زیتون ـ محمدرضا سرداری: با نزدیک شدن به انتخابات یازدهمین دوره مجلس که قرار است اسفند ماه امسال برگزار شود؛ بگو‌مگوی‌ها میان فعالان سیاسی از یک‌ سو و مقامات جمهوری اسلامی از سوی دیگر آغاز شده است.

هنوز بحث بر سر شرکت یا عدم شرکت در انتخابات میان اصلاح‌طلبان پایان نیافته که مناظره غیرمستقیمی میان حسن روحانی و اعضای شورای نگهبان بر سر کیفیت انتخابات آتی در گرفته است. پس از واکنش کدخدایی سخنگوی شورای نگهبان، اینک احمد جنتی هم به سخنان رئیس جمهور واکنش نشان داده و گفته است در برابر فشارهای سیاسی کوتاه نمی‌آید.

جنتی در مقابل چه چیزی کوتاه نمی‌آید

احمد جنتی در جلسه چهارشنبه ۲۴ مهر شورای نگهبان بدون اشاره به اظهارات حسن روحانی و انتقادات وی از اختیارات شورای نگهبان در زمینه انتخابات و همچنین تفسیر اختیارات مقام ریاست جمهوری، اعلام کرد این شورا با فشارهای سیاسی از عمل به وظایف قانونی خود عقب‌نشینی نمی‌کند و از ایستادگی در برابر مفسدان اقتصادی، اخلاقی و افراد ضدحاکمیت کوتاه نخواهد آمد.

او اظهارات روحانی را حاشیه‌سازی، بهانه‌جویی و سلیقه‎گرایی خوانده است. جنتی هیات های اجرایی انتخابات را نیز به نحوی متهم به رد صلاحیت بی دلیل نامزدها کرده و گفته «اجازه نمی‌دهیم حق کسانی که شرایط قانونیِ نمایندگی و انگیزه خدمت به مردم را دارند در فرآیند انتخابات پایمال و تضییع شود.»

جنتی پیشاپیش دلایل  اصلی رد صلاحیت  نامزدهای انتخابات را اعلام کرده. از این رو رد صلاحیت شدگان احتمالی یا از میان مفسدان اقتصادی  و اخلاقی هستند که می تواند اطرافیان رئیس جمهور و فراکسیون امید را شامل شود؛ یا ضد حاکمیت  محسوب می شوند که شامل بخش قابل توجه اصلاح طلبان است.

نقد رئیس جمهور به نقش شورای نگهبان در انتخابات

حسن روحانی چهارشنبه ۱۷ مهر در جلسه هیئت دولت درباره انتخابات آتی مجلس گفت که باید همه جناح‌ها بتوانند در انتخابات شرکت کنند.

روحانی در آن سخنان مجلس اول و انتخابات آن را بهترین انتخابات و بهترین مجلس تاریخ جمهوری اسلامی خواند و گفت در آن زمان نظارت به این شکل وجود نداشت و حتی شورای نگهبان و این همه دفاتر نظارتی وجود نداشت و همه از جناح‌های مختلف آمدند. به گفته وی حتی گروه‌هایی مانند مجاهدین خلق، دفتر هماهنگی، نهضت آزادی و جبهه ملی نیز ثبت نام کردند و بهترین انتخابات و بهترین مجلس ثمره آن بود.

چند روز بعد یعنی در ۲۲ مهر روحانی در یک نشست خبری با خبرنگاران داخلی و خارجی اظهارات خویش در هیئت دولت را تعدیل کرد و گفت هر کس جمهوری اسلامی و قانون اساسی را قبول دارد با هر سلیقه‌ای باید بتواند در انتخابات شرکت کند. وی البته در سخنان جدیدش هم نظارت استصوابی شورای نگهبان را زیر سئوال برد و گفت نقش این شورا در انتخابات قضاوت کننده و دخالت کننده نیست، فقط نظارت‌کننده است.

سوگندشکنی رئیس جمهوری

اتهام سوگند شکنی نخستین واکنش مقامات شورای نگهبان به اظهارات حسن روحانی بود. عباسعلی کدخدایی رئیس جمهوری را متهم کرد قانون اساسی و قوانین انتخابات را نادیده گرفته و سوگند خویش برای پاسداری از قانون اساسی را نقض کرده است. وی اظهارات روحانی را هیجان سیاسی توصیف کرده و گفته است وی نهادهای مسئول را به عدم رعایت قانون فراخوانده است.
به گفته کدخدایی شورای نگهبان اجازه نمی‌دهد افرادی با سوابق فساد اخلاقی و اقتصادی به مجلس راه یابند.

قانون انتخابات چه می گوید

بر اساس قانون انتخابات مجلس نظارت شورای نگهبان در این انتخابات استصوابی است. نظارت استصوابی بدین معنی است که شورای نگهبان مرجع تشخیص صلاحیت نامزدها است و این شورا تعیین می کند چه کسی صلاحیت انتخاب شدن را دارد.

صلاحیت شورای نگهبان در این زمینه انحصاری است و هیچ نهاد بالادستی نمی تواند تصمیمات این شورا را در زمینه رسیدگی به صلاحیت‌ها نقض کند.
این اختیارات در مجلس چهارم تصویب شد. هر چند پس از پیگیری برخی نمایندگان مجلس پنجم در دوره ریاست جمهوری خاتمی، طرحی در مجلس تصویب شد تا شورای نگهبان موظف به ارائه دلیل رد صلاحیت‌ها شود. طرحی که در شورای نگهبان رد شد و سرانجام در مجمع تشخیص مصلحت نظام به تصویب رسید.

شورای نگهبان به تدریج با توسعه بازوی اجرایی خویش، توانست لشگری از ناظران را سازماندهی کند که نه تنها در روز انتخابات، بلکه در روزهای ثبت نام از نامزدهای انتخاباتی نیز بتوانند این شورا را برای رسیدگی به صلاحیت نامزدها یاری کنند.

شورای نگهبان به تدریج با توسعه بازوی اجرایی خویش، توانست لشگری از ناظران را سازماندهی کند که نه تنها در روز انتخابات، بلکه در روزهای ثبت نام از نامزدهای انتخاباتی نیز بتوانند این شورا را برای رسیدگی به صلاحیت نامزدها یاری کنند. از این رو شاید بتوان گفت حق با کدخدایی و جنتی است. قانون اختیارات کافی را به شورای نگهبان داده تا تشخیص دهد چه کسانی صلاحیت داوطلب شدن در انتخابات مجلس، خبرگان و حتی ریاست جمهوری را دارند.

آیا روحانی تنور انتخابات را داغ می‌کند

حسن روحانی به خوبی می‌داند که شورای نگهبان چه اختیارات و امکانات گسترده‌ای در زمینه انتخابات دارد. اختیاراتی که در زمان نایب رئیسی وی در مجلس چهارم به شورای نگهبان اعطا شده است. از این رو دو فرض را می‌توان در نقدهای اخیر روحانی به این نهاد در نظر داشت.

فرض نخست همان روال همیشگی نظام است که در بزنگاه انتخابات می‌کوشد تا فضای کشور را سیاسی کرده و بدین ترتیب انگیزه مشارکت را در میان مردم افزایش دهد. موضوعی که البته خود روحانی نیز در سخنانش بدان اشاره کرده. «اگر انتخابات خوب برگزار شود، آمریکا و دشمنان ملت ایران شکست خواهند خورد.» انتخابات دست کم از دید اصولگرایان نقش زینتی برای جمهوری اسلامی دارد. میزان