زیتون ـ نیلوفر سعیدی: حسن روحانی، رئیس‌جمهوری ایران امروز در حالی برای گرفتن تاییدیه دو وزیر جدید به مجلس رفت که تنها دو روز به ضرب‌الاجل کاستن مجدد تعهدات ایران در برجام زمان باقی مانده است.

از این رو روحانی در جلسه امروز گریزی به بحران‎های بین‌المللی ایران زد و گفت که «در این کشور اصول سیاست‌های ما را رهبر معظم انقلاب تعیین می‌کند، سیاست‌های کلی نظام توسط ایشان ترسیم می‌شود.»

رییس‌جمهوری ایران شنبه گذشته هم در تماس تلفنی با امانوئل ماکرون اعلام کرده بود که اگر تا روز پنجشنبه٬ اتفاق خاصی نیفتد٬ تهران باز هم از تعهدات هسته‌ای خود در برجام خواهد کاست.

شرط مذاکره با آمریکا

روحانی امروز در مورد شرط ایران برای مذاکره هم اظهارنظر کرده و افزود: «تاکنون تلاش‌های زیادی برای دیدار دوجانبه میان ایران و آمریکا صورت گرفته است که تمام این تلاش‌ها با پاسخ منفی ما همراه بوده است.»

او تاکید کرد که ایران با آمریکا به صورت دوجانبه دیدار نخواهد کرد و گفت: «این کار را در گذشته انجام نداده‌ایم و در آینده هم انجام نخواهیم داد. تنها در صورتی که تحریم‌ها برداشته شود آمریکا می‌تواند به مذاکرات چندجانبه ما با سایر اعضای برجام بازگردد.»

اشاره روحانی به نقش تعیین‌کننده آیت‌الله خامنه‌ای هم می‌تواند پاسخ به منتفدانِ وی باشد و هم به نوعی اذعان به وجود بن‌بست. روحانی به این وسیله سرانجام اعلام کرد که مسئولیت تصمیم در این باره به عهده کسی است که اختیاردار است.

حسن روحانی در حالی به این نکته که رهبر حرف آخر را در ایران می‌زند تاکید کرد که ظرف چند روز اخیر٬ در مورد رویکرد ایران به حل بحران سیاسی با آمریکا بارها مواضع متفاوت و گاه متناقضی گرفته است.

او در ابتدا گفت که حاضر است برای حل مشکلات ایران٬ با هر کسی دیدار  و مذاکره کند٬ سپس محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه کابینه خود را به اجلاس جی ۷ در بئاریس فرانسه فرستاد و روز بعد از آن نیز اعلام کرد که «اگر کسی بخواهد صرفا با حسن روحانی عکس بگیرد، این کار امکان‌پذیر نیست. البته، فتوشاپ آن امکان‌پذیر است؛ اما در واقعیت چنین چیزی نخواهد شد؛ مگر آنکه یک روزی از تمام تحریم‌های ظالمانه خود دست بردارند.»

به نظر می‌رسد که با توجه به شواهد موجود و ناتوانی ایران در فروش نفت و در عین حال پایبندی به موازینی که خامنه‌ای آنها را «آرمان‌های انقلابی» می‌نامد٬ عملا گونه‌ای بن‌بست در برون‌رفت از این وضعیت به وجود آورده است.

اشاره روحانی به نقش تعیین‌کننده آیت‌الله خامنه‌ای در این میان هم می‌تواند پاسخ به منتفدان و هشداردهندگان به وی باشد و هم به نوعی اذعان به وجود این بن‌بست. روحانی به این وسیله سرانجام اعلام کرد که مسئولیت تصمیم در این باره به عهده کسی است که اختیاردار است.

مقاومت در برابر آمریکا

حسن روحانی در لابه‌لای سخنان امروز خود در مجلس٬ سخنانی نیز در مورد حل برخی از مشکلات اقتصادی در ایران و مطلوب‌تر شدن وضعیت کشور نسبت به ماه‌های گذشته بر زبان آورد، او گفت: « جنگ تحمیلی دوم که از نوع اقتصادی، روانی و سیاسی است سرنوشتی بهتر از ۸ سال دفاع مقدس نخواهد داشت و در این جنگ هم ملت ما پیروز صحنه است. این ادعا نیست. ما با صبر انقلابی و تدبیر عقلانی نگذاشتیم ایران تنها بماند و توانستیم آمریکا را در انزوا قرار دهیم.»

