کم‌وبیش همه ما تاکنون با شایعات یا به تعبیر اهل حوزه شبهاتی راجع به ادیان بالأخص اسلام مواجه شده‌ایم. شاید برخی یا بسیاری، برخی یا بسیاری از این افسانه‌ها و شایعات را ناخواسته باور کرده باشند. به نظر می‌رسد بر مبلغان مذهبی یا جوانان ایرانی و با ایمانی که قصد سفر یا تحصیل در خارج از ایران را دارند و حتی بر بسیاری از ما که شهروندان جهان مجازی و بدون مرز هستیم، واجب است بدانیم چرا اسلام‌هراسی رو به فزونی گرفته است؟ نامسلمانان دقیقاً از چه می‌ترسند؟ چقدر از این ترس رواست و چقدر از آن ناروا و نابه‌جاست؟

در پی پاسخ به همین دغدغه بودم که دریافتم کتابی روان و خوش‌خوان در سال ۲۰۱۴ به رشته تحریر درآمده است که پنجاه افسانه رایج در باب اصل دین و ادیان بزرگ جهان را فهرست کرده و برای ردّ هر یک از آنها اگرچه موجز و مختصر اما آن‌قدر مستند استدلال کرده تا نهایتاً بتواند مخاطب را قانع سازد[۱]. من اکنون متعرض چهل مورد از این شایعات و افسانه‌ها که مربوط به اصل پدیده دیانت و نیز دیگر ادیان بزرگ جهان است نمی‌شوم و خواننده مشتاق را به اصل کتاب ارجاع می‌دهم. اما اجازه دهید تنها ده شایعه بزرگ در مورد اسلام را بازگو کنم و خلاصه‌ای از استدلال‌های کتاب در رد آنها را گزارش کنم:
بیشتر مسلمانان عرب هستند و همه اعراب مسلمان هستند
از منظر نویسندگان کتاب، این نخستین شایعه در باب دین اسلام است که باید آن را رد کرد. حدود ۲۳ درصد از مردمان جهان مسلمان هستند؛ چیزی قریب به یک میلیارد و شش‌صد میلیون نفر. اما کشورهای دارای اکثریت عرب‌زبان که بیست‌ودو کشور هستند کمتر از ۲۰ درصد از یک میلیارد و شش‌صد میلیون مسلمان جهان را در خود جای‌داده‌اند. به‌بیان‌دیگر، سه‌چهارم مسلمانان؛ عرب نیستند. کشور اندونزی که بیشترین جمعیت مسلمان را در خود جای‌داده، بیش از شش هزار و چهارصد کیلومتر با نزدیک‌ترین کشور عربی فاصله دارد. حتی در خاورمیانه هم بزرگ‌ترین کشورهای مسلمان، کشورهای عرب نیستند بلکه ایران و ترکیه بر صدر نشسته‌اند. اما آیا همه اعراب، مسلمان هستند؟ این‌گونه نیست. در مصر و لبنان و سوریه اقلیت قابل‌توجهی از مردم غیرمسلمان بالأخص مسیحیان زندگی می‌کنند. حتی بسیاری از یهودیانی که اکنون در اسرائیل سکونت یافته‌اند تا چند دهه پیش در سرزمین‌های عربی زندگی می‌کردند.

مسلمانان خدایی متفاوت و مختص به خود را پرستش می‌کنند
این شایعه و افسانه‌ای است نسبتاً رایج. پت رابرتسن، رئیس شبکه اطلاع‌رسانی مسیحیت در خلال سخنرانی خود در اسرائیل بر مبنای همین افسانه می‌گوید:”اکنون سرتاسر جهان در گیرودار یک نزاع دینی است… یا الله، خداوند مکه برتر است و یا یهوه، خدای کتاب مقدس”. برخی از معروف‌ترین مبلغان مذهبی در آمریکا خدای اسلام را درواقع همان ایزد یا بت هُبَل معرفی می‌کنند و برخی دیگر آن را موجودی شبیه به جن توصیف می‌کنند که به پیامبر اسلام (ص) چیزهایی را الهام می‌کرده است! بسیاری لفظ جلاله الله را اشاره به ایزدی می‌دانند که اعراب پیش از اسلام آن را می‌پرستیدند. اما لفظ جلاله الله درواقع معنایی ندارد جز خدای یگانه؛ همان لفظی که حتی اعراب مسیحی و یهودی و…نیز برای اشاره به خدا از آن بهره می‌جویند. حتی در زبان آرامی، یعنی همان زبانی که مسیح (ع) به آن تکلم می‌کرده است لفظ جلاله الله برای خدا استفاده می‌شود.

