زیتون ـ مهسا محمدی: آمار تصادف‌های جاده‌ای پای ثابت اخبار نوروز در ایران است. آمار رو به رشدی که برای نشان دادن بزرگی آن هر سال با آمار سقوط هواپیماها و مرگ و میر بر اثر سرطان و مواردی از این دست مقایسه می‌شود. حتی سال گذشته در مقایسه‌ای عجیب با سقوط هواپیمای اوکراینی مقایسه شد. در نهایت اما، نه مسئولان کشوری که مسئول امن و استاندارد کردن جاده‌ها و خودروها هستند خود را مخاطب این خبرها می‌انگارند و نه مسافران شاد نوروزی این خطر را به خود نزدیک می‌بینند.
در نوروز سال ۱۴۰۱ به گفته احمد شیرانی، رئیس مرکز کنترل ترافیک پلیس راهور از بیست و پنجم اسفند تا شب ۱۲ فرودین تعداد کشته‌شدگان به ۶۶۳ نفر رسید. به گفته او در این مدت ۹ هزار ۴۰۷ تصادف جرحی هم روی داده است.
این در حالی است که تصادفات منجر به فوت در نوروز ۱۴۰۰، ۳۴۵ نفر بوده است. البته محدودیت‌های کرونایی و در نتیجه آن کاهش سفرهای نوروزی بر پایین بودن آمار سال ۱۴۰۰ به نسبت سال‌های قبل و بعد از آن موثر بود.
این رقم در نوروز ۱۳۹۹ به ۵۳۴ نفر رسیده بود و در عید سال ۱۳۹۸ هم ۹۱۵ نفر بود. نیروی انتظامی ایران پیش از این پیش‌بینی کرده بود که تا پایان سفرهای نوروزی امسال آمار کشته‌شدگان در تصادفات جاده‌ای چهار رقمی شود.
مقصر تصادف‌های جاده‌ای کیست؟
کمال هادیانفر، رییس پلیس راهور ناجا علت اصلی تصادفات جاده‌ای را سرعت و سبقت، خواب آلودگی و خستگی رانندگان اعلام کرد. او علت مرگ کودکان و سالخوردگان را که ۳۲ درصد از جان باختگان را تشکیل می‌دهند استفاده نکردن از کمربند ایمنی ارزیابی کرده است.
رییس پلیس راهور ناجا در حالی همه تقصیر را متوجه راننده و سرنشینان خودرو می‌کند که در مورد باز شدن ایربگ‌ها به اذعان خود وی: «در تصادفات معمولا این است که اصلا گزارشی نداریم که ایربگ خودروها عمل کرده باشند و بنابراین نمی‌توان گفت که این وسیله جان پناهی برای مردم است.»
رییس پلیس راهور ناجا: «در تصادفات معمولا این است که اصلا گزارشی نداریم که ایربگ خودروها عمل کرده باشند و بنابراین نمی‌توان گفت که این وسیله جان پناهی برای مردم است.»
او در ادامه همچنین به رانندگان توصیه می‌کند که اصلا در ساعات شب رانندگی نکنند چرا که «معابر نور کافی ندارند، خط کشی‌ها آشکارسازی نشده و شرایط مناسبی ندارند».
تکرار اظهاراتی که در آن مسئولین امور به کرات رانندگان و سرنشینان را مقصر آمار بالای تصادف‌ها و مرگ و میر جاده‌ای اعلام می‌کنند حتی واکنش قوه قضاییه را نیز برانگیخت.
احمدرضا پورخاقان، رئیس سازمان قضایی نیروهای مسلح کل کشور، از نیروی انتظامی خواست فقط رانندگان خودروها را مقصر اعلام نکند.
به گفته او: «ما در این بین با برخی ترک فعل‌ها مواجه بوده‌ایم که موجب وقوع برخی تلفات و جراحات ناشی از تصادفات و سوانح رانندگی شده است.» پورخاقان همچنین به موضوع «نقص ایمنی و اشکالات از جمله باز نشدن کیسه هوا و مشکلات ترمز خودروها» اشاره کرد.
رئیس سازمان قضایی نیروهای مسلح کل کشور می‌گوید که «پیش از این پلیس در کارشناسی‌های خود، سهم مقصران و دستگاه‌ها را در وقوع تصادف بیان می‌کرد»، اما گویا دیگر این کار صورت نمی گیرد و او خواستار احیای این روند شد.
اسماعیل حسین‌زهی، نایب رئیس کمیسیون عمران مجلس هم می‌گوید خسارتی که سالیانه بیمه‌ها بابت تصادفات جاده‌ای پرداخت می‌کنند بیشتر از آن چیزی است که ما در طول چند سال برای ساخت جاده‌ها و راه‌های مواصلاتی سرمایه‌گذاری می‌کنیم.
علیرغم آمار بالا تصادف‌ها در سال ۱۴۰۱ حسین اشتری، فرمانده ناجا، ضمن ابراز رضایت تلویحی از عملکرد نیروی انتظامی گفت که تا ۸ فروردین «آمار تلفات تصادفات جاده‌ای در کشور نسبت به سال پیش از شیوع کرونا «حدود ۲۲ درصد و میزان تصادفات حدود ۷ درصد کاهش یافته است». اشتری هم مهمترین دلیل واژگونی خودروها و تصادفات جاده‌ای را «خواب‌آلودگی و خستگی رانندگان» عنوان کرد.
آمار چه می‌گوید؟
پیش از این کمال هادیانفر، رئیس پلیس راهور ناجا اعلام کرده بود که طی سال گذشته۱۱۷ هزار نفر در تصادفات جاده‌ای کشته و ۳۶۰ هزار نفر نیز مجروح شده‌اند.
بر اساس داده‌های سازمان جهانی بهداشت منتشر شده در سال ۲۰۱۸ (۱۳۹۷) ایران به لحاظ تعداد موارد مرگ در تصادف‌ها در هر صد هزار نفر از جمعیت، بعد از مالزی و قبل از آمریکا در رتبه پنجم جهان قرار داشت. این در حالی است که گزارش سال ۲۰۱۵ (۱۳۹۴)، World economic forum نشان می‌داد که ایران بعد از آفریقای مرکزی و بعد از روآندا در رتبه ۸ ام قرار داشت.
بر اساس آمار منتشره در مرکز آمار پزشکی قانونی و سازمان ثبت احوال کشور هم طی دو دهه اخیر آمار تصادفات جاده‌ای در ایران بعد از اینکه در سال ۸۵ به اوج خود رسید، با شیب کندی روند نزولی داشته و در سال ۹۷ شاهد یک جهش دیگر بود.
هر چند مردم کشورهای مختلف در میزان پایبندی به قوانین (که آن هم نتیجه سازو کارهای حاکمیتی و آموزش و مواردی از این دست است) تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند، اما این منطقی به نظر نمی‌رسد که به شیوه مسئولان نیروی انتظامی ایران، بار همه تصادفات جاده‌ای را به گردن رانندگان «خسته و خواب‌آلوده» بیندازیم. همین دی ماه سال ۱۴۰۰ بود که در یک تصادف جاده‌ای زنجیره‌ای در بهبهان ۵۹ خوردرو به یکدیگر برخورد کردند و حتی ایربگ یکی از آنها هم باز نشد. همان زمان علی جدی، نایب رئیس کمیسیون صنایع مجلس گفت که «این موضوع در مورد خودروهای داخلی عجیب نیست.» در آن تصادف در جاده بهبهان – رامهرمز پنج نفر کشته و ۴۱ نفر مصدوم شدند. کمال هادیانفر در آن زمان با انتقاد از خودروسازان داخلی گفته بود که آنان «ارابه مرگ» می‌سازند.
حال باید پرسید چه تضمینی وجود دارد که نه یک راننده خواب‌آلود، بلکه راننده محتاطی که بالاجبار باید «ارابه مرگ» را براند به مقصد برسد، آن هم در وضعیتی که معابر نور کافی ندارند و خط کشی‌ها آشکارسازی نشده و شرایط مناسبی ندارند…
