زیتون ـ مهسا محمدی: جنگ در اوکراین، مانند همه‌ی جنگ‌های دیگر، به مسئله‌ای اخلاقی بدل شده یادآور گفتار فلاسفه و نویسندگانی ‌که انسان را گرگ انسان می‌خواندند. اخباری که از شرق اروپا به گوش می‌رسد گاه غیرقابل باور می‌نماید، اما چه جای عجب که جهان اتفاقاتی از این دست را کم ندیده و لاجرم کم نخواهد دید. تصاویر منتشره از بوچا، شهرکی در شمال کیف، نشان از وقوع «جنایت جنگی» توسط سربازان روس در این جنگ دارد. 

دولت اوکراین روز دوشنبه هفته گذشته تحقیق درباره «جنایات جنگی» را که گفته می‌شود اواخر اسفند در بوچا و بخش‌های دیگر از شمال کی‌یف رخ داده شروع کرد. در همان روز دوشنبه ۴ آوریل (۱۵ فروردین) ولودیمیر زلنسکی رئیس جمهور اوکراین به بوچا رفت و در بازدید خود از این منطقه ارتش روسیه را به «ارتکاب بدترین جنایات از زمان جنگ جهانی دوم» متهم کرد. زلنسکی بعد از بازدیدش از بوچا از طریق تماس ویدئویی در شورای امنیت، ویدئویی از اجساد قربانیان اوکراینی، که برخی آنها سوخته بودند نشان داد. زلنسکی گفت: «نیروهای روسیه شهروندان را کشتند و به زنان تجاوز کردند».

آنچه از بوچا روایت می‌شود نتیجه مشاهدات خبرنگاران و ساکنان بعد از عقب‌نشینی نیروهای روسیه از شمال اوکراین است. حالا روسیه در حال افزایش حملاتش به سمت دونباس در شرق اوکراین است. بنابر گزارش‌های منتشره مردم این منطقه هم در حال فرار به سوی غرب این کشور هستند. 

 ایرینا وندیکتووا، دادستان کل اوکراین روز یکشنبه، ۳ آوریل در گفتگویی با تلویزیون ملی اوکراین گفت: «۴۱۰ جسد افراد غیرنظامی از نقاط آزاد شده در منطقه کی‌یف جمع‌آوری شده است. کارشناسان پزشکی قانونی اجساد ۱۴۰ نفر آن‌ها را معاینه کرده‌اند». در عکس‌های ماهواره‌ای منتشر شده از بوچا میبینیم که اجساد در خیابان‌ها رها شده‌اند. به گزارش بی بی سی «برخی از این افراد از ناحیه شقیقه تیر خورده بودند، انگار اعدام شده‌اند. دست و پاهای برخی بسته بود. برخی به وضوح زیر تانک له شده بودند.» 

خبرگزاری رویترز در این باره نوشته مردمی که کشته شده‌اند، غیرنظامیانی بودند که دوچرخه یا کیسه خرید همراه داشتند و برخی اجساد‌ چند هفته در خیابان رها شده بودند.

آناتولی فدورک، شهردار بوچا، به خبرگزاری فرانسه گفته که «همه این افراد تیرباران شده‌اند». او افزود ۲۸۰ جسد دیگر نیز در یک گور دسته‌جمعی در شهرک بوچا دفن شده‌اند. تصاویر ماهواره ای گور دسته‌جمعی مزبور هم منتشر شده است.

«پدرم سرش را به طرف من گرداند، و همان موقع بود که تیر خورد… دو تیر به سینه اش خورد، درست جایی که قلب قرار دارد و زمین افتاد… سرباز به دست چپ او شلیک کرد و… وقتی زمین افتاده بود، باز هم به او تیر زدند، این بار به بازویش.» این بخشی از روایت بی‌بی‌سی ورلد از روایت نوجوانی در بوچا است که به همراه پدرش برای دریافت کمک انسان دوستانه عازم مرکز شهر بودند که با سربازان روسی مواجه می‌شوند. یوری می‌گوید که پدرش را مقابل چشمش کشتند.

آخرین واکنش‌ها

از همان روزهای ابتدایی انتشار این خبر، واکنش کشورها و نهادهای بین‌المللی در سطوح مختلف آغاز شد. اما در یکی از آخرین و تعجب‌آورترین واکنش‌ها، روز گذشته هند هم قتل‌های صورت گرفته در بوچا را «بی‌تردید محکوم» کرد و گفت از درخواست برای انجام تحقیقات مستقل درباره «گزارش‌های عمیقاً نگران‌کننده حمایت می‌کند».

آنچه واکنش هند را غیرمنتظره می‌کند این است که این کشور تاکنون از رای دادن به قطعنامه‌هایی که در شورای امنیت، مجمع عمومی سازمان ملل و شورای حقوق بشر سازمان ملل اقدامات روسیه را محکوم می‌کردند، خودداری کرده بود.

روز گذشته همچنین چند کشور اروپایی از جمله فرانسه، بلژیک و هلند و ایتالیا تعداد زیادی از دیپلمات‌های روس را اخراج کردند. روسیه اما گفته اقدام متقابل نخواهد کرد و خواهان خروج دیپلمات‌های این کشورها از روسیه نیست.

بریتانیا هم تحریم‌های جدیدی علیه روسیه تصویب کرد به گفته وزارت خارجه بریتانیا این تحریم‌ها شامل توقیف دارایی‌های بزرگترین بانک روسیه «اسبربانک» و پایان دادن به واردات زغال سنگ و نفت از روسیه تا پایان سال جاری میلادی است.

