«بوستان»ی برای زنان یا دیوارکشی در «خیابان»

زیتون – خبرها از انتشار عکس‌ بنر سردر یک پارک در منطقه چهارده تهران آغاز شد. بنری که اعلام می‌کرد ورود مردان به آن پارک ممنوع است. محمد آقامیری، عضو شورای شهر تهران، ۲۰ فروردین ماه در گفت‌وگو با دیده‌بان ایران ضمن تایید بر «تک‌جنسیتی» شدن این پارک در منطقه چهارده، خبر از برنامه شهرداری و شورای شهر برای حصارکشی جنسیتی در صدها پارک در تهران را داد.

آقامیری گفته بود که «بالای ۲۰۰ پارک مختص بانوان و مادر و کودکان خواهد شد» و درباره این تصمیم نیز مدعی شد که به باور او، حضور مردان در پارک‌ها «به صلاح بانوان نیست.»
این عضو شورای شهر همچنین مدعی شد که «دلیل اجرای چنین طرحی، تقاضای زیاد مردم شهر تهران بوده و ما فقط خواسته مردم را اجرا کردیم.» آقامیری اما توضیح نداد که از چه طریقی از این « تقاضای زیاد مردم» خبردار شده و این تصمیم‌گیری بر چه اساسی بوده است.
همزمان علیرضا زاکانی، شهردار تهران نیز در حساب کاربری‌اش در توئیتر از «مناسب‌سازی» ۳۵۲ بوستان در تهران برای «مادران، کودکان، زنان و دختران» خبر داده بود.

حصارکشی بیست ساله

پارک بانوان در تهران، مجموعه فضاهای تفریحی و ورزشی مخصوص زنان است و ایده اولیه آن از سوی دفتر امور زنان ریاست جمهوری در دهه هشتاد مطرح شد.

سابقه ساخت بوستان‌ها و پارک‌های زنان در ایران به اوایل دهه ۸۰ شمسی برمی‌گردد. پارک بانوان بروجرد، اولین پارک ویژه زنان در ایران است. این پارک در سال۱۳۸۰ در زمینی به مساحت بیش از ۴۰ هزار متر مربع ساخته شد. بعد از آن در شهرهای مختلف ایران از تبریز و ارومیه گرفته تا سمنان و تهران ساخت این پارک‌ها در دستور کار دولت و شهرداری‌ها قرار گرفت.

اولین «بوستان بانوان» در پایتخت در سال ۱۳۸۶ و در زمان مدیریت محمدباقر قالیباف که از حامیان اصلی و مبدعان این طرح بود، ایجاد شد.
تا پایان سال ۱۳۹۹ تعداد پارک‌های اختصاصی زن‌ها به شش عدد رسید؛ بهشت مادران، پردیس بانوان، بوستان نرگس، مجموعه شهربانو (در پارک ولایت)، بوستان ریحانه (در پارک چیتگر).

شهردار بجنورد: «پارک‌های بانوان معمولا فضاهای پارکی در سطح شهر است که به لحاظ محرمیت و ایمنی نیاز به یک سری تعمیرات دارد تا بانوان در شرایط ایمن‌تری بتوانند از این فضا استفاده کنند.»

هفته گذشته شهرداری بجنورد هم اقدام به «زنانه»‌سازی پارک آفرینش این شهرستان کرده بود.
تبدیل پارک آفرینش بجنورد به پارک ویژه زنان اعتراضات فراوانی را به همراه داشت. با این حال شهردار این شهر به ایسنا گفته بود: «در تمام شهرها، شهرداری‌ها به نوعی خود را مکلف و موظف دانستند که این فضاها را در قالب پارک بانوان ایجاد کنند. پارک‌های بانوان معمولا فضاهای پارکی در سطح شهر است که به لحاظ محرمیت و ایمنی نیاز به یک سری تعمیرات دارد تا بانوان در شرایط ایمن‌تری بتوانند از این فضا استفاده کنند.»
اهواز، مشهد، کهگیلویه و بویراحمد، چابهار هم از دیگر شهرهایی هستند که در آن‌ها پارک‌های ویژه زنان احداث شده است.

ساخت پارک‌های زنانه به سادگی میسر نیست. این پارک‌ها باید در فضای کاملا به دور از چشم «مردان بیگانه و جوانان نامحرم» ساخته شود. سال گذشته معاون فرهنگی شهرداری شیراز در گفت‌وگو با ایلنا از دشواری‎های ساختن پارک‌هایی که زنان در آنها کاملا دور از چشم مردان باشند می‌گوید، « باید دیوارها را تا ۶ متر بالا برد و هیچ ساختمان مشرفی بر پارک نباید باشد.»

