زیتون-مهدی تاجیک: تصمیم دونالد ترامپ برای انتقال سفارت ایالات متحده از تل‌آویو به بیت‌المقدس همان‌طور که انتظار می‌رفت با واکنش‌های منفی شدیدی در میان مقام‌های جمهوری اسلامی روبرو شده است.
ایران طی نزدیک به ۴ دهه گذشته یکی از ستون‌های اصلی سیاست خارجی منطقه‌ای خود را بر انکار موجودیت اسراییل و حمایت از مبارزه‌های گروه‌های فلسطینی گذاشته است.
تصمیم به تغییر سفارت آمریکا از تل‌اویو به بیت‌المقدس در سایر کشورهای اسلامی هم با واکنش‌های منفی روبرو بوده است و رجب‌طیب اردوغان نخست‌وزیر ترکیه نیز خواهان برگزاری نشستی با حضور رهبران کشورهای مسلمان برای رسیدگی به این موضوع شده است.
محکومیت از هر دو جناح
گرچه درباره نحوه حمایت از گروه‌های فلسطینی میان جناح‌های مختلف سیاسی در ایران اختلاف‌نظرهایی وجود دارد اما تقریبا همه طیف‌های درون حاکمیت نسبت به ضرورت حمایت از فلسطین متقاعد هستند.
هم‌پیوندی ایدئولوژیک میان تندروهای اصول‌گرا و سپاه پاسداران با اصلاح‌طلبان در موضوع فلسطین در نوع خود جالب توجه است. واکنش‌هایی که پس از تصمیم ترامپ به تغییر محل سفارت آمریکا در ایران انجام شده است نیز این اشتراک نظر را به نمایش می‌گذارد.
مقام‌های فلسطینی هم بعد از شوک اولیه ناشی از این اتفاق هنوز به قطعیتی درباره ادامه مبارزه‌های خود نرسیده‌اند
محمدعلی عسگری از نویسندگان روزنامه اصلاح‌طلب شرق در تحلیلی بر تصمیم ترامپ نوشته «این تصور وجود داشت که گویا پیشرفت‌هایی در زمینه صلح در راه است و ترامپ تلاش می‌کند با آرام کردن اوضاع، زمینه را فراهم کند تا بعد از یک وقفه چهارساله گفت‌وگوهای صلح دوباره از سرگرفته شود، اما این تصمیم برای انتقال سفارت بیانگر مسدود شدن تمام این راه‌ها و تعمیق دوباره اختلافات، درگیری‌ها و تنش‌ها در سطح منطقه به ویژه برسر مسئله بیت‌المقدس خواهد بود.»
هم‌زمان روزنامه جوان که ارگان سپاه پاسداران به شمار می‌رود در مطلبی به قلم فریدون مجلسی بر ناخرسندی برخی کشورهای غیراسلامی نسبت به تصمیم ترامپ تاکید کرده و آورده که «متحدین غربی آمریکا نیز، نه اگر به خاطر دفاع از حقوق فلسطینیان، به خاطر مصلحت‌اندیشی خودشان و محفوظ داشتن روابط آینده با کشورهای عربی و همچنین به رعایت علائق میلیون‌ها شهروند عرب تبار خودشان، این اقدام نابخردانه و تحریک‌آمیز ترامپ را محکوم کرده‌اند. خصوصا آنکه وضعیت خاص قدس حتی فراتر از رنگ عربی و امری مرتبط با کل جهان اسلام است.»
اعتراض‌های رسمی و راهپیمایی‌های حکومتی
در سطح رسمی‌تر هم واکنش مقام‌های جمهوری اسلامی توام با لحنی سرزنش‌گرایانه و هشداردهنده بوده است.
وزارت امورخارجه با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرده که «تصمیم تحریک آمیز و نابخردانه آمریکا مبنی بر به رسمیت شناختن شهر قدس بعنوان پایتخت یکپارچه رژیم صهیونیستی٬ باعث تحریک مسلمانان و شعله ور شدن انتفاضه جدید و تشدید تندروی و رفتارهای خشم آلود و خشونت آمیز بیشتر خواهد شد که مسئولیت آن متوجه دولت این کشور و رژیم صهیونیستی است. »
خبرگزاری فارس اطلاع داده است که گروهی از نمایندگان مجلس شورای اسلامی بیانیه‌ای را امضا کرده‌اند که قرار است هفته آینده در صحن علنی مجلس قرائت شود. اعتراض به تصمیم آمریکا در خطبه‌های این هفته نمازجمعه تهران و سایر شهرها بازتاب وسیعی داشت.
احمد خاتمی خطیب جمعه تهران با «روانی» توصیف کردن رییس‌جمهوری آمریکا گفت که کشورهای اسلامی باید اقدام عملی مقابل این تصمیم انجام دهند و سفیران اسراییل را از کشورهای خود اخراج کنند.
هم‌زمان راهپیمایی‌های سازمان‌یافته‌ای پس از نماز جمعه در برخی شهرهای ایران برای اعتراض نسبت به اقدام آمریکا شکل گرفته است که عمده شرکت‌کنندگان را در آن را نمازگزاران جمعه شکل می‌دهند. طبق گزارش خبرگزاری تسنیم٬ این تظاهرات دستکم در شهرهای دشستان٬ استان البرز٬ یاسوج و تهران برگزار شده است.
برگزاری تظاهرات حکومتی برای اعتراض به تصمیم کاخ سفید در حالی است که تجمع خودجوشی از سوی ایرانی‌ها برای حمایت از فلسطین برگزار نشده است.
برخی از کاربران شبکه‌های اجتماعی با پیش کشیدن این پرسش که چرا در ایران مانند برخی از کشورهای اسلامی منطقه هیچ اعتراض مردمی به تصمیم آمریکا درباره فلسطین صورت نگرفته است این پاسخ را برجسته کردند که حکومتی شدن موضوع فلسطین عملا بسیاری از ایرانی‌ها را نسبت به حمایت از فلسطین مردد کرده است.
استراتژی‌های متعارض؛ از انتقاضه تا سازش
آیت‌الله خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی ایران هنوز درباره تصمیم آمریکا به تغییر محل سفارت خود از تل‌آویو به بیت‌المقدس موضعی نگرفته است اما کاملا محتمل است که او با لحنی تند این اقدام را محکوم کرده و خواهان گسترش مبارزات برای از بین بردن اسراییل شود.
مقام‌های فلسطینی هم بعد از شوک اولیه ناشی از این اتفاق هنوز به قطعیتی درباره ادامه مبارزه‌های خود نرسیده‌اند. گرچه برخی زمزمه‌ها در فلسطین حکایت از شعله‌ور شدن آتش انتفاضه‌ای جدید است اما برخی چهره‌های کارکشته دیپلماسی هم با توجه به شرایط جدید خواهان یک استراتژی جدید هستند.
برای مثال صائب عریقات، ستاره دیپلماسی فلسطینی‌ها در یک گردش تاریخی اعلام کرد که دیگر از راهکار دو کشور مستقل فلسطین/اسرائیل حمایت نمی‌کند و در عوض طرفدار اسرائیل یکپارچه با حقوق شهروندی کامل – از جمله حق رای – برای همه فلسطینی‌هاست. به گفته وی «این واقعیت موجود است. ما اینجا زندگی می‌کنیم و از این به بعد باید مبارزه‌مان را بر روی یک هدف متمرکز کنیم: حقوق برابر»