روحانی در ادامه٬ در مورد اقدامات کشورهای اروپایی در برجام چنین گفت:«متأسفانه بعد از خیانت آمریکا و زیر پا گذاشتن تعهدش٬ اروپایی‌ها هم یا به وظیفه خود عمل نکردند یا نتوانستند یا هر دو؛ که آنچه ما می‌فهمیم هر دو است.»

رئیس جمهور در حالی در مورد مقاومت ملت ایران در برابر آمریکا و بهتر شدن شرایط اقتصادی کشور صحبت کرد که اندکی بعد در مورد انتظار تهران از کشورهای اروپایی نکته ای بر زبان آورد که نشان‌دهنده دشواری‌های فروش نفت برای ایران است. او در این مورد گفت:«اساس بحث ما امروز با کشورهای اروپایی این است که نفتمان را به صورت نقد یا نسیه بخرند و پیش خرید کنند و پولش در اختیار ما باشد.»

آیا برجام از بین رفته است؟

این فقط روحانی نیست که این روزها در مورد تعهدات اروپایی‌ها و برجام صحبت می‌کند. محمدجواد ظریف هم این روزها تلاش پیگیری را برای حفظ آنچه از برجام باقی مانده انجام می‌دهد. ظریف در مصاحبه با راشاتودی و در پاسخ به این سوال که آیا برجام از بین رفته گفته است: «نه این طور نیست. چراکه من باور دارم برجام یک دستاورد مهم در دیپلماسی بود و خیلی زود است که درباره از بین رفتن آن صحبت کنیم.»

وی همچنین درباره اروپا گفت:«متاسفانه کشورهای اروپایی نتوانسته‌اند پولشان را در جایی هزینه‌کنند که حرف آن را می‌زنند. آن‌ها حمایتشان از برجام را اعلام کرده‌اند اما آماده ریسک کردن و سرمایه‌گذاری برای حفظ یک دستاورد مهم دیپلماسی نبودند. ما درباره اروپا حرف می‌زنیم چون روابط خوبی با روسیه و  چین داریم، البته آمریکا بر این دو کشور نیز اثر گذاشته است.»

ظریف در مورد انتظارات ایران از شرکای اروپایی برجام و حتی چین و روسیه٬ گفته که آنها حرف می‌زنند اما عمل نمی‌کنند و هنوز در مورد ساختار مالی اینستکس نیز٬ روزنه امیدی گشوده نشده است. حالا قرار است اگر اروپایی‌ها و در راس آنها فرانسه٬ تا روز پنجشنبه هفته جاری٬ برای تامین رضایت خاطر ایران در مورد خرید نفت٬ قدمی برندارند٬ ایران باز هم از میزان تعهدات هسته‌ای خود در برجام٬ بکاهد.

وزیر امور خارجه که امروز برای انجام مذاکراتی به بنگلادش رفته بود در گفتگو با خبرنگاران اعلام کرد که :« رئیس جمهور به زودی گام سوم ایران در کاهش تعهدات هسته‌ای را اعلام خواهد کرد.»

در همین حال امروز گزارش شدکه دولت فرانسه در صورت موافقت ایالات متحده آمریکا یک خط اعتباری ۱۵ میلیاردی برای پیش خرید نفت ایران باز خواهد کرد.

مسیر پیش رو چه خواهد بود؟

با توجه به مواضع و گفته‌های امروز روحانی به ننظر می‌رسد که تهران به این نتیجه رسیده است که بر مبنای همان استراتژی پیشین آیت‌الله خامنه‌ای یعنی «مذاکره نمی کنیم و جنگی هم صورت نخواهد گرفت»٬ پیش برود، هر چند وزیر خارجه را برای تلاش‌های نهایی به گوشه و کنار دنیا می‌فرستند.

اگر روحانی و تیم ظریف در تهدید شرکای غیرآمریکایی برجام به جایی نرسند و فروش نفت با مشکلات و موانع تازه‌تری روبرو شود و شرایط به سمت و سویی برود که تامین حداقل‌های بودجه دشوار شود، احتمالا خامنه‌ای یا ناچار می‌شود به منظور حفظ بقای نظام٬ به سناریوهای جدیدی بیاندیشد یا این که از دولت روحانی بخواهد که دست کم تا پایان انتخابات پیش روی آمریکا٬ کشور را با دلارهای صندوق ذخیره ارزی اداره کند تا شاید از این ستون به آن ستون فرجی در کار باشد.