زیتون- محمد کیانوش‌راد ضمن تحلیل شرایط سیاسی و اجتماعی استان خوزستان که در نحوه تعامل انتخاباتی مردم این منطقه تاثیر گذار است، بر اهمیت کار حزبی و سیاسی برای کاهش اختلاف قومی در کشور تاکید و تصریح کرد:« اصولا هنگامی که جریان‌های سیاسی به طرح مطالبات عمومی‌تر مردم می‌پردازند و از ورود به مسایل جزئی شهروندان به دلیل طرح مسایل کلی اجتناب می‌کنند، نگاه مردم، نگاهی سیاسی و جهت‌گیری و رای آنها نیز متاثر از شعار‌ها و برنامه‌های کاندیدا‌ها و جریان‌های سیاسی حامی آنها خواهد بود.»
او افزود:« هنگامی که فضای سیاسی کشور تنزل پیدا می‌کند، کنش سیاسی مردم صرفا بر اساس شناخت شخصی و شناختی که نسبت به تک تک کاندیدا‌ها دارند، شکل می‌گیرد و هنگامی که رای دادن صرفا بر اساس شناخت فردی صورت بگیرد، ملاحظات مختلف قومی-طایفه‌ای، منطقه‌ای و محلی در آن دخیل خواهد بود.»
این نماینده مجلس ششم با تحلیل سطح استانی مسئله بیان داشت:« این موضوع در استان‌هایی که با تنوع جمعیتی-قومی مواجه‌اند شکل بارزتری به خود می‌گیرد. در استان‌های چند قومی هر‌گاه فضای تبلیغاتی کاندیدا‌ها بر مبنای تفکر و جهت‌گیری کلی سیاسی بوده است، مردم فارغ از قوم، قبیله و خویشاوندی رای داده‌اند.»
رییس شورای هماهنگی اصلاحات در استان خوزستان با اشاره به شرایط مشابه استان خوزستان با تعریف فوق‌الذکر تاکید کرد:« شعار «نه قومیت، نه فامیل، رای فقط اصلاحات» از جمله شعارهایی است که در اهواز که با تنوع گسترده قومی مواجه است مطرح شده و رای آوری لیست اصلاح طلبان گویای توجه مردم به جهت‌گیری سیاسی کاندیدا‌ها بوده است.»
نماینده مردم اهواز در مجلس ششم ضمن ابراز ناخرسندی نسبت به تلاش برخی طیف‌ها جهت افزایش اختلاف‌های قومی و پررنگ کردن شاخص‌های قومیتی و طایفه‌ای در مناطق مستعد همچون استان خوزستان اضافه کرد:« امروز جریان‌هایی درون جناح اصولگرا به دلیل احساس خطری که از سیاسی شدن فضای انتخابات در حوزه‌های چند قومیتی دارند، بر طبل گرایش‌های قوم‌مدارانه می‌کوبند. در شهرستانی مثل اهواز از یک سال پیش برخی از چهره‌های جناح اصولگرا شعارهایی را به لحاظ قومیتی مطرح کردند که اگر چنین عملکردی از سوی یک اصلاح‌طلب رخ می‌داد و چنین شعارهایی از سوی جناح اصلاحات مطرح شده بود، به شدت با آن مقابله می‌شد و قطعا با احضار و بازجویی مواجه می‌شد.»
او افزایش فعالیت‌های سیاسی-حزبی در استان‌های چند قومیتی را سبب تقویت حاکمیت ملی و گرایش به مفهوم ملیت دانست و تاکید کرد:« تنها در صورتی که گرایش به فعالیت‌های حزبی معطوف به مرکز در استان‌ها تقویت شود، اقوام مختلف در احزاب مختلف ذیل برنامه‌ها و شعارهای آن حزب تجمع خواهند کرد.»
کیانوش‌راد در خصوص تاثیر رویکرد حزبی در استان خوزستان به ایلنا گفت:« در این صورت کنار هم قرار گرفتن عرب، لر، بختیاری، شوشتری، دزفولی، بهبهانی و بندری قابل توجیه و قابل مدیریت خواهد بود. در شهری مثل اهواز در انتخابات مجلس ششم مردم نشان دادند که فرا‌تر از مسایل قومی به کاندیداهایی که جهت‌گیری سیاسی آنان به نفع منافع مردم است رای خواهند داد و در این دور نیز مردم خوزستان خصوصا اهواز به صورت یکپارچه با توجه به اینکه اصلاحات بهترین فضا و فرصت را برای نخبگان عرب و نخبگان لر و بختیاری برای حضور در صحنه‌های سیاسی و اجتماعی فراهم کرده است، به آن رای خواهند داد.»
