زیتون _ سولماز ایکدر: کمی بیشتر از ۳۹ سال از اولین نماز جمعه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، به امامت آیت‌الله طالقانی، می‌گذرد٬ اما این آیین با آنچه در آن سال‌ها برگزار می‌شد٬ تفاوت‌های بسیاری یافته است.
شورای سیاستگذاری ائمه جمعه سال ۱۳۷۲ و با حکم آیت‌الله خامنه‌ای تشکیل شد. این نهاد با بودجه‌ای ۲۰ میلیارد تومانی توسط اعضایی که به وسیله رهبر جمهوری اسلامی منصوب شده‌اند٬ اداره می‌شود.
وظیفه هماهنگی بین ائمه جمعه سراسر کشور٬ با شورای سیاستگذاری است٬ اما از سوی دیگر بین امامان جمعه در مناطق مختلف کشور هم نظامی سلسله مراتبی وجود دارد.
کشور در این نظام سلسله مراتبی به چند منطقه اصلی تقسیم شده و در مرکز هر منطقه، یک شخصیت بارز به عنوان امام جمعه درجه یک منصوب می‌شود و ائمه جمعه شهرهای کوچکتر آن منطقه زیر نظر او قرار می‌گیرند.
این سازوکار تا حد زیادی استقلال ائمه جمعه را نقض کرد و به بهانه هماهنگی٬ موجب قرائت خطبه‌هایی یکسان و در جهت تبیین سیاستهای کلان نظام جمهوری اسلامی شد.
رضا تقوی یکی از نمایندگان مجلس پنجم، پس از شکست در راهیابی به مجلس ششم، با حکم رهبر جمهوری اسلامی به ریاست شورای سیاستگذاری ائمه جمعه سراسر کشور منصوب شد و این شوراها در سراسر کشور با تغییراتی جناحی مواجه شدند.
در دوران ریاست او بیش از ۱۸ هزار نیروی گزینش شده بدنه ستادهای نماز جمعه را تشکیل دادند.
به گفته رضا تقوی ستاد نماز جمعه کشور هر هفته بولتنی از اخبار مورد نظر را فراهم کرده و برای امامان جمعه سراسر کشور ارسال می کند.
اگرچه او در گفت وگویی با روزنامه کیهان در تابستان سال ۸۶ «دیکته کردن خطبه ها بدون کم و زیاد»به امامان جمعه را رد کرد اما گفت که«در سیاست ها و اصول،ائمه جمعه وحدت رویه دارند، ما همیشه بر این مسئله تاکید می کنیم و توصیه داریم که نهاد یا شبکه نماز جمعه باید در ارتباط با مسائل اصولی هماهنگی داشته باشد».آقای تقوی در عین حال گفته«نهاد نمازجمعه سیاستهای تبلیغاتی و فرهنگی خود را از رهبر انقلاب می گیرد.»
به گفته او «امامان جمعه به نیابت از رهبری ولی فقیه خطبه می خوانند، طبیعی است که باید سیاست های نظام را دنبال کنند و سیاستهای نظام از طریق رهبری نظام تعیین می شود، همه خطبه های نماز جمعه امامان جمعه، با سیاستهای نظام که از زبان رهبری نشر پیدا می کند هماهنگ می شود.»
در نهایت سال گذشته بعد از ۱۷ سال محمد جواد حاج علی اکبری جایگزین رضا تقوی در ریاست شورای سیاستگذاری ائمه جمعه شد و موج جوانگرایی تقوی را هم با خود برد.
طاهری٬ امام جمعه مستقل
در این بین اما بودند افرادی که شانی را که در فقه اسلامی برای جایگاه امام مسلمین در نظر گرفته شده رعایت کردند؛ از جمله جلال‌الدین طاهری اصفهانی٬ امام جمعه اصفهان.
او که از ائمه جمعه منصوب توسط آیت‌الله خمینی بود در سال ۱۳۸۱ با انتشار نامه‌ای سرگشاده، در اعتراض به حصر آیت‌الله حسینعلی منتظری، از امامت جمعه اصفهان استعفا داد.
دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی با انتشار دستوری مطبوعات را از چاپ استعفانامه وی منع کرد و روزنامه آزاد به اتهام چاپ این نامه توقیف گردید.
امام جمعه محذوف٬ هاشمی رفسنجانی
هاشمی رفسنجانی یکی دیگر از افرادی بود که از آیت‌الله خمینی برای امامت نماز جمعه تهران حکم داشت و برای آخرین بار در ۲۶ تیرماه سال ۸۸ خطبه خواند.
