زیتون-پریامنظرزاده: عیدفطر امسال برای بزرگترین نهاد حمایتی در جمهوری اسلامی بسیار متفاوت از سال‌های گذشته است، چرا این که نهاد پس از سال‌ها از حاشیه امن خارج شده و مورد سیلی از انتقادها قرار گرفته است.

کمیته امداد از نهادهایی است که به طور مستقیم زیر نظر رهبر ایران اداره می‌شود و در عمل، مورد تحقیق و تفحص قرار نمی‌گیرد. از این‌رو، صرف قرار گرفتن این نهاد در نوک پیکان انتقادها اتفاق تازه‌ای محسوب می‌شود.

شبکه‌های اجتماعی مهمترین بستر ابراز انتقادات مردم نسبت به کمیته امداد است و این موضوع با هشتگ «#نه_به_کمیته_امداد» دنبال می‌شود.

کمپین «#نه_به_کمیته_امداد»  پس از آن آغاز شد که خبرگزاری‌ها اعلام کردند بسته‌های افطار اهدایی از طرف کمیته امداد در میان ساکنان غزه از جمله شرکت‌کنندگان در راهپیمایی بزرگ بازگشت توزیع شده است.

ماجرا از آنجا آغاز شد که رسانه‌هایی چون خبرگزاری رسمی ایران (ایرنا) اوایل ماه رمضان در گزارش‌های تصویری، اعلام کردند که بسته‌های افطار اهدایی از طرف کمیته امداد امام خمینی در میان ساکنان غزه از جمله شرکت‌کنندگان در راهپیمایی «بزرگ بازگشت» توزیع شده است.

پس از آن، سیل انتقادها به این نهاد آغاز شد. انتقاد اصلی کاربران شبکه‌های اجتماعی به این نهاد حمایتی آن است که چرا در شرایطی که مردم ایران به کمک احتیاج دارند، این پول‌ها در کشورهای دیگر صرف می‌شود.

آن‌ها معتقدند که کمیته امداد این مبالغ را صرف پیشبرد ایدئولوژی حکومت در منطقه می‌کند.

معترضان در شبکه‌های اجتماعی خواستار آن شده‌اند که به عنوان قدم اول، صندوق صدقات خانگی را نابود و فیلم و عکس آنها منتشر شود، چون به اعتقاد آنها، از صندوق رای تا صندوق‌های کمیته امداد، به هیچ صندوقی نمی‌توان اعتماد کرد.

شبکه «من و تو» نیز برخلاف روال حرفه‌ای عملا در این کمپین پیش‌گام شد.

یکی دیگر از مهمترین انتقاداتی که کاربران شبکه‌های اجتماعی به این نهاد وارد می‌دانند، پول‌شویی است؛ نهاد حمایتی با گردش مالی بیش از ۴۰ هزار میلیارد تومانی (آمار سال ۱۳۹۶)، می‌تواند پوشش خوبی برای انتقال پول‌هایی باشد که در سوریه، لبنان و فلسطین مصرف می‌شود.

در مقابل، کمیته امداد مدافعانی نیز دارد. از جمله افراد تحت پوششی که از تجربیات خوب حمایت از نهاد از خود و خانواده‌شان می‌گویند.

یا افرادی که با ارسال فیلم و عکس، توضیح می‌دهند که این نهاد در شش کشور دیگر همچون تاجیکستان، عراق، لبنان هم صندوق صدقات دارد و بودجه‌ای که در آنجا هزینه می‌کند از کمک‌های مردم همان کشور است و ربطی به کمک‌های مردمی ایران ندارد.

ابوالفضل حاج حیدری، رضا نیری، حبیب‌الله شفیق و حبیب‌الله عسکراولادی‌

پرویز فتاح رئیس کمیته امداد هم می‌گوید این نهاد الگویی برای کشورهای دیگر است تا پوشش حمایتی خود را توسعه دهند.

او می‌گوید:« ما شرعاً و قانوناً از صدقه و زکات مردم نمی‌توانیم به کسی بدهیم ضمن اینکه علما هم اجازه نمی‌دهند».

فتاح سال ۹۵ هم گفته بود که «به حضرت عباس کمک‌های مردم به خارج نمی‌رود».

یکی دیگر از مهمترین انتقاداتی که کاربران شبکه‌های اجتماعی به این نهاد وارد می‌دانند، پولشویی است؛ نهاد حمایتی با گردش مالی بیش از ۴۰ هزار میلیارد تومانی (آمار سال ۱۳۹۶)، می‌تواند پوشش خوبی برای انتقال پول‌هایی باشد که در سوریه، لبنان و فلسطین مصرف می‌شود.

وی تاکید کرده بود:«در برخی از کشورها دفاتر کمیته امداد و خیرین وجود دارد ولی از ایران مبلغی به آنجا نمی‌رود و این دفاتر هزینه‌ای برای کمیته امداد ندارند».

