زیتون – سال ۲۰۲۲ در حالی به‌پایان رسید که به طور متوسط  روزانه بیش از ۲ شهروند ایرانی هدف گلوله‌های جنگی نیروهای جمهوری اسلامی قرار گرفته‌اند.

مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران با انتشار گزارشی جامع به بررسی وضعیت نقض حقوق بشر در کشور در سال ۲۰۲۲ میلادی پرداخته است.

این گزارش حاصل جمع آوری، تجزیه، تحـلیل و مسـتند سـازی تعداد ۱۳۳۴۲ گزارش ازوضعیت حقوق زنان، کودکان، کارگران، فعالان حوزه‌های مختلف، زندانیان و دیگر شهروندان است.

به گزارش هرانا در سال گذشته میلادی دست‌کم ۸۴۵ شهروند هدف شلیک نیروهای نظامی قرار گرفتند که از میان آنها ۵۷۱ شهروند از جمله ۲۲ کولبر و ۹ سوختبر جان خود را از دست دادند. ۲۷۴ شهروند نیز به واسطه شلیک بی‌ضابطه ارگان‌های نظامی مجروح شدند.

در همین بازه ۵۶۵ شهروند از جمله ۱۱ زن و ۵ کودک اعدام شدند. این آمار ۸۸ درصد افزایش نسبت به سال گذشته را نشان می‌دهد. در سال ۲۰۲۲ میلادی همچنین ۹۲ حکم اعدام صادر شده است که حاکی از رشد ۸ درصدی صدور این حکم نسبت به سال ۲۰۲۱ میلادی است.

این آمار بر اساس گزارش مجموعه فعالان حقوق بشر از نقض حقوق بشر در کشور در دوره یکساله از اول ژانویه تا بیستم دسامبر ۲۰۲۲ است که به گفته این نهاد یکی از دقـیق‌ترین، جامع‌ترین و مستندترین گزارش‌ها در نوع خود است.

در این مدت، استان‌های سیستان و بلوچستان و استان البرز و زندان‌های رجایی شهر کرج و زندان زاهدان بیشترین میزان اجرای حکم اعدام را ثبت کرده اند. بر اساس اطلاعات موجود ۶۵ درصد اعدام‌ شدگان به صورت مخفیانه یا بدون اعلام در رسانه های رسمی یا داخلی اعدام شده اند.

جدا از اتهام‌های مربوط به جرایم قتل و مواد مخدر که بیشترین موارد را شامل می‌شوند، جرایم جنسی، محاربه و مسائل امنیتی دیگر اتهام‌های اعدام شدگان در این سال گزارش شده است.

در سال گذشته میلادی همچنین دست‌کم حکم ۱۲۵۱۲ ضربه شلاق توسط دستگاه قضایی ایران صادر شد و حکم ۳۱۷ ضربه شلاق برای ۹ شهروند اجرا شد. این در حالی است که به گفته مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، کنوانسیون بین المللی حقوق مدنی و سیاسی صراحتا استفاده از مجازات های تحقیر آمیز و نافی کرامت انسانی مانند شلاق را ممنوع کرده است.

در یکسال گذشته مراجع قضایی همچنین اقدام به صدور ۱۷۸۷۲ ماه حبـــس نمودند که از این مقدار، حوزه اقلیت های ملی- قومی با ۷۵۱ ماه، اقلیت های مذهبی با ۳۴۳۲ ماه و اندیشه و بیان با ۱۴۸۹۶ ماه حبس بیشترین موارد را ثبت کردند.

۲۳۹۷۷ شهروند نیز در این بازه به دلیل فعالیت های مدنی، عقیدتی یا سیاسی بازداشت شدند که بیشتر آن‌ها را فعالان حوزه اندیشه و بیان تشکیل می‌دهند. ثبت ۲۲۶۵۵ مورد بازداشتی در سال ۲۰۲۲ نشان از رشد ۲۰۰۰ درصدی بازداشت فعالان این حوزه را دارد. از سوی دیگر ۳۲۴ شهروند زن نیز به دلیل نوع فعالیت و ترویج سبک زندگیشان مورد پیگرد قضایی قرار گرفتند. بیشترین میزان بازداشت‌ها در ماه اکتبر (مهر و ابتدای آبان) گزارش شده است.

بر اساس این گزارش، در سال گذشته میلادی حقوق بازداشت‌شدگان نیز به‌طور گسترده نقض شده است. ضرب و شتم زندانیان، محرومیت آن‌ها از خدمات پزشکی، انتقال غیرقانونی به سلول انفرادی، شکنجه روحی و فیزیکی و اعتراف گیری از موارد اصلی این نقض فاحش حقوق زندانیان بوده است.بیشترین تعداد گزارش‌های نقض حقوق در این حوزه در ماه دسامبر (بهمن و دی) منتشر شده است.

