زیتون- سینا پاکزاد: اقتصاد ایران پس از سال‌های طولانی انزوا سرانجام آرام آرام در حال بازگشت به شرایط عادی است و رکورد تازه در تولید و صادرات نفت یکی از نشانه‌های قاطع این تغییر وضعیت است. حالا طبق آخرین آماری که توسط بیژن زنگنه وزیر انرژی اعلام شده است «تولید نفت کشور در خردادماه به ۳.۸ میلیون بشکه در روز رسیده و صادرات نفت نیز نسبت به نیمه اول سال ۹۲، دو برابر شده است.» تحلیل‌گران بازار انرژی نیز این بازگشت ایران به بازار جهانی نفت را سریع‌تر از پیش‌بینی‌ها می‌دانند و معتقدند که در صورت تداوم این وضعیت برای ایران این شانس وجود دارد که در آینده نزدیک به جایگاه خود قبل از اعمال تحریم‌ها برسد. با این حال آیت‌الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی در راس جریانی قرار گرفته که به طور مستمر از بی‌ثمر بودن برجام می‌گوید و معتقد است که غربی‌ها وعده‌هایشان را عملی نکرده‌اند. او روز سه‌شنبه ۲۵ خرداد نیز این موضع را تکرار کرد و گفت که «در برجام طرف مقابل وظیفه‌اش رفع تحریم‌ها بوده که برطرف نکرده، مسئله‌ی بانک‌ها حل نشده، مسئله‌ی بیمه‌ی نفتکش‌ها در سطح محدودی انجام می‌شود، پول‌های نفت و پول‌هایی که در دیگر کشورها داریم به ما داده نمی‌شود.» نکته مهم‌تر اما این است که آیت‌الله خامنه‌ای علی‌رغم این مخالف‌خوانی‌هاش می‌گوید که ایران برجام را نقض نخواهد کرد.

تلاش برای تغییر زمین بازی
دولت امیدوار است که به لطف افزایش در صادرات نفتی بتواند بخشی از بحران‌های اقتصادی را برطرف کند و نشان دهد که رفع‌ تحریم‌های هسته‌ای به صورت عینی باعث رشد و رونق شده است. با این حال نگاهی به تیترهای روزنامه‌ها و سایت‌های اصولگرایان و همچنین مروری بر اظهار‌نظرهای آنها حاکی است که با پشت‌گرمی رهبر جمهوری اسلامی٬ یک استراتژی واحد را در قبال وضع اقتصادی در پیش گرفته‌اند. آنها مدعی‌اند که برداشته شدن تحریم‌ها٬ اثر چندانی بر اقتصاد ایران نداشته است و غربی‌ها جز وعده و وعید‌ کار دیگری نکرده‌اند. روز یکشنبه زمانی که محمد جواد ظریف به مجلس رفته بود تا برای نمایندگان دور دهم از آخرین تحولات عرصه سیاست خارجی سخن بگوید برخی از نمایندگان عمدتا اصولگرا از او بابت برآورده نشدن انتظارات اقتصادی در فضای پساتحریم پرسیدند و حتی یکی از نمایندگان اصولگرا از ظریف پرسیده بود که آیا میدانید چه تعداد دختر عقد شده منتظر خرید جهیزیه هستند؟» سوال او اسباب شوخی‌ و کنایه‌های بسیار در فضای مجازی شد اما در عین حال نشان می‌داد که مخالفان دولت از هیچ فرصتی برای زیر سوال بردن توافق اتمی و بی‌حاصل نشان دادن آن دریغ نمی‌کنند. حتی آن گروه از منتقدان اصولگرای دولت که به عنوان تندرو شناخته نمی‌شوند نیز از اهرمی مشابه٬ یعنی کم اهمیت نشان دادن توافق اتمی برای بهبود اوضاع اقتصادی استفاده می‌کنند.

 کاملا قابل پیش‌بینی است که اصول‌گرایان در انتخابات ریاست جمهوری سال آینده نیز دولت را از ناحیه اقتصاد مورد حمله قرار دهند و مدعی شوند که روحانی نتوانسته به وعده‌هایش برای بهبود وضع معیشت عمل کند

برای مثال احمد توکلی نماینده پیشین مجلس گفته « این که برجام آن تاثیراتی که گفته می‌شد را نداشته است جای تعجب ندارد زیرا آمریکایی‌ها هرگز قابل اعتماد نیستند.» او به دولت هم پیش‌نهاد کرده تا توقعات از برجام را پایین بیاورد چرا که به گفته او با اجرای کامل برجام نیز از بهشت خبری نخواهد بود. چهره‌های تندرو هم با لحنی تهاجمی‌تر همین موضع را بیان می‌کنند. مجتبی ذوالنور٬ نماینده قم در مجلس از جمله این افراد است که با حمله به سیاست خارجی دولت گفته «این‌همه خوش‌خیالی بس است و دولت به‌جای التماس در ماجرای برجام٬ مطالبه‌گر حقوق ملت باشد.» یادداشت روزنامه جوان وابسته به سپاه پاسداران در روز سه‌شنبه ۲۵ خرداد هم سوی دیگری از استراتژی اصولگرایان علیه دولت را بازتاب می‌داد. در این یادداشت با اشاره به این که برجام٬ دستاوردی برای ایران نداشته است به کنایه آمده بود « اگر این امامزاده شفا نمی‌دهد، لااقل کور نکند.» روزنامه کیهان نیز در یادداشتی ورده بود که تیم دیپلماسی دولت باید از بی‌ثمر ماندن برجام سرخورده باشند. نویسنده این یادداشت پرسیده بود« چرا برخی دچار وسوسه شدند که می‌توانند با آمریکا در حلّ مسائل بین‌المللی همکاری کنند و خیال می‌کنند رونق اقتصاد کشور صرفاً با سرمایه‌گذاری خارجی تأمین می‌شود که به قول رهبر این خیال، یک خطای بزرگ است.»

 آغاز شمارش معکوس

ظریف در جلسه علنی روز یکشنبه مجلس خطاب به نمایندگان گفته بود که اگر تحریم‌ها ادامه می‌یافت ایران توان صادارات محدود نفت را هم از دست می‌داد و مجموعه‌ای از تحریم‌های تازه نیز گریبان جمهوری اسلامی را می‌گرفت. توضیحات او اما برای مخالفانی که هدف استراتژیک‌شان از میدان به در کردن دولت روحانی است معنایی ندارد. کاملا قابل پیش‌بینی است که اصول‌گرایان در انتخابات ریاست جمهوری سال آینده نیز دولت را از ناحیه اقتصاد مورد حمله قرار دهند و مدعی شوند که روحانی نتوانسته به وعده‌هایش برای بهبود وضع معیشت عمل کند. واقعیت هم این است که شمارش معکوس برای دولت آغاز شده و ساعت شنی در یک چهارم آخر عمر خود رسیده است. اصولگرایان البته هیچ برنامه جایگزین و مدونی ندارند که بتوانند در مقابل روحانی عرضه کنند و آنقدر درگیر اختلاف‌های داخلی هستند که حتی برای یافتن کاندیدای مناسب و دارای شانس پیروزی مقابل روحانی نیز با علامت‌ سوال‌های فراوان روبرو هستند. تنها هدف مشترک و برنامه‌ مورد توافق آنها در حال حاضر این است که باید سعی در بی‌ثمر نشان دادن عملکرد اقتصادی روحانی بکنند و برجام که دولت آن را بزرگ‌ترین دستاورد خود می‌داند را به نقطه ضعفی برای دولت بدل کنند.