زیتون- یلدا امیری: مذاکراتی که قرار بود برجام را احیا کند حالا خود مدتی طولانی‌ست که به کما فرو رفته. اختلافات بر سر حذف نام سپاه از فهرست تروریستی آمریکا ادامه دارد. شرط جمهوری‌اسلامی برای امضای توافق هسته‌ای به گره‌کوری تبدیل شده که پیش از این به بروز اختلاف میان وزارت خارجه و تندروهای مورد حمایت رهبر جمهوری‌اسلامی منجر شد. اکنون به نظر می‌رسد که وزارت خارجه کوتاه آمده و موضعی حمایتی در قبال سپاه در پیش گرفته است.
حسین امیرعبداللهیان، وزیرخارجه جمهوری‌اسلامی روز ۱۴ فروردین در تماس تلفنی با آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد گفت که «به توافق نزدیک هستیم» و «پیشنهادات‌مان را در مورد موضوعات باقیمانده از طریق مذاکره‌کننده ارشد اتحادیه اروپا به طرف آمریکایی منتقل کرده‌ایم و اکنون توپ در زمین آمریکاست.» او به فاصله اندکی در تماس با بدربن حمد البوسعیدی، وزیر خارجه عمان که همواره نقش میانجی میان ایران و غرب را ایفا کرده است، از اعمال تحریم‌های مجدد از سوی آمریکا در مورد برخی از اشخاص و شرکت‌های ایرانی انتقاد کرد.
سعید خطیب‌زاده، سخنگوی وزارت خارجه جمهوری‌اسلامی نیز روز ۱۵ فروردین در نشست هفتگی خود با خبرنگاران بدون اشاره مستقیم به سپاه، گفت: «کل توافق معطل تصمیم سیاسی واشنگتن است و هفته‌هاست که معطل همین هستیم و موضوع هم افراد و اشخاص حقیقی و حقوقی و انتفاع اقتصادی ایران است.»
دولت بایدن در صورت حذف نام سپاه از فهرست سازمان‌های تروریستی آمریکا و رفع تحریم‌ها علیه این نهاد، با انتقاد جمهوری خواهان خصوصا در کنگره مواجه خواهد شد. پیش از این جمهوری‌خواهان کنگره نسبت به عواقب حذف نام سپاه از فهرست تروریستی آمریکا هشدار داده‌اند.
خطیب‌زاده در این مورد گفت: «آنچه در دو هفته گذشته بیش از پیش برای ما روشن شده، این است که بایدن و کاخ سفید تصمیم خود را نگرفته‌اند و متاسفانه کل یک توافق را گروگان مسائل حزبی و داخلی آمریکا کرده‌اند و همان رویکردی را پیش می‌گیرد که منجر به شکست بسیاری از توافقات بین‌المللی شده است؛ یعنی منوط کردن یک توافق بین‌المللی به زدو بندهای داخلی خودشان.»
به تازگی تعدادی از اعضای کنگره آمریکا از هر دو حزب دموکرات و جمهوری‌خواه، طرحی با عنوان «قانون حفظ امنیت اسرائیل در برابر عوامل نیابتی ایران» تهیه کردند.
او افزود: «توافق بسیار در دسترس است، اگر آمریکا بداند و یقین داشته باشد که ما از خطوط قرمز خود نه رد می‌شویم و نه از خواسته‌های خود کوتاه خواهیم آمد.»
دولت دونالد ترامپ، رئیس جمهور پیشین آمریکا پس از خروج از برجام، در سال ۱۳۹۸ سپاه را در دولت فهرست سازمان‌های تروریستی قرار داد. اما دلیل این اقدام بیش از آنکه به برنامه هسته‌ای جمهوری‌اسلامی مربوط باشد در راستای جنگ‌های نیابتی و نفوذ منطقه‌ای این نهاد نظامی است. وزارت خزانه‌داری آمریکا ۱۰ فروردین طی بیانیه‌ای یک ایرانی و تعدادی از شرکت‌های تحت نظارت او را به دلیل حمله موشکی سپاه به اربیل و همچنین حمله‌های موشکی شبه‌‌نظامیان حوثی یمن به عربستان، تحریم کرد.