در بجنورد برای ایمن کردن فضای پارک آفرینش از نگاه‌های مردانه حتی پل‌های عابر پیاده مشرف به پارک نیز کاملا پوشانده شدند تا مبادا چشم نامحرمی بر بدن زنان بیافتد

فضاهای تک جنسیتی و محرومیت اجتماعی

از نگاه بسیاری از فعالان حوزه ی زنان ایجاد فضای تک جنسیتی ویژه زنان برخلاف آنچه ادعا می‌شود به حذف زنان از دیگر عرصه‌های اجتماعی ختم خواهد شد.

اختصاص پارک‌هایی به زنان منجر به حذف تدریجی زنان از دیگر عرصه‌های عمومی و مشترک شهری خواهد شد. ساخت این پارک‌ها در حقیقت دامن زدن به «تفکیک جنسیتی» به معنای کامل آن در جامعه است.

با وجود یک فضای کاملا زنانه به احتمال زیاد بسیاری از خانواده‌های سنتی- مذهبی ایرانی پس از این از حضور زنان و دخترانشان در پارک‌های عمومی جلوگیری خواهند کرد و به مرور فضای شهری به دو قسمت مردانه-زنانه تقسیم خواهد شد.

از سوی دیگر به گفته علی مختاری، مدیرعامل سازمان بوستان‌ها و فضای سبز شهر تهران این کلان شهر تنها
دو هزار و ۲۷۷ باب بوستان دارد که مساحت آن‌ها در حالت کلی به پنج هزار و ۹۴۹ هکتار می‌رسد. با توجه به مساحت و جمعیت این شهر می‌توان دید که سرانه فضای سبز به اندازه‌ای نیست که نیمی از آن تنها به یک جنسیت اختصاص یابد.

مشکل دیگر طرح‌هایی از این دست ایجاد اختلال در فرآید اجتماعی شدن کودکان است. کودکانی که فرصت بسیار کمی برای بودن در کنار هر دو والد خود دارد، با اجرای طرح‌های تک جنسیتی مانند پارک‌های ویژه زنان فرصت اندک بودن هم زمان در کنار پدر و مادر خود را از دست می‌دهند.

پارک‌های زنانه که فضایی همچون اندرونی‌های قدیم دارند اما حتی نمی‌توانند به همان اندازه به زنان آزادی بدهند. ایران به عنوان کشوری برخوردار از آفتاب در صدر جدول کشورهای فقیر از منظر ویتامین دی قرار دارد.
کمبود و عدم کفایت ویتامین دی تقریبا در ۳۰ تا ۵۰ درصد جمعیت دنیا شایع است. این آمار اما در زنان ایرانی به هشتاد درصد می‌رسد. یکی از علل کمبود این ویتامین که یکی از راه‌های اصلی جذب آن در مقابل تابش آفتاب قرار گرفتن است حجاب و پوشش زنان ایرانی است.

پارک‌های زنانه که فضایی همچون اندرونی‌های قدیم دارند اما حتی نمی‌توانند به همان اندازه به زنان آزادی بدهند.

زنان اما حتی در پارک‌های «ویژه بانوان» نیز نمی‌توانند لباس‌هایی بپوشند که این کمبود ویتامین دی را جبران کند. روزنامه همشهری در گزارشی در رابطه با پارک‌های زنانه نوشته است که این پارک‌های برای آن ایجاد شدند که زنان بتوانند بدون روسری و حجاب، با «پوششی متعارف» در آن به ورزش و تفریح بپردازند. عبارت «پوشش متعارف» اما دست کارکنان پارک‌های زنان را باز گذاشته است تا با تحلیل خودشان حدود و صقور متعارف بودن زنان حاضر در این پارک‌ها را مشخص کنند. آن هم در حالی که عموما تلفن‌های همراه زنان در هنگام ورود به این پارک‌ها گرفته می‌شود تا تصویری از آنچه درون پارک می‌گذرد٬ به بیرون درز نکند. همچنین امکان ورود پسربچه‌های بالاتر از ۵ سال به این پارک‌ها وجود ندارد.

همچنین اعضای شورای شهر و شهرداری‌ها در شهرهای مختلف مشخص نمی‌کنند به چه طریق مالکیت اموال عمومی کشور را به دست آورده‌اند که در مورد نحوی استفاده عموم شهروندان از آن‌ها تصمیم‌گیری می‌کنند.

در هر حال سروصدای اختصاص پارک‌های ویژه زنان در ایران پس از آن دوباره بلند شد که طالبان در افغانستان نیز دست به اعمال تفکیک جنسیتی در پارک‌ها و فضاهای عمومی شهرها زد. بسامد آنچه بنیادگرایان در کشور همسایه می‌کنند گویا در ایران صدای بلندتری دارد و بنیادگرایان وطنی را برای سبقت گرفتن از رقیب و همسایه به تکاپو انداخته است.