خطبه آخرین نماز هاشمی به عنوان امام نماز جمعه تهران تحت تأثیر اعتراضات گسترده پس از اعلام نتایج انتخابات ریاست جمهوری قرار داشت. غلامحسین محسنی اژه‌ای، وزیر اطلاعات ایران پیش از این مراسم در مورد بروز «صحنه‌های نامطلوب» در نماز جمعه هشدار داده بود.
در این نماز جمعه مهدی کروبی، میرحسین موسوی و محسن رضایی نیز حضور یافتند.
پس از آن بدون انتشار هیچ خبر رسمی٬ ستاد نماز جمعه دیگر اجازه خطبه خواندن به هاشمی نداد تا یکی دیگر از منصوبان بنیان‌گذار جمهوری اسلامی نیز از جمع ائمه جمعه حذف شود.
پس از آن بود که ستاد سیاستگذاری ائمه جمعه به پیشگیری روی آورد و تغییر ائمه جمعه را در دستور کار قرار داد.
۲۷۳ امام جمعه «شهید جوانگرایی» در دو سال
طی دو سال گذشته تعداد زیادی از ائمه جمعه ایران٬ بخصوص شهرهای بزرگ٬ تغییر کردند.
محمدعلی آل‌هاشم٬ امام جمعه تبریز٬ خرداد ماه سال گذشته جانشین محسن مجتهد شبستری شد.
ابوالقاسم یعقوبی نیز مردادماه سال ۹۵ جایگزین حبیب‌الله میهمان‌نواز و امام جمعه بجنورد شد.
علیرضا عبادی٬ شهریور ماه سال ۹۶ پس از کنارگیری علیرضا بیرجندی٬ با حکم آیت‌الله خمینی امام جمعه بیرجند شد.
پس از استعفای یحیی جعفری٬ امام جمعه کرمان در آذر سال ۱۳۹۶، حسن علیدادی سلیمانی به عنوان امام جمعه این شهر منصوب شد.
این افراد بدون حاشیه و پس از استعفای امام جمعه پیشین شهر٬ به حکم رهبر جمهوری اسلامی به عنوان امام جمعه مراکز استان‌ها منصوب شدند.
امام جمعه سه مرکز استان از جمله ارومیه و شیراز نیز در پی درگذشت امام جمعه پیشین آن شهر٬ تغییر کردند، اما این تغییر در شهرهای کوچکتر٬ بسیار گسترده بود.
طی دو سال گذشته ۲۶۸ امام جمعه در شهرهای و روستاهای ایران تغییر کردند.
فصل مشترک تمامی ائمه جمعه جدید «جوانی» ایشان است. امامان جمعه‌ای که طی دو سال اخیر به این مقام منصوب شده‌اند انقدر جوان هستند که در وب سایت‌های رسمی‌شان نام «آیت‌الله خامنه‌ای» به عنوان مهمترین استادشان قید شده باشد.
تا جایی که عباسعلی سلیمانی، امام جمعه زاهدان، که هفته پیش پایان کارش را اعلام کرده بود٬ خود را اولین شهید «جوانگرایی» ائمه جمعه خواند.
عباسعلی سلیمانی در آخرین خطبه‌ای که به عنوان امام جمعه خواند از وجود یک «لیست» خبر داد که بر اساس آن و زیر نظر آیت‌الله خامنه‌ای امامان جمعه تغییر می‌کنند.
اگرچه عباسعلی سلیمانی خود را «اولین شهید جوانگرایی» خوانده است٬ اما تغییر ائمه جمعه از دو سال پیش آغاز شده است.
رسوای ائمه جمعه
بهمن ماه امسال محمدعلی موسوی جزایری٬ نماینده ولی فقیه در استان خوزستان و امام جمعه اهواز که چندی پیش به بریتانیا سفر کرده بود٬ استعفا داد.
غیبت امام جمعه اهواز در راهپیمایی ۲۲ بهمن اهواز و روزهای پیش از آن منجر به انتشار شایعاتی در مورد فوت او شده بود تا اینکه دفتر وی اعلام کرد: «آیت‌الله موسوی جزایری در صحت و سلامت کامل است و هم‌اینک در کشور انگلیس حضور دارد.»
دفتر جزایری علت این سفر را «تبیین آرمان‌های انقلاب برای خارج‌نشینان» عنوان کرد و گفت خبر سفر درمانی وی کذب است.
خود آیت‌الله جزایری اما اعتراف کرد که در جریان این سفر «تبیینی» برای درمان بیماری‌اش به دکتر نیز مراجعه کرده است.
یکی از اعضای تیم پزشکی کلینیکی که امام جمعه اهواز برای معالجه به آن مراجعه کرده بود اما در گفت‌وگو با «زیتون» از نیت اصلی سفر او به انگلیس پرده برداشت. به گفته این فرد محمدعلی موسوی جزایری برای عمل «لیپوساکشن» به این مرکز درمانی مراجعه کرده بود.
