نماز جمعه یا تریبون تهدیدِ جمهور

زیتون ـ سولماز ایکدر: تریبون نماز جمعه، منبر واجب تخییری شیعیان، چند صباحی است که تبدیل به سنگری برای حمله به جمهور شده است. ائمه جمعه از «منبر صاحب الزمان» یا شهروندان را تهدید می‌کنند، یا از دسترسی مردم به ابزار زندگی مدرن مانند اینترنت گلایه می‌کنند، یا قامت می‌بندند برای تهدید کردن جمهور و یا توجیه کمبودها و کاستی‌های حکومت.

آنچه نباید فراموش شود این است که اغلب و به صورت سیستماتیک ائمه جمعه در خطبه‌های نماز موضع شخصی خود را بیان نمی‌کنند. شورای سیاست‌گذاری ائمه جمعه سال ۱۳۷۲ و با حکم آیت‌الله خامنه‌ای تشکیل شد. این نهاد با بودجه‌ای ۲۰ میلیارد تومانی توسط اعضایی که به وسیله رهبر جمهوری اسلامی منصوب شده‌اند، اداره می‌شود.

وظیفه هماهنگی بین ائمه جمعه سراسر کشور با شورای سیاست‌گذاری است. اما از سوی دیگر بین امامان جمعه در مناطق مختلف کشور هم نظامی سلسله مراتبی وجود دارد. کشور در این نظام سلسله مراتبی به چند منطقه اصلی تقسیم شده و در مرکز هر منطقه، یک شخصیت بارز به عنوان امام جمعه درجه یک منصوب می‌شود و ائمه جمعه شهرهای کوچکتر آن منطقه زیر نظر او قرار می‌گیرند.

این سازوکار تا حد زیادی استقلال ائمه جمعه را نقض کرد و به بهانه هماهنگی، موجب قرائت خطبه‌هایی یکسان و در جهت تبیین سیاست‌های کلان نظام جمهوری اسلامی شد. در نتیجه آنچه از تریبون‌های نماز جمعه مطرح می‌شود، دقیقا همان چیزی است که نظام جمهوری اسلامی و رهبر آن برنامه ریزی کرده‌اند.

مورد غریب علم الهدی

احمد علم‌الهدی، نماینده ولی‌فقیه در خراسان رضوی و امام جمعه مشهد، در هفته‌ای که گذشته علم مخالفت با اینترنت را بلند کرد. او در دومین خطبه از نماز جمعه هفته گذشته مشهد در اعتراض به عدم محدودیت بیشتر اینترنت گفت: «چرا این قدر معطل هستید؟ منتظر چه هستید؟ دشمن دیگر تا کجا باید برسد؟ دشمن دیگر باید چه کار کند تا شما به فکر اصلاح فضای مجازی بیافتید و جلوی این جریان ولنگار رسانه‌ای را بگیرید؟ دشمن تا حلق ما آمده است و شما امروز و فردا می‌کنید. آیا شما جوابی برای خدا دارید؟ آیا با این سهل‌انگاری که در خصوص ساماندهی فضای مجازی ولنگار داشته‌اید، می‌توانید امام زمان را صدا بزنید؟»

این اولین بار نیست که علم‌الهدی از ضریب نفوذ اینترنت و گوشی هوشمند انتقاد می‌کند.

او پیشتر در شهریور ماه سال گذشته نیز با تاکید بر اینکه «بردن تبلت و وسیله رسانه‌ای و لپ تاپ در یک روستای دوردست کشور و در اختیار بچه روستایی گذاشتن، مصلحت نیست» تاکید کرده بود: «در چنین وضعیتی که فضای مجازی مدیریت نمی‌شود، [وجود] اسباب و ابزار ورود به فضای مجازی حتی در اقصی نقاط کشور که با فرهنگ‌های بومی دینی انس گرفته‌اند، به ضرر اسلام، انقلاب و نظام هست.»

او ۱۹ فرودین ماه و بعد از حمله به سه طلبه در مشهد نیز با این ادعا که «ولایتمداری امت اسلام برای دشمن یک چالش شده است»، گفته بود: «این دشمن آدم‌کش که در حرم امام رضا دست به این جنایت زد، همان دشمن ولنگار ناپاک فضای مجازی و جریان رسانه‌ای است. متاسفانه امروز به تعداد گوشی‌های هوشمند، رسانه آزاد و باز داریم که تولید و بازنشر پیام می‌کنند و از هیچ کجا هم‌مجوز نمی‌خواهند و هیچ کس هم‌ جلوی آن‌ها را نمی‌گیرد.»