رییس شورای هماهنگی اصلاح‌طلبان استان خوزستان به تحلیل عوامل سیاسی و محیطی کاهش رویکردهای حزبی-سیاسی در استان خوزستان و دلایل افزایش تلاش جهت تقویت فعالیت‌های حزبی و سیاسی در این استان اشاره و خاطرنشان کرد:« یکی از دلایلی که می‌بایست تلاش بیشتری جهت پررنگ کردن فعالیت‌های سیاسی در استان خوزستان داشته باشیم، این است که این استان حدود ۸ سال درگیر دفاع مقدس بوده و خودبه‌خود بخش عمده‌ای از نیروهای با تجربه، به جای فعالیت در حوزه سیاسی به فعالیت در حوزه‌های نظامی اشتغال داشتند و از طرف دیگر بالا رفتن شاخص جنگ خارجی به کاهش فعالیت‌های سیاسی به دلایل گوناگون منجر خواهد شد. در خوزستان به جهت اینکه بر خلاف استان‌های دیگر رویارویی مستقیم با پدیده جنگ داشته است، فعالیت‌های سیاسی از آن دوران تا حدی به صورت طبیعی کاهش یافت.»
از نظر کیانوش‌راد، دومین دلیل افزایش تلاش‌ها جهت روی آوردن به فعالیت‌های حزبی در این منطقه این است که پس از جنگ بافت و ترکیب جمعیتی شهرهای خوزستان به دلیل ضرورت‌های مهاجرت از مناطق اشغال شده و یا مناطقی که تحت آتش توپخانه‌های عراقی بود تغییر کرد و ترکیبی متنوع به وجود آمد.
او افزود:« از سویی دیگر برخی از مسئولان نظامی خوزستانی که به عنوان صاحب‌منصبان در دولت یا مراکز تصمیم‌گیری سیاسی اجرایی در پایتخت فعالیت می‌کردند بعضا راه توسعه خوزستان را دوری از فعالیت‌های سیاسی نخبگان استانی می‌دانستند. به همین دلیل تزریق سیاست بی‌سیاستی در میان نخبگان، به کاهش و انحراف فعالیت‌های سیاسی جناحی در استان خوزستان منجر شد.»
این فعال سیاسی اصلاح‌طلب این عوامل را زمینه‌ساز کاهش فعالیت‌های فکری-سیاسی و گرایش به فعالیت‌های قوم‌مدارانه در میان برخی از نخبگان و فعالان اجتماعی استان خوزستان خواند و گفت:« با این تفاسیر تنها هنگامی که فضای سیاسی عمومی کشور فضایی با نشاط و پر تحرک می‌شود، استان خوزستان نیز که از ظرفیت بالای سیاسی به دلیل تجربه‌های تاریخی طولانی از نهضت مشروطه، ملی شدن نفت و اعتصاب سراسری شرکت نفت در هنگامه انقلاب است، فرصت ظهور و بروز بیشتر گرایش سیاسی را پیدا می‌کند.»
کیانوش راد در توضیح وضعیت اجتماعی مردم خوزستان، آن را متاثر از شرایط ویژه این منطقه به عنوان استانی که بر روی چاه‌های نفت واقع شده و مطالبات آن بر اساس ثروت هنگفتی که از منابع موجود زیر زمینی در این ناحیه بدست می‌آید دانست و افزود:« به لحاظ اجتماعی مردم خوزستان بر روی گنج نفت و منابع گازی نشسته‌اند، اما دستشان خالی است و متاسفانه میزان بیکاری و متوسط زیر خط فقر بودن مردم خوزستان فاجعه بار و نگران کننده است.»
کیانوش‌راد خاطرنشان کرد:« هنگامی که مردم احساس کنند جریان‌های سیاسی‌ای که مستحضر به پایگاه قوی در میان مرکزنشینان هستند، وارد صحنه انتخابات شده‌اند سعی می‌کنند با حضور و رای به جریانی که می‌تواند از قدرت چانه‌زنی بالاتری برای حل معضلات استان استفاده کنند رای بدهند، به همین دلیل امروز در استان خوزستان اصولگرایان افراطی نتوانستند وارد مجلس شورای اسلامی شوند و تا کنون اگر اصولگرایی نیز در استان خوزستان منتخب شده، از اصولگرایان معتدل و حامی دولت بوده است، به این ترتیب میل عادی مردم به جریانی که می‌تواند به رفع مشکلات مردم کمک نمی‌آید بیشتر خود را متعین خواهد کرد و در غیر این صورت مردم برای مشارکت در انتخابات رقبت چندانی نخواهند داشت و درصد مشارکت پایین خواهد بود.»
