دولت یازدهم وارثِ بسیاری از سیاست‌ها و عملکردهای نادرست دولتِ دهم است؛ اما اگر کسی همه‌ی اتفاق‌های نادرستی را که در دولت فعلی رخ می‌دهد، ناشی از سیاست‌ها و عملکردهای نادرست دولت قبلی بداند، مرتکب مغالطه شده است. نام این مغالطه «علت جعلی» است.
مغالطه «علتِ جعلی» (False Cause) یا علتِ تنها، در یک استدلال وقتی اتفاق می‌افتد که چیزی به‌عنوان «علت» وانمود شود، که درواقع علت نیست و یا «تنها یکی از علت‌ها» ست، اما به‌عنوان علت کل و کاملِ ماجرا معرفی می‌شود.
یک مثال آشنای این مغالطه را شاید خیلی از ما در دوران تحصیل استفاده کرده باشیم:
آقا اجازه! علت اینکه در این امتحان نمره بدی گرفتم این است که در شب امتحان ما میهمانان زیادی داشتیم و نتوانستیم برای امتحان درس بخوانیم!
واضح است که داشتنِ میهمان در شبِ قبل از امتحان، می‌تواند «علتی» برای درس نخواندن و نمره‌ی کم گرفتن به‌حساب بیاید، اما این، همه‌ی ماجرا نیست؛ زیرا درس خواندن و آموختن و نمره گرفتن، تنها به یک شب خلاصه نمی‌شود و علت‌های متعددی می‌تواند اسباب نمره خوب یا بد گرفتن باشند.
نکته‌ای که در این نوع مغالطه، به کمک فردِ مغالطه گر می‌آید این است که علت ذکرشده، با معلول نسبتی دارد و کاملاً با او بیگانه نیست و همین امر سبب می‌شود تا مخاطب، فریب خورده و گاهی این مغالطه را بپذیرد.
نمونه روزمره این مغالطه را می‌توان دراظهارات اخیر اسحاق جهانگیری، معاونِ اول دولت یازدهم مشاهده کرد. اسحاق جهانگیری در ضیافت افطار با وزرا، معاونان وزرا، استانداران و رؤسای سازمان‌ها می‌گوید:
متأسفانه این سنت [ ِپرداخت‌های نامتعارف] وقتی گذاشته شد که در دولت [ ِسابق] به‌عنوان مهم‌ترین رکن تصمیم‌گیری این نظام نشستند دور خودشان و تصمیم گرفتند به خودشان نشان و سکه بدهند. از یک جمع ۳۰ نفره دولت به ۲۷ نفر از خودشان نشان درجه دو و درجه یک با ۷۵ و ۱۰۰ سکه دادند…. اعطای نشان درجه یک و درجه دو نیازمند برگزاری مراسم و پخش از تلویزیون است اما این خبر این‌قدر قبیح بود که بدون برگزاری هرگونه مراسم و تشریفاتی این نشان‌ها را مخفیانه دادند. خب معلوم است که وقتی این خبر به معاون و مدیر پایین‌دست می‌رسد، به هم می‌گویند وقتی دولت درباره وزرا و دیگران این‌جور تصمیم گرفته پس بیایید ما هم برای خودمان تصمیم‌گیری کنیم. برخی از این سنت‌ها در تاریخ کشور، سنت‌های خطرناکی بوده است.
جهانگیری در این اظهارات از مغالطه «علت جعلی» استفاده کرده است. او این مغالطه را وقتی بکار می‌گیرد که می‌خواهد رسوایی پرداخت‌های نامتعارف و فیش های حقوقی نجومی اخیر را از سرِ دولت یازدهم باز کند و همه‌ی تقصیر را گردن دولت سابق بیندازد. این در حالی است که سه سال از عمر دولت جدید گذشته است و ده ها و صدها بخشنامه توسط دولت فعلی صادر شده است و مدیران فعلی با حکم این دولت بر سرِ کارند و تخلف آن‌ها ارتباطی با دولت سابق ندارد و اگر هم داشته باشد، تنها بخشی از علت است و نه تمام آن.
در مغالطات بخوانید:
وزیر بهداشت و مغالطه «امتیاز کشیشان»
محسنی اژه ای و مغالطه «اشتراک لفظ»
مصباح یزدی و مغالطه «اهمال سور»
4 پاسخ
به نظر نگارنده این مطلب، تفاوت «علت» و «دلیل» را به خوبی نمی داند.
آقای پارسا لطفا به این مقالاتتون ادامه بدین .
با توجه به ادبیات پرمغالطه و سفسطه محور سیاست مدارهای راست و چپ ما این طور مقالات خیلی مفید و پرکاربرده
صحیح است،صحیح است
حالا وقتی باز احمدی نژاد اومد و همشونو کله کرد می فهمند که بهتر بود این چهار سال کار می کردند تا باز احمدی نژاد برنگرده!
دیدگاه‌ها بسته‌اند.