امام جمعه مشهد آبان ماه سال ۹۸ نیز با بیان اینکه امروز بزرگ‌ترین آفت در کشور وزارت ارتباطات است، مدعی شده بود: «در حالی که مقام معظم رهبری دستور دادند که از افزایش سرعت اینترنت پرهیز شود با این حال شاهد زیر پا گذاشتن دستورالعمل ایشان هستیم و امروز اینترنت در جیب‌ تمام بچه‌ها قرار دارد که همین مسئله به تنهایی باعث توسعه فحشا در جامعه است.»

علم‌الهدی در حالی بارها بر علیه فضای مجازی در خطبه‌های نماز جمعه مشهد موضع گیری کرده است که در ماه‌های اخیر پس از آن که رهبر جمهوری اسلامی، در سخنانی فضای مجازی در ایران را «ول و رها» خواند و از محدود نکردن آن توسط نهادهای مسئول انتقاد کرد، طرح «صیانت از فضای مجازی» در دستور کار مجلس ایران قرار گرفت.

طرح موسوم به «حمایت از حقوق کاربران و خدمات پایه کاربردی فضای مجازی» که به عنوان «طرح صیانت» هم شهرت دارد، در ۳۷ ماده تنظیم شده و در حال حاضر در مرکز پژوهش‌های مجلس در حال بررسی است. یکی از خطرهای اصلی طرح مذکور این است که نقش نیروهای نظامی را در نظارت و کنترل فضای مجازی بسیار پررنگ می‌کند.

فرمان حمله به آرامش جامعه

یوسف طباطبایی‌نژاد، امام جمعه اصفهان اما در خطبه‌های نماز جمعه این هفته فرمان حمله به بخشی از شهروندان را داد.

او با بیان اینکه برخی از افراد گزارش‌هایی را در خصوص روزه خواری اعلام می‌کنند، خواستار آن شد که «خود مردم امر به معروف و نهی از منکر را انجام دهند، اگر تنهایی امکان انجام این کار را ندارید چند نفره بروید و بساط روزه خواران را به هم بریزید.»

هر چند امام جمعه اصفهان اضافه کرد: «نمی‌گویم دعوا کنید، بلکه آنها را امر به معروف کنید تا بفهمند در شهر جان داری زندگی می‌کنند و نه در شهر مرده‌ای که در آن ارزش‌ها از یاد رفته است.»

امام جمعه اصفهان: «خود مردم امر به معروف و نهی از منکر را انجام دهند، اگر تنهایی امکان انجام این کار را ندارید چند نفره بروید و بساط روزه خواران را به هم بریزید.»

یوسف طباطبایی‌نژاد، امام جمعه اصفهان که سابقه طولانی در درخواست برای ایجاد ناامنی در جامعه دارد، پیشتر فرمان برخورد با «بدحجابی» را نیز صادر کرده بود. دارد، او مهرماه سال گذشته در دیدار با مسئولان نظامی و امنیتی خواستار «ناامن‌شدن» فضا برای بدحجابان شده بود.

طباطبایی‌نژاد گفته بود برخی از افراد «کشف حجاب» می‌کنند و نیروی انتظامی باید «اختیارات بیشتری» برای برخورد با آنها داشته باشد.

ائمه جمعه اصفهان السابقون ایجاد دوگانگی در جامعه هستند. پس از آنکه در مهرماه سال ۹۷ محمدتقی رهبر، امام جمعه وقت این شهر خواستار برخورد با «بدحجابان» شدند، چند موتورسوار در سطح شهر اقدام به اسیدپاشی روی صورت دختران و زنان کردند.

هرچند آن زمان رهبر پس از وقوع این اتفاقات، اسیدپاشی را محکوم کرد و گفت: «این گونه کارها در قانون و شرع هیچ مجوزی ندارد» ولی توالی این رویدادها باعث شد که نام او در کنار این حوادث ثبت شود.