امام جمعه اهواز از ضعف دستگاه اسکلتی رنج میبرد و وزن بالای او به این مشکلات دامن زده است.
او به صورت دوره‌ای در ایران عمل لیپوساکشن را انجام می‌داد اما در آخرین مورد عمل در ایران برای او مشکلاتی پیش آمده بود. در نتیجه تصمیم گرفت که برای عمل جراحی و خارج ساختن چربی‌های انباشته شده٬ به انگلیس مراجعه کند.
این بار عمل جراحی موفقیت آمیز بوده و امام جمعه اهواز برخلاف عکس‌های پیش از سفرش که او را روی ویلچر نشان می‌دادند٬ موفق شد دوباره راه برود اما حواشی پیش آمده او را ناچار از استعفا کرد.
او اما تنها امام جمعه‌ای نبود که به دلیل «رسوایی» مجبور به استعفا شد.
پیش از جزایری٬ محمدنقی لطفی، امام جمعه ایلام٬ به دلیل «اشرافیگری» از مقام خود استعفا داده بود.
انتشار فیلم حضور او در مجلس ولیمه نوه اش در مسجد بقیت الله ایلامی‌های مقیم تهران با حضور برخی چهره‌های ورزشی و هنری انتقادات زیادی را نسبت به او برانگیخت. منتقدین بر اشرافی بودن این مراسم تأکید می‌کردند.
پس از آن انتشار تصاویری از خودروی شاسی بلند پرادو متعلق به دفتر امام جمعه بازتاب زیادی در رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی داشت. در تصاویر منتشر شده از کارت پرادو مالک آن «دفتر نمایندگی ولی فقیه در استان ایلام» ذکر شده‌است.
حتی بسیج دانشجویی برخی دانشگاه‌ها خواستار برکناری لطفی شدند.
امام جمعه ایلام در واکنش به این حواشی ایجاد شده در خطبه‌های نماز جمعه جملات تندی علیه معترضان به ماشین شاسی بلندش گفت. اینکه «از بچه‌بازی‌هایتان دست بردارید»، «اهانت به جایگاه نماز جمعه، اهانت به رهبری و قابل پیگیری است» و «توصیه می‌کنم به این جایگاه که مین‌گذاری است، نزدیک نشوید و چنانچه نزدیک شوید، با مین به هلاکت خواهید رسید!»
همچنین دفتر ولی فقیه در ایلام با انتشار بیانه ای علت استفاده از این خودرو را سفرهای برون‌شهری و روستایی و حضور در مناطق صعب العبود و کوهستانی و عشایری استان ایلام ذکر کرد.
رییس دفتر او نیز اعلام کرد «طبق قانون، ماشینی که امام جمعه در شهر دارد، پژو است.»
هادی لطفی فرزند او پس از این حاشیه‌ها با دفاع از عملکرد پدرش عکس‌هایی از آیت‌الله خامنه‌ای، محمود هاشمی شاهرودی، حسن نصرالله و قاسم سلیمانی منتشر کرده که آنها را در حال پیاده شدن از خودروهای گران‌قیمت نشان می‌دهد.
این موضع‌گیری انتقادات را افزایش داد تا آنجا که لطفی نسبت به این مسئله واکنش نشان داد و ضمن اعلام برائت از پسرش، او را «نادان» خطاب کرد.
در نهایت او در هفتم مهرماه ۱۳۹۷ از سمت خود استعفا داد و همچنین ادعا کرد برای دومین بار است که استعفا می‌دهد و بار اول با مخالفت آیت‌الله خامنه‌ای مواجه شده‌است.
زین العابدین قربانی لاهیجانی٬ امام جمعه رشت نیز به دلیل مشابهی مجبور به استعفا شد.
امام جمعه رشت پس از جنجال پروژه اقتصادی «آدینه» فروردین امسال استعفا داد.
پیش فروش واحد‌های این مجتمع از سال ۸۸ شروع شد و قرار بوده سال ۹۴ تحویل داده شود. اما ساخت این مجتمع تمام نشد و مهرماه پارسال، خریداران معترض در رشت تجمع کردند. قربانی گفته بود یک وجب از مجتمع آدینه هم مال او نیست و « تمام آن زیر نظر مقام معظم رهبری است.»
با بالاگرفتن اعتراضات به فسادهای مالی زین‌العابدین قربانی امام‌جمعه رشت و نماینده رهبری در استان گیلان، آیت‌الله خامنه‌ای با برکناری قربانی «رسول فلاحتی گیلانی» را به عنوان امام جمعه جدید رشت و نماینده ولی‌‌فقیه در استان گیلان منصوب کرد.
دیدگاه‌ها بسته‌اند.