با استناد به یافته‌های مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، ۳۲۲ تن از زنان به دلایل مربوط به فعالیت در حوزه حقوق زنان بازداشت شدند. خشونت خانگی، تجاوز و آزار جنسی از جمله موارد بارز نقض حقوق زنان در سال گذشته میلادی گزارش شده است. در این مدت همچنین ۱۷۰۱ زن به دلیل «بدحجابی» به مراجع قضایی- امنیتی احضار شدند.

در یکسال گذشته همچنین دست‌کم ۱۶۷ فرد زیر ۱۸ سال توسط نهادهای امنیتی بازداشت شدند. این افراد در اصطلاح حقوقی کودک-مجرم شناخته می‌شوند. دست‌کم ۲۱۵۶۴ مورد کودک آزاری نیز در این بازه زمانی گزارش شده است. با این وجود، به دلیل سکوت خانواده ها و همینطور نهادهای دولتی آمار دقیقی از میزان کودک آزاری های صورت گرفته دردست نیست. طی یک سال گذشته ۵۴ مورد خودکشی کودکان و ازدواج بیش از ۲۰۰ هزار کودک نیز به ثبت رسیده است. بر اساس یافته‌های این گزارش همچنین بیش از ۵ میلیون کودک به دلیل عدم دسترسی به امکانات آموزش مجازی، ازدواجهای زودرس، فقر، مسائل فرهنگی و پراکندگی جمعیت از حق تحصیل محروم ماندند. بیشترین میزان نقض حقوق کودکان در ماه نوامبر (آبان، آذر) اتفاق افتاده است.

در رسته حقوق اقلیت های مذهبی و دینی، حقوق شهروندان بهائی و مسیحی نسبت به سایر اقلیت‌های مذهبی بیشتر تضییع شد. در مجموع ۷۹ نفر از اقلیت های مذهبی توسط نهادهای قضایی مجموعا به ۳۴۳۲ ماه حبس و ۸۸۸ ماه تبعید محکوم شدند. این آمار نشان از رشد ۱۴۵ درصدی بازداشت اقلیت‌های مذهبی نسبت به سال گذشته میلادی دارد.

در حوزه حق آزادی اندیشه و بیان، در سال گذشته میلادی ۲۲۶۵۵ نفر دستگیر و ۲ نشریه توقیف شدند. ۱۴۰ مورد ضرب و شتم شهروندان، ۸۶ مورد تفتیش منزل و ۲ مورد مصادره منزل و اموال نیز در این بازه گزارش شده است. در مجموع ۱۲۹۷ مورد تجمع و ۳۴۴ اعتصاب در این حوزه در سال ۲۰۲۲ میلادی شکل گرفت.

در این سال همچنین دست‌کم ۱۲۸۹ تجمع و ۲۲۵ اعتصاب صنفی گزارش شده که بیشتر آن‌ها مربوط به مطالبات مزدی اصناف، اعتراض به شرایط بد اقتصادی و اعتراض به مدیریت ناکارآمد نهادهای دولتی بوده است.

در رسته حقوق آکادمیک بعنوان بخشی از حق تحصیل، ۶۴ مورد ممانعت از تحصیل به‌دلیل باورهای مذهبی گزارش شده است. همچنین در حوزه دانش آموزان، ۶۱ مورد ممانعت از تحصیل، ۶ مورد تنبیه فیزیکی، ۷ مورد تجاوز و آزار جنسی و ۲ مورد خودکشی به ثبت رسیده است.

در سال ۲۰۲۲ میلادی همچنین ۵۳ کارگر بازداشت و ۳۶ فعال کارگری و یا مدافع حقوق کارگران به ۱۱۷ ماه حبس و ۵۱۰ ضربه شلاق محکوم شدند.

به گفته مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران، این گزارش ماحصل «تلاش گسترده مدافعان جسور حقـوق بشـر» اسـت که «در راه تحقـق بـاورهای انسـان دوستانه خود متحمل هزینه می‌شوند.» با این وجود، این مجموعه آگاه است که «به دلایل روشنی از جمله عدم اجازه فعالیت به سـازمانهای حقـوق بشـری توسـط دولت ایران و نیز ممانعت حکومت از گردش آزاد اطلاعات» گزارش تهییه شده نمی‌تواند به تنهایی بازتاب دهنده وضعیت کامل حقـوق بشـر در ایران باشد.

این نهاد حقوق بشری امید دارد که این گزارش بتواند در نهایت دستمایه فعالیت بهتر سازمان‌ها و مدافعان حقـوق بشـر از طریق درک بهتر وضعیت حقوق بشر در ایران، چالش‌ها‌ و فرصت‌های پیش روی آن قرار بگیرد.