آبان ماه سال گذشته نیز ابوالحسن مهدوی مدعی شده «مراجع اجازه کوتاه کردن محاسن را نمی‌دهند.»
او در خطبه‌های دوم نماز جمعه اصفهان گفت: «مراجع عالیقدر اسلام کوتاه کردن محاسن را نیز اجازه نمی‌دهند و ما باید از این فتواها دفاع کنیم، از ما انتظار نداشته باشند نگوییم و سکوت کنیم، عدالت ظاهری ایجاب می‌کند که حدود الهی را رعایت کنیم.»

اظهارات علم‌الهدی به دلیل اینکه شهر مشهد مدفن امام هشتم شیعیان است و نسبت خانوادگی امام جمعه این شهر با رییس جمهوری فعلی کشور توجه بیشتری را در اذهان بر می‌‌انگیزد. امام جمعه‌ها در اصفهان نیز به عنوان یکی از پایگاه‌های اصلی دینی-اقتصادی جمهوری اسلامی، بخصوص پس از واقعه اسیدپاشی مورد توجه ویژه‌ای قرار می‌گیرد.

اما محمد مهدی حسینی همدانی، امام جمعه کرج هم یک هفته پس از پاشیدن اسپری فلفل به صورت زنانی که با در دست داشتن بلیت به تماشای بازی تیم‌های ملی ایران و لبنان رفته بودند، در خطبه‌های نماز جمعه این هفته گفت: «حضور بانوان در جامعه باید کریمانه باشد چه در ورزشگاه چه در امکان تفریحی و … اما متاسفانه وضعیت امکان تفریحی و ورزشی کشور برای پسران نوجوان هم مناسب نیست چه برسد به بانوان و نوامیس جامعه.‌‌»

همچنین محمدعلی آل‌هاشم، امام جمعه تبریز در شرایطی که کشور درگیر آلودگی هوا، معضلات اقتصادی و … است در خطبه‌های دوم نماز به فروش لباس زیر زنانه توسط مردان اعتراض کرد. او در این رابطه گفت: «گزارش‌هایی در تبریز دست به دست می‌شود مبنی بر نمایش لباس‌های زیر زنانه در لباس‌ فروشی‌ها و قرار دادن آنها در ویترین مغازه‌ها و حتی روی انواع مانکن‌ها، که مشاهده چنین صحنه‌هایی در شهری مثل تبریز تاسف بار است.»

«امامان جمعه به نیابت از رهبری ولی فقیه خطبه می‌خوانند»

رضا تقوی یکی از نمایندگان مجلس پنجم، پس از شکست در راهیابی به مجلس ششم، با حکم رهبر جمهوری اسلامی به ریاست شورای سیاستگذاری ائمه جمعه سراسر کشور منصوب شد. در دوران ریاست او بیش از ۱۸ هزار نیروی گزینش شده بدنه ستادهای نماز جمعه را تشکیل دادند. به گفته رضا تقوی ستاد نماز جمعه کشور هر هفته بولتنی از اخبار مورد نظر را فراهم کرده و برای امامان جمعه سراسر کشور ارسال می کند.

بیشتر بخوانید:

اگرچه او در گفت وگویی با روزنامه کیهان در تابستان سال ۸۶ «دیکته کردن خطبه ها بدون کم و زیاد»به امامان جمعه را رد کرد اما گفت که«در سیاست ها و اصول،ائمه جمعه وحدت رویه دارند، ما همیشه بر این مسئله تاکید می کنیم و توصیه داریم که نهاد یا شبکه نماز جمعه باید در ارتباط با مسائل اصولی هماهنگی داشته باشد». تقوی در عین حال گفته «نهاد نمازجمعه سیاستهای تبلیغاتی و فرهنگی خود را از رهبر انقلاب می گیرد.»

به گفته او «امامان جمعه به نیابت از رهبری ولی فقیه خطبه می‌خوانند، طبیعی است که باید سیاست های نظام را دنبال کنند و سیاست‌های نظام از طریق رهبری نظام تعیین می شود، همه خطبه‌های نماز جمعه امامان جمعه، با سیاست‌های نظام که از زبان رهبری نشر پیدا می‌کند هماهنگ می شود.»

از این رو به نظر می‌رسد که سیاست‌های رهبر جمهوری اسلامی، حداقل در هفته‌ای که گذشت، مخالفت با فضای مجازی و اینترنت، صدور دستور حمله به شهروندان غیر روزه دار، مخالفت با ورود زنان به ورزشگاه‌ها و فروش لباس زیر زنانه توسط مردان و در یک جمله حمله به آزادی های اجتماعی و حریم شخصی افراد بوده است.