در این میان هم خبر رسید که توییتر محتوای بیش از ۳۰۰ حساب دولتی روسیه، از جمله حساب ولادیمیر پوتین رئیس جمهور این کشور، را محدود کرده.

پیش از این آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل، این تصاویر را «شوک‌آور» خواند، خواستار «تحقیقات مستقل» درباره تصاویر اجساد غیرنظامیان در بوچا شد.

آمریکا هم باز خواستار تعلیق عضویت روسیه در شورای حقوق بشر سازمان ملل شد و جو بایدن رئیس جمهور آمریکا گفت که ولادیمیر پوتین باید به خاطر جنایات جنگی محاکمه شود.

در این میان چین با وجود اینکه خبر مرگ غیرنظامیان در اوکراین را «خیلی نگران کننده» دانست اما  از انتقاد به روسیه خودداری کرده و گفت هرگونه اتهامی باید متکی بر حقایق تصدیق شده باشد.

بیشتر بخوانید:

موضع ایران در جنگ اوکراین؛ نه «ملی» و نه «مذهبی»

ایران اما حتی در این حد هم واکنش نداشت و به بازنشر بیانیه‌های روسیه در تکذیب وقوع این اتفاق پرداخت. ایرنا، خبرگزاری دولتی ایران روز گذشته به نقل از دیمیتری پسکوف سخنگوی کرملین، هدف از خروج نیروهای روسیه از حومه کی یف را نشان دادن حسن نیت برای بهبود شرایط در مذاکرات صلح  دو کشور عنوان کرد. ایرنا نوشته که کرملین خواستار پایان دادن به «عملیات ویژه» در اوکراین از طریق مذاکره است. «عملیات ویژه» عنوانی است که جمهوری اسلامی به نقل از منابع روسی برای حمله روسیه به اوکراین به کار می‌برد.

خبرگزاری فارس، نزدیک به سپاه پاسداران ایران، از این هم فراتر رفته و گزارشی با عنوان «تناقض در روایت غرب از «کشتار غیرنظامیان» در اوکراین» منتشر کرد و در آن به نقل از شخصی به نام «اسکات ریتر، بازرس تسلیحاتی اسبق سازمان ملل متحد» نوشت که «درباره حوادث اوکراین، معتقدم که احتمال بیشتری که وجود دارد این است که زلنسکی به عنوان جنایتکار جنگی دستگیر شده و محاکمه شود تا پوتین».

پاسخ روسیه 

ولادیمیر پوتین روز گذشته با اشاره به رویدادهای شهر بوچا، اقدامات انجام شده علیه روسیه را «تحریکاتی خام و بدبینانه» توصیف کرده، سخنگوی وزارت خارجه روسیه هم گفته صحنه‌های بوچا برای توجیه تحریم‌های بیشتر علیه روسیه طراحی شده است. وزارت دفاع روسیه روز یکشنبه مدعی شد که در شهر بوچا، دست به کشتار شهروندان غیرنظامی نزده و در ادامه حتی مدعی شد در طول زمانی که بوچا در کنترل نیروهای نظامی روسیه بود، «حتی یک شهروند» این شهر با خشونت مواجه نشد و «روسیه ۴۵۲ تن کمک‌های انسانی به ساکنان این شهر تقدیم کرد».

بیشتر بخوانید:

سالِ پوتین

لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه هم در کنفرانس خبری با تعدادی از مقام‌های اتحادیه عرب گفت «چیزی که در بوچا روی داد نمایشی بیش نبود.»

 واسیلی نِبِنزیا، سفیر روسیه در سازمان ملل می‌گوید که شواهدی از ارتکاب فجایع توسط نیروهای روسیه وجود ندارد. به گفته او «ما بار دیگر حجم عظیمی دروغ را درباره سربازان روس و ارتش روسیه شنیدیم.»

روسیه مدعی شده ویدئوی منتشر شده از اجساد «جعلی» هستند و سفارت روسیه در کانادا ویدئو را با این زیرنویس توییت کرد: «صحنه‌سازی ویدئویی که اجساد جعلی را در خیابان‌های بوچا نشان می‌دهد.». اشاره این سفارت به ویدئویی است که پس از خروج ارتش روسیه از بوچا، توسط سرنشین خودرویی گرفته شده بود. او  در شهر حرکت می‌کرد و در دو طرف مسیر از اجساد در خیابان دیده می‌شدند فیلم می‌گرفت. صحت ویدئوی مذکور توسط نیویورک تایمز و بی‌بی سی مستقلا تایید شد.

گروه‌‌های راستی‌آزمایی رسانه‌های مختلف در حال بررسی آن چیزی هستند که در بوچا به وقوع پیوست و شواهد تا به اینجا به نفع روسیه شهادت نمی‌دهد.

جنگ در اوکراین اولین جنگ خونین این سال‌ها نبوده و آخرین آن هم نخواهد بود. مواضع رهبران کشورهای مختلف در این باره احتمالا از آن مواضعی است که بعد از اینها به کتب تاریخی راه پیدا کند و سالیان سال با آن قضاوت شوند. اما به نظر نمی‌رسد برای رهبران جمهوری اسلامی قضاوت تاریخ چندان محلی از اعراب داشته باشد، چنانچه پیش از این هم در زمان هواداری از بشار اسد، در جنگ خونین روسیه نگرانی چندانی بابت آن به خود راه نمی‌دادند.