کمیته امداد امام خمینی، در ۱۹ اسفند ۱۳۵۷ و کمتر از یک ماه پس از پیروزی انقلاب به دستور آیت‌الله خمینی، برای«پشتیبانی از محرومان و مستضعفان و خودکفا کردن» آن‌ها تأسیس شد.

اعضای هیئت موسس این کمیته مهدی کروبی، حبیب الله عسکراولادی و حبیب الله شفیق بودند. پس از مدتی کمیته امداد توسط اعضای موتلفه اسلامی اداره می‌شد و بنیاد شهید توسط مهدی کروبی.

رضا نیری که توسط آیت‌الله خمینی به عنوان سرپرست کمیته امداد انتخاب شده بود، حدود ۲۷ سال و تا پایان سال ۱۳۸۵ عضو شورای مرکزی و سرپرست این نهاد بود.

پس از نیری حسین انواری از اعضای قدیمی هیئت‌های موتلفه اسلامی بیش از هشت سال و تا ۱۶ فروردین ۹۴ این مسئولیت را به عهده داشت.

فتاح اولین رئیس غیر موتلفه‌ای این نهاد است هر چند با حکم رهبری، اعضای حزب موتلفه همچون حسین انواری و حمید رضا ترقی همچنان در عضای هیات امنای این نهاد حضور دارند. مرضیه وحید دستجردی، وزیر بهداشت در دولت محمود احمدی نژاد، دیگر عضو هیئت امنای کمیته امداد است.

فتاح همچنین در مصاحبه‌ای اذعان کرده بود که اعضای موتلفه‌ای شورای مرکزی کمیته امداد به دلایلی از نحوه انتصاب او دلخور بودند و حاضر نبودند در جلسه تودیع و معارفه شرکت کنند اما در نهایت در پاسخ به خواهش او در این مراسم شرکت کرده‌اند.

فتاح اذعان کرده بود که اعضای موتلفه‌ای شورای مرکزی به دلایلی از نحوه انتصاب او دلخور بودند و حاضر نبودند در جلسه تودیع و معارفه شرکت کنند اما در نهایت در پاسخ به خواهش او در این مراسم شرکت کرده‌اند.

آیت‌الله خامنه‌ای ضمن انتصاب پرویز فتاح همچنین با تغییر اساسنامه کمیته امداد نیز موافقت کرده بود.

در تغییرات جدید محسن کازرونی، امام جمعه سابق کرج و از روحانیون نسبتا جوان اصول‌گرا به عنوان رئیس هیئت امنای کمیته امداد انتخاب شده است.

پیش از این تغییرات، شورای مرکزی پس از ولایت فقیه، عالی‌ترین رکن تصمیم‌گیری در کمیته امداد بود که پیش از آن حبیب الله عسکراولادی و حسین انواری عهده‌دار آن بودند.

پرویز فتاح درباره دخالت موضوعات سیاسی در کمیته امداد گفته است:«من درباره قبل از خودم اظهار نظر نمی‌کنم اما بنده وابسته به موتلفه نیستم و مراقبت می‌کنم کمیته امداد در مسائل سیاسی و انتخاباتی دخالت نشود».

فتاح هر چند اعلام کرده که این نهاد در موضوعات سیاسی دخالت نمی‌کند اما خود یکی از نامزدهای اولیه اصول‌گرایان برای انتخابات ریاست‌جمهوری بود اما در نهایت در انتخابات چند مرحله گروه جمنا حذف شد.

پرویز فتاح اخیرا در اظهار نظری متفاوتی گفته است:«دکتر روحانی شعار رفع فقر داد و منصفانه در جوار بارگاه مطهر علی بن موسی الرضا اعلام می‌کنم که ایشان به این شعار خود پایبند بوده و عمل کرده‌اند».

وی در عین حال گفته بود که «ممکن است برای عده‌ای بیان این مسائل خوشایند نباشد اما نه برای خوشایند یک عده که باید براساس اعتقادات خود عمل کنیم».

اینک اما این سخنان نمی‌تواند کمیته امداد را از گزند انتقادها در امان نگه دارد.

انتقادهایی که ورای اظهارنظرها در شبکه‌های اجتماعی، پایه‌های علمی نیز دارد. سال‌هاست که صاحب‌نظران اجتماعی به صورت تلویحی به موازی بودن این نهاد با سایر نهادهای حمایتی از جمله بهزیستی اشاره می‌کنند.

ضمن اینکه مبلغ ۵۰ هزار تومانی که ماهانه به ۵ میلیون نفر پرداخت می‌شود آن‌قدر کم است که نمی‌تواند حتی نقش مسّکِن را نیز ایفا کند.

در عین حال بحران اقتصادی، یکی از دلایل حساس شدن جامعه نسبت به نحوه هزینه‌کرد بودجه آن شده است.