ایالات متحده آمریکا به شدت نگران اقدامات جمهوری‌اسلامی پس از توافق هسته‌ای و رفع تحریم‌ها هستند. به گزارش نشریه واشنگتن فری‌بیکن، به تازگی تعدادی از اعضای کنگره آمریکا از هر دو حزب دموکرات و جمهوری‌خواه، طرحی با عنوان «قانون حفظ امنیت اسرائیل در برابر عوامل نیابتی ایران» تهیه کردند که دولت جو بایدن را موظف می‌کند به کنگره اعلام کند چطور لغو تحریم‌ها به ایران کمک می‌کند تا حماس و حزب‌الله را از نظر مالی حمایت کند.
این طرح همچنین وزیر دفاع آمریکا را مکلف می‌کند اطلاعات توانایی‌های گروه‌های نیابتیِ شبه‌نظامی که وابسته به جمهوری‌اسلامی هستند را به تفصیل در اختیار کنگره بگذارد و توضیح دهد چگونه رفع تحریم‌های ایران بر این گروه‌ها و توانایی‌های آنها تاثیر می‌گذارد.
چرا این خبر مهم است؟
با توجه به نقش سپاه به عنوان یک قدرت بلامنازع در اقتصاد ایران، هرگونه تحریم علیه این نهاد انتظارات جمهوری‌اسلامی را از توافق هسته‌ای برآورده نمی‌کند. خطیب‌زاده در این مورد گفت که «انتقاع ایران از برجام مطابق نص توافق و قطعنامه ۲۲۳۱ ماموریت اصلی وزارت خارجه است. الان در گام‌های پایانی، آمریکا تلاش می‌کند انتفاع چرخه اقتصادی ایران و انتفاع ما از ابعاد مختلف برجام را مانع شود. ما در نقطه‌ای قرار داریم که ایالات متحده باید تصمیم بگیرد می‌خواهد میراث ترامپ را حفظ کند یا به عنوان یک دولت نیمه مسؤول عمل کند و توافق انجام شود.»
بیشتر بخوانید:
علاوه بر این آیت‌الله خامنه‌ای در طول سه دهه گذشته در آرزوی ایجاد «تمدن اسلامی» عملا نظم منطقه‌ای و جهانی را به چالش کشیده و سپاه مجری سیاست‌های منطقه‌ای او بوده است. اگرچه توافق و رفع تحریم می‌تواند در بهبود شرایط اقتصادی مردم ایران تاثیرگذار باشد اما شواهد نشان می‌دهد که این توافق برای جمهوری‌اسلامی اهمیتی کلیدی در جهت تامین هزینه گروه‌های شبه‌نظامی و نفوذ منطقه‌ای دارد. در مقابل غرب نیز از این موضوع آگاه است و در جهت کنترل و محدودساختن آن تلاش می‌کند.
کمی عمیق‌تر؛ مرغ نظام در مذاکرات یک پا دارد
گسترش نفوذ منطقه‌ای و فعالیت‌های موشکی جمهوری‌اسلامی از زمان ریاست جمهوری باراک اوباما یکی از چالش‌های میان حکومت ایران و غرب بوده است؛ کشمکش‌هایی که توافق ژنو نه تنها باعث تعدیل آنها نشد بلکه سپاه را در تشدید و توسعه آن بی‌پرواتر کرد. یکی از دلایل عمده خروج دونالد ترامپ از برجام و اعمال تحریم‌های سخت علیه ایران، اقدامات جاه‌طلبانه رهبر جمهوری‌اسلامی و تندروهای حکومتی در منطقه و برنامه موشکی بود.
حالا جو بایدن تلاش می‌کند که از همان راهی که اوباما رفته بود یعنی احیای توافق هسته‌ای، جمهوری اسلامی را مهار کند. رابرت مالی، نماینده ویژه آمریکا در امور ایران پیش از این گفته بود که با رسیدن به توافق، واشنگتن به دنبال توافق برای رسیدگی به «مسائل منطقه‌ای و برنامه موشکی» خواهد بود. اما توافق با غرب از نگاه آیت‌الله خامنه‌ای و تندروها به معنای عقب نشینی از مواضع منطقه‌ای و برقراری روابط با غرب نیست، بلکه راهی برای کمتر کردن فشار تحریم است.
اکنون با وجود آنکه دولتی انقلابی و منصوب رهبر جمهوری‌اسلامی بر سر کار آمده اما ظاهرا همچنان منافع تندروها آنگونه که باید تامین نمی‌شود و موضع‌گیری‌های تندی علیه توافق احتمالی وجود دارد.
اکنون با وجود آنکه دولتی انقلابی و منصوب رهبر جمهوری‌اسلامی بر سر کار آمده اما ظاهرا همچنان منافع تندروها آنگونه که باید تامین نمی‌شود و موضع‌گیری‌های تندی علیه توافق احتمالی وجود دارد. علی خضریان نماینده مجلس و عضو جبهه پایداری، یکی از احزاب تندرو و غرب‌ستیز، ۱۴ فروردین در رشته توییتی نوشت: «با توجه به شبهاتی که پیرامون اصل پیشنویس ۲۷ صفحه‌ای مذاکرات وین مطرح می‌شود، به عنوان نماینده مجلس و رییس کمیته سیاسی، نظامی و امنیتی کمیسیون اصل نود اعلام می‌کنم این متن در سطح کارشناسی مذاکرات برای تصمیم وزرا در ۸ مارس نهایی شده و از سوی وزارت خارجه ایران نیز ترجمه شده است. این پیشنویس حاوی ۴ صفحه متن اصلی، ۱۸ صفحه شامل ۳ پیوست برداشتن تحریم، اقدامات مرتبط هسته‌ای و برنامه بازاجرا (بازگشت به برجام) و ۵ صفحه انتهایی نیز در قالب یک سند جداگانه تنظیم شده که متاسفانه حتی بر فرض اینکه محور مذاکرات حول احیای برجام باشد، خطوط قرمز نظام رعایت نشده است.»
«زیتون» روز ۱۲ اسفند در گزارشی به نقل از منابع اختصاصی خود در وزارت خارجه جمهوری‌اسلامی از تنظیم این پیشنویس خبر داده بود.
بیشتر بخوانید:
توقف مذاکرات هسته‌ای؛ جنگ در اوکراین، شکست در ایران
اختصاصی زیتون؛ پیشنویس توافق هسته‌ای و ابداع «تضمین ذاتی»
اختصاصی زیتون؛ از مذاکره سری در برلین تا معافیت‌های تحریمی
مذاکرات هسته‌ای؛ دل در گرو شرق و چراغ سبز به غرب
مذاکرات هسته‌ای؛ ارعاب غرب یا اسقاط ایران
خطیب‌زاده در واکنشی مبهم به توییت خضریان گفت: «وزارت خارجه متعلق به آحاد ملت و در واقع وزارت خارجه‌ی موافقان و مخالفین توافق هست، اما فقط یک ماموریت دارد که باید به‌عنوان یک دستگاه حاکمیتی وظیفه خود را انجام دهد. اگر امروز پافشاری ما بر حقوق ملت نبود، شاید توافقی نیم‌بند در ماه‌ها قبل انجام شده بود.»
به نظر می‌رسد علی خامنه‌ای و هواداران تندرو او گزینه همه یا هیچ را روی میز توافق هسته‌ای گذاشته‌اند. توقف طولانی‌مدت مذاکرات به دلیل شرط ایران مبنی بر حذف نام سپاه از فهرست تروریستی آمریکا نشان می‌دهد که نظام می‌خواهد یا تمامی تحریم‌ها لغو شود تا سپاه بتواند به نفوذ در منطقه، حمایت از شبهه نظامیان و توسعه موشکی با قدرت ادامه دهد، یا با سرعت بی‌سابقه‌ای که در پیشرفت برنامه اتمی خود در پیش گرفته به قطب هسته‌ای خاورمیانه تبدیل شود.
