زیتون– سیدمحمد خاتمی، رئیس جمهور اسبق ایران، با انتشار متنی در اینستاگرام و کانال تلگرامی رسمی خود، از لزوم «ثبات و پیشرفت و بازسازی اعتماد از دست رفته‌ی بخش مهمی از جامعه از حکومت» سخن گفت و کم‌هزینه‌ترین و پرفایده‌ترین راه کار برای این منظور را «خود اصلاحی نظام» در ساختار، رویکرد و رفتار دانست.

به گفته خاتمی،‌ این امری است که «همواره از سوی خیرخواهان گفته و پیشنهاد شده است ولی ظاهراً حتی نیاز به شنیده شدن آن احساس نمی‌شود چه رسد به عمل کردن آن.»

رئیس‌جمهور اصلاحات گفته است: «براندازی نه ممکن است نه مطلوب؛ ولی ادامه‌ی وضع کنونی هر لحظه زمینه‌های فروپاشی اجتماعی را پهن‌تر و بیشتر می‌کند.»

خاتمی ضمن ابراز همدردی بابت «جان باختن ده‌ها انسان که در میان آنها کودک و نوجوان کم نیست» و «تسلیت به ملت شریف ب‍ه‌خصوص بازماندگان» و «آرزوی سلامتی برای آسیب‌دیدگان»، حضور زنان، جوانان و نوجوانان معترض در حوادث اخیر را چشمگیر خواند و گفت: «نگوئیم تعداد آنها زیاد نیست، بگوئیم و بدانیم که بخش بزرگی از جامعه در اصل نارضایتی با معترضان شریکند و دل بخش‌های مهمی از جامعه به‌خصوص نخبگان و انبوهی از نیروهایی که بر خشونت پرهیزی و اعتراض مدنی تاکید داشته‌اند با آنها است و نمونه‌ی آن را در دانشگاه‌های کشور می‌بینیم که این بار همدلی و همراهی استادان با دانشجویان بیشتر است.»

او همچنین بابت فشارهای امنیتی وارد شده بر اساتید و دانشجویان ابراز تاسف کرد.

رئیس جمهور اسبق ایران در مورد آن‌چه این روزها بر سیستان و بلوچستان گذشته است، به چند نکته اشاره کرد:
او نخست، «عزل یک مسئول (هرچند بسیار دیر)» را کار درستی دانست و افزود: «انتظار این است که در برخورد با کسانی که مقصرند دست کم سرعتی به خرج داده می‌شد که متأسفانه در برخورد با معترضان می‌شود.»

خاتمی همچنین خواستار مورد بازخواست قرار گرفتن و برخورد با «همه‌ی مسببان و برنامه‌ریزان و تخلف کنندگان» در حوادث اخیر این استان شد.

او افزود: «در وطن‌خواهی و نجابت مردم بزرگوار استان به‌خصوص قوم اصیل و محترم بلوچ تردیدی نیست. امری که در مقاطع مختلف بروز و ظهور کرده است و نیز محرومیت‌هایی که این استان از آن رنج می‌برد بر کسی پوشیده نیست.» و ضمن تاکید بر این‌که در حوادث اخیر بر این استان و به‌خصوص بخش بلوچ آن ستم و جفای مضاعف رفته است، استمالت هرچه سریع‌تر از مردم این منطقه و نیز جبران آسیبی را که به لحاظ روحی و حیثیتی به این مردم رسیده است، ضروری دانست.

محمد خاتمی با بیان این‌که معتقد است ریشه‌ی حوادث تلخ را باید در درون جستجو کرد، آن را ناشی از «سازوکار و شیوه‌ی پر اشتباه و نادرست حکمرانی» دانست و چاره‌ی کار را در «شناخت ویژگی‌های حکمرانی خوب و تن دادن به آن».

او از جمله مهمترین این ویژگی‌ها را «شناخت (یا به رسمیت شناختن) حقوق ملت و رعایت آزادی‌های اساسی به‌خصوص زمینه‌سازی اعمال حق شهروندی شهروندان که اعضاء یک ملتند» برشمرد و توضیح داد که «ملت از گرایش‌ها، قومیت‌ها، سلیقه‌ها و حتی مذاهب تشکیل شده است.»

خاتمی ویژگی‌های دیگر حکمرانی خوب را «تامین ثبات و امنیت کشور با حضور و کمک خود مردم که صاحب اصلی کشور و حکومتند» دانست و گفت: «حکمرانی خوب آن است که پیشران کشور به سوی توسعه‌ی همه جانبه‌ی توأم با عدالت باشد.»
او افزود: «البته بیگانگان و بدخواهان و دشمنان عزت ملت و استقامت و پیشرفت کشور بیکار نمی‌نشینند ولی نقش و کار آنها بیشتر بهره‌برداری سوء از نارضایتی مردم و تلاش برای سوق دادن این اعتراض‌ها به سوی ناآرامی است و حتی ابزار قرار دادن خون و رنج مردم برای نیل به مقاصد شومی است که دارند.»

خاتمی گفت که «ندیدن یا انکار وضع بدی که به نام زندگی بر مردم تحمیل می‌شود نارضایتی را از بین نمی‌برد و اگر چشم اندازی به سوی بهبود اوضاع نباشد نارضایتی همراه با یأس و احیاناً به آشوب علیه آنچه هست مبدّل می‌شود.»

رئیس‌جمهور اسبق ایران نخستین گام اصلاح را نه تنها «به رسمیت شناختن حق اعتراض» بلکه «استقبال از آن» دانست و گفت: «این‌که هر اعتراضی، اغتشاش معرفی شود و برخورد خشن و سخت با آن توجیه گردد مشکل را بیشتر می‌کند.»

محمد خاتمی  همچنین با اشاره به این‌که  اعتراض‌ها «با مرگ ناگوار خانم مهسا امینی دختر خانم کرد سنی آغاز شد»  از این‌که «رنگ و بوی قومی و مذهبی نگرفت و صدای تجزیه طلبی» شنیده نشده، اظهار رضایت کرد.