار گرفته‌اند. هرچند که این مبلغ جدا از بودجه «جهاد تبیین» است.

آیت‌الله خامنه‌ای آذر ماه سال گذشته در سخنرانی به مناسبت چهلمین روز از درگذشت سومین امام شیعیان به جوانان گفته بود: «خیلی از حقایق هست که باید تبیین بشود. در قبال این حرکت گمراه‌کننده‌ای که از صد طرف به سمت ملّت ایران سرازیر است و تأثیرگذاری بر افکار عمومی که یکی از هدف‌های بزرگ دشمنان ایران و اسلام و انقلاب اسلامی است… «حرکت تبیین» خنثی‌کننده‌ این توطئه‌ دشمن و این حرکت دشمن است. …این فضای عمومی در کنار مشکلاتی که ممکن است به وجود بیاورد، برکات بزرگی هم دارد؛ می‌توانید افکار درست را، افکار صحیح را منتشر کنید، پاسخ به اشکالات را، پاسخ به ابهام‌آفرینی‌ها را در این فضا با استفاده‌ از این امکان منتشر کنید و می‌توانید در این زمینه به معنای واقعی کلمه جهاد کنید.»

بیشتر بخوانید:

پس از آن، کلیدواژه «جهاد تبیین» وارد ادبیات سیاسی جمهوری اسلامی شد و مجلس برای سال آینده به درخواست دولت بودجه ۱۰۰ میلیارد تومان بوجه برای آن تصویب کرد.

اگرچه بودجه ۱۰۰ میلیاردی جهاد تبیین حتی اعتراض رهبر جمهوری اسلامی را نیز برانگیخت.

علی خامنه‌ای اسفند ماه سال گذشته در دیدار با اعضای مجلس خبرگان اعلام کرد «تخصیص بودجه سنگین برای جهاد تبیین کار غلطی است» و افزود: «اگر جهاد تبیین به‌درستی انجام نشود، دنیامداران حتی دین را هم وسیله‌ هوسرانی و شهوترانی خودشان قرار می‌دهند.»

رهبر جمهوری اسلامی در ادامه آن جلسه بدون اشاره به اینکه منظورش از «دنیامداران هوسران و شهوتران» که به بودجه «جهاد تبیین» دسترسی دارند، چه کسانی است، افزود: «تجربه گذشته نشان می‌دهد این بودجه‌ها غالباً هدر می‌رود.»

بیشتر بخوانید:

هرچند به رغم اعتراض رهبر جمهوری اسلامی مجلس در جریان بررسی بخش هزینه‌ای لایحه بودجه ۱۴۰۱، با پیشنهاد الحاقی در تبصره ۶ موافقت کرد که بر اساس آن یکصد میلیارد تومان برای «مقابله با جنگ نرم و جهاد تبیین» به معاونت مطبوعاتی وزارت ارشاد اختصاص یافت. اگرچه پیش بینی رهبر جمهوری اسلامی در خصوص «هدر رفتن» این بودجه‌ها نیز پیش بینی درستی نبود و سخنان روح‌الله مومن نسب نشان داد که بودجه‌هایی از این دست اتفاقا «به درستی» مورد استفاده قرار می‌گیرد.

درباره «فرا»

نهاد بالا دستی «جبهه انقلاب اسلامی در فضای مجازی» اما «مجمع فعالان فناوری اطلاعات و رسانه های دیجیتال انقلاب اسلامی» یا «فرا» است.

شکل دادن به مجمع فعالان فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال انقلاب اسلامی از آخرین اقدامات وزارت ارشاد دولت دهم بود. هرچند که همان زمان مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال در اطلاعیه‌ای اعلام کرد که این مجمع، فاقد وجاهت قانونی بوده و به هیج وجه مورد تایید این مرکز نیست.

با این حال «فرا» تشکیل شد و ریشه فساد اطلاعاتی و مالی جبهه انقلاب اسلامی در فضای مجازی را باید در نهاد بالا دستی آن یافت.

فرا با «نقض حریم خصوصی» کاربران آغاز به کار کرد. وب سایت تریبون مستضعفین در این رابطه نوشت: «دعوت‌نامه‌هایی مربوط به مراسمی که بناست به عنوان جلسه‌ی افتتاحیه‌ی مجمع فعالان فناوری اطلاعات و رسانه های دیجیتال تشکیل شود، برای مخاطبان گسترده‌ای ارسال شده است. اطلاعاتی که برای ارسال دعوت‌نامه‌های استفاده شده است، همان اطلاعاتی‌ست که در سایت ساماندهی، پایگاه ِ رسمی «ستاد ساماندهی پایگاه‌های اینترنتی ایران» ثبت شده است و جزء حریم خصوصی کاربران می‌باشد.»

در ادامه این گزارش آمده بود: «برای ثبت در سایت ساماندهی، اطلاعات اشخاص هم‌چون مشخصات شناسنامه‌ای و آدرس و راه‌های تماس نیاز به ثبت دارند و به ظاهر برای ارسال این دعوت‌نامه‌ها از اطلاعات تماس ِ ثبت شده در این سامانه استفاده شده است. استفاده از این اطلاعات شخصی، منجر به ناراحتی و شکایت مدیر مسئولین برخی از سایت‌ها شده است.»

محمد صالح مفتاح، فعال رسانه‌‌ای اصولگرا، پیشتر در یادداشتی در وبلاگش نوشته بود که اطلاعات کاربران در ساماندهی برای جذب مخاطب برای «فرا» مورد سوء استفاده قرار گرفت. صالح مفتاح در این رابطه توضیح داده بود: «یکی از مدیران فرا با خنده می‌گفت که از او پرسیده بودند «چطور برای فلانی دعوتنامه فرستادید؟ او که آدرسش را به کسی نمی‌داد!» و البته با افتخار اعلام می‌کرد که ما اطلاعات کاربران را داریم.
در این باره به یکی از مسئولین دادستانی زنگ زدم و در این باره پرسیدم آیا وظیفه دادستانی است که در این موضوعات ورود کند؟ و پاسخ داد: حالا مگر با اطلاعات چه کرده‌اند؟ شما حزب اللهی هستید و آنها هم حزب اللهی. چه اشکالی دارد؟»

پایگاه اطلاعاتی فرا تا زمان برگزاری همایش حداقل دوبار نیز هک شد تا اثبات کند که اطلاعات کاربران از هیچ امنیتی برخوردار نیست. موضوع اما به همین جا ختم نمی‌شود؛ مجمع فعالان فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال انقلاب اسلامی برای فعالیت از عناوین دولتی استفاده می‌کردند.

جلسات این گروه به عنوان شورای عالی فضای مجازی، مرکز توسعه فناوری اطلاعات و رسانه‌های دیجیتال وزارت ارشاد و یا مرکز تحقیقات مخابرات برگزار شده بود. تماس‌هایی هم که با فعالان گرفته می‌شد، همه به عنوان بخش دولتی بوده است. حتی برخی از کسانی که در ویژه نامه‌ی فرا با آنها مصاحبه شده بود، گفتند که این مصاحبه‌ها را با مرکز تحقیقات مخابرات یا مرکز توسعه فناوری اطلاات و رسانه های دیجیتال گرفته بودند.

سوال اینجاست که این گروه با چنین حمایت فراگیر دولتی چه می‌کرد؟

از جمله اقدامات این مجمع که تاکنون مشخص شده تلاش برای بسته حساب‌های کاربری چهره‌های مشهور، هنرمندان، اساتید دانشگاهی و … با «گزارش Impersonation » است. یعنی در مکاتبه با شبکه اجتماعی توییتر خود را به عنوان یکی از این چهره‌های دارای پوزیشن اجتماعی معرفی می‌کنند و مدعی می‌شوند که شخص دیگری به جای ایشان حساب کاربری در این شبکه ساخته است. توییتر بر اساس قوانینش حساب کاربری فرد حقیقی را می‌بندد، بعد این گروه حساب کاربری دیگری به نام آن فرد می‌سازند و شروع به استفاده از آن می‌کنند.

وکیل دادگستری: «مطابق مواد ۶، ١٢ و ١٣ قانون جرایم رایانه‌ای ساخت اکانت فیک به نام دیگران مصداق «جعل هویت رایانه‌ای» است. قانون در چنین مواردی ارتکاب این جرایم را علیه افراد به بهانه مخالفت آنها با نظام یا چیزهایی شبیه به این مشروع ندانسته و این اعمال به طور کلی جرم هستند.»

در این مرحله است که مومن نسب و جبهه انقلاب اسلامی در فضای مجازی پا به میدان می‌گذارند و با بات‌هایی که طراحی کرده‌اند شروع به پرومت این اکانت‌های در ظاهر سالم اما در واقعیت ساختگی می‌کنند تا جریان سالم اطلاعات را مختل کنند.

این راهکار بیشتر به کار حذف فعالان توییتری داخل کشور می‌آید که به دلیل تحریم‌های گوناگون و امکان احراز هویتشان به سادگی میسر نیست. در خصوص کاربران خارج از کشور اعضای جبهه انقلاب اسلامی از قدم اول اقدام به ساخت حساب کاربری فیک می‌کنند و به وسیله بات‌ها اکانت فیک‌ را «بالا می‌آورند.»

اعترافات مومن‌نسب نشان داد که برای «نو انقلابی‌ها» رسیدن به هدف با استفاده از هر وسیله‌ای مشروع است. حتی دروغ، دزدی و جرم.

جرمی که به گفته علی مجتهدزاده، وکیل دادگستری، قابلیت پیگرد قانونی را نیز داد.

مجتهدزاده در این رابطه به دیده‌بان ایران گفته بود: «مطابق مواد ۶، ١٢ و ١٣ قانون جرایم رایانه‌ای ساخت اکانت فیک به نام دیگران مصداق «جعل هویت رایانه‌ای» است. نکته اینکه قانون در چنین مواردی ارتکاب این جرایم را علیه افراد به بهانه مخالفت آنها با نظام یا چیزهایی شبیه به این مشروع ندانسته و این اعمال به طور کلی جرم هستند.»

هرچند عموما آتش به اختیاران از مجازات مصون هستند.