قرآن یهودیت و مسیحیت را تخطئه می‌کند
در مناظره‌ها و پویش‌های تبلیغاتی انتخابات ریاست جمهوری آمریکا در سال ۲۰۰۸، رقیب باراک اوباما یعنی جان مک کین، در کنار خود مبلغان اوانجلیستی را داشت که عمدتاً در مواعظ خویش، اسلام را دشمن سنت یهودی – مسیحی و هویت آمریکا معرفی می‌کردند. البته باید اذعان کرد که این سنخ از حملات ریشه‌های تاریخی دورودرازی دارد و به‌هیچ‌وجه آن را نباید به منازعات سیاسی داخل آمریکا و یا تبعات پس از حادثه یازده سپتامبر تقلیل داد. جان دمشقی یکی از نخستین کسانی است که یک قرن پس از رحلت پیامبر (ص) سنگ بنای حملات و شایعات در باب دشمنی اسلام با مسیحیت را محکم کرد. بسیاری از بدفهمی‌های رایج در پیش و حین قرون وسطی نسبت به اسلام به آثار جان دمشقی بازمی‌گردد؛ جان یا همان یوحنای دمشقی. کمدی الهی دانته نیز که یکی از شاهکارهای ادبیات غرب محسوب می‌شود از بانیان یا بزرگ‌ترین انعکاس‌دهندگان این افسانه‌ها و شایعات نابجا در باب اسلام است. در این کتاب، محمد (ص) صراحتاً دشمن خطرناک مسیحیت معرفی شده است. این در حالی است که قرآن از تورات و انجیل به‌عنوان وحی الهی یاد می‌کند. نویسندگان کتاب معتقدند که استناد به برخی از آیات قرآن در خارج از بافت و چارچوب اصلی آنها یکی از عوامل متهم کردن اسلام به دشمنی با یهودیت و مسیحیت است. درحالی‌که این آیات عمدتاً واکنشی است به برخی از یهودیان یا مسیحیانی که در ابتدای نشر دین اسلام به ریشخند و استهزاء پیامبر اسلام (ص) می‌پرداختند.

جهاد به معنای جنگ مقدس است
این نیز یکی از شایعات و افسانه‌های رایج در باب اسلام است. معنای جهاد، برخلاف تصور رایج، گسترده‌تر از مفهوم جنگ است. نویسندگان کتاب با اشاره به سطح‌بندی جهاد در تعالیم اسلامی، میان جهاد اصغر و جهاد اکبر فرق قائل می‌شوند و جنگ یا نزاع را یکی از مصادیق جهاد اصغر معرفی می‌کنند. جهاد اصغر نوعی تلاش و کوشش اجتماعی برای تحقق عدالت و مبارزه با ظلم و ستم است. اگرچه گاهی لازمه تلاش برای تحقق عدالت، جنگ و درگیری است اما جهاد حتی جهاد اصغر صرفاً مساوی با جنگ و نزاع نیست. اما جهاد اکبر! جهاد اکبر فراتر از جهاد اصغر بوده و عبارت از تلاش و تقلّا برای کنترل خود و تسلط بر نفس است؛ جهادی ناب و حقیقی که بدون آن هیچ جهاد دیگری به هدف اصلی خود نخواهد رسید.

قرآن مشوّق خشونت است
قرآن نمی‌تواند مشوق خشونت باشد؛ آن هم قرآنی که می‌گوید: هر کس، کسی را جز به قصاص قتل یا [به کیفر] فسادی در زمین بکشد چنان است که گویی همه مردم را کشته باشد و هر کس کسی را زنده بدارد چنان است که گویی تمام مردم را زنده داشته است (مائده/۳۲). اما نمی‌توان انکار کرد که برخی از آیات قرآن از دفاع و یا حتی جنگ سخن می‌گویند. ولی آیا زمینه تاریخی این آیات مهم نیستند؟ دشمنان اصلی پیامبر (ص) عمدتاً ثروتمندانی بودند که بعثت او را خطری جدی برای منافع و کسب‌وکار آلوده خود می‌دیدند و به همین دلیل، بخشی از ثروت خود را صرف تجهیز و تهیه سپاه علیه او می‌کردند. پیامبر (ص) ناگزیر بود با این افراد بجنگد و دین تازه خود را محافظت کند. نکته مهم و تاریخی این است که مسلمانان در ابتدا قصد جنگ نداشتند و حتی در مقابل آزارهای مخالفین سکوت کرده و از مقابله‌به‌مثل ابا داشتند. اما وقتی دعوت پیامبر اسلام (ص) گسترده شد و مخالفت‌ها نیز جنبه عمومی و لشکرکشی به خود گرفت دیگر چاره‌ای جز جنگ نبود.

قرآن بدرفتاری با زنان را به دیده اغماض می‌نگرد
آیا واقعاً چنین است؟ خوشبختانه در دهه‌های اخیر توجه به حقوق زنان و نیز تلاش برای مقابله با بدرفتاری با زنان و دختران فزونی گرفته است. اما هنوز موارد گسترده‌ای از این بدرفتاری‌ها در جای‌جای جهان ادامه دارد. ولی شوربختی اینکه بدرفتاری با زنان در کشورهای اسلامی بیش از دیگر نقاط دنیا رسانه‌ای می‌گردد. برخی از افراد اسلام‌ستیز و نیز زنان معدودی که در اثر برخی تجارب شخصی منفی از مسلمانی دست کشیده‌اند بیشترین تبلیغات علیه نگرش اسلام به حقوق زنان را عهده‌دار هستند. اما بگذارید پیش از هر چیز به این نکته اشاره کنیم که در میان متون اصلی ادیان توحیدی، قرآن یگانه متنی است که زنان و مردان را توأمان مخاطب قرار می‌دهد. این به معنای توجه ویژه اسلام به زنان است. نویسندگان کتاب با اشاره به زمانه نزول قرآن، نصف بودن ارث زنان را با مقوله الزامی بودن ازدواج زنان در دنیای قدیم و لزوم پشتیبانی مالی کامل مردان از زنان و فرزندان پیوند می‌زنند و آن را دالّ بر نگرش اسلام به جایگاه زن نمی‌دانند.

قرآن به عاملان انتحاری وعده هفتادودو حوری بهشتی می‌دهد
گفته می‌شود که به اعتقاد مسلمانان، هفتادودو حوری بر دروازه بهشت به پیشواز مردان مسلمانی می‌آیند که با انفجار بمب، خود و مخالفانشان را به قتل می‌رسانند. این در حالی است که بنابر عقیده نویسندگان کتاب، اولاً اسلام هرگز خودکشی را تأیید نمی‌کند؛ چه رسد به آنکه برای آن اجر و پاداش اخروی تعیین کند. ثانیاً بیش از صدها فتوای فقهی وجود دارد که هرگونه عملیات تروریستی را از شمول جهاد خارج می‌داند.

مسلمانان مخالف دمکراسی هستند
بسیاری معتقدند که مسلمانان مخالف دمکراسی هستند. در میان محققان، ساموئل هانتینگتون یکی از مهم‌ترین باورمندان به این عقیده است. به گمان هانتینگتون، بسیاری از کشورهایی که دارای اکثریت مسلمان هستند آشکارا غیردمکراتیک و یکه‌سالار یا به شکل تک‌حزبی اداره می‌شوند. او بر همین مبنا معتقد است که میان تمدن اسلامی و غرب دمکراتیک یک نزاع و برخورد تمدنی درخواهد گرفت. اما نویسندگان کتاب با استناد به آخرین نظرسنجی‌های علمی و معتبر از جوامع اسلامی معتقدند که غالب مسلمانان موافق دمکراسی هستند و حتی آزادی سیاسی را یکی از نخستین نکات مثبت در زندگی و تمدن غربی می‌دانند. نویسندگان همچنین معتقدند اگرچه برخی از اصلاحگران دینی و روشنفکران از استعمال واژه دمکراسی پرهیز می‌کنند و حتی بعضاً آن را بیگانه با اسلام معرفی می‌کنند اما در توصیف نظام حکومتی مطلوب خود اموری چون تفکیک قوا، آزادی بیان و آزادی مذهب را مورد تأیید قرار می‌دهند.

مسلمانان از موضع‌گیری علیه تروریسم ناتوان هستند
نویسندگان کتاب در رد این شایعه به فهرست بلندبالایی از فتاوای مذهبی اشاره می‌کنند که نافی تروریسم هستند. جالب اینجا است که نویسندگان کتاب شیخ یوسف القرضاوی را به‌عنوان مشهور و محترم‌ترین روحانی اهل سنت جهان مورد اشاره قرار داده و نظر او در محکومیت حادثه یازدهم سپتامبر را دلیلی بر نظر خود می‌دانند. نکته پایانی نویسندگان در رد این شایعه ضداسلامی نتایج یک نظرسنجی از مسلمانان آمریکا است که در سال ۲۰۱۱ انجام گرفته است. بر اساس این نظرسنجی، مسلمانان بیش از دیگر گروه‌های مذهبی آمریکا حملات یازده سپتامبر را ناموجه می‌دانند.

مسلمانان آمریکائی می‌خواهند قوانین اسلامی را بر آمریکا تحمیل کنند
نکته آخر بیشتر ناظر بر مباحثات مربوط به فضای داخلی آمریکا است و شاید بیان آن فایده چندانی برای مخاطبان این نوشتار نداشته باشد.
مجموعاً باید گفت کتاب”پنجاه شایعه بزرگ در باب ادیان” کتابی است که می‌خواهد از طریق رفع سوءتفاهم‌ها و سوءبرداشت‌ها راه را بر همزیستی مسالمت‌آمیز ادیان هموار سازد. ازاین‌جهت باید هدف نیکو و اخلاقی آنان را ستود. روش اثر نیز به‌گونه‌ای است که سعی دارد با مراجعه به منابع معتبر، در کمال اختصار، هم استدلال کند و هم بدون طول‌وتفصیل، خواننده را قانع سازد. شاید یکی از نقدهای وارد بر این اثر این باشد که بیشتر برای مخاطب غربی بالأخص مخاطب آمریکایی نوشته شده است. در نگاه نخست، این نه‌تنها عیب نیست بلکه می‌تواند حسن اثر باشد اما مشکل اینجا است که معیار افسانه/ شایعه بودن یا نبودن برخی از این پنجاه مورد، ملاک‌های انسان معاصر آمریکایی است.

منبع: وب‌سایت دین‌آنلاین

ارجاعات:
[۱]- John Morreall and Tamara Sonn. 50 Great Myths About Religions.Wiley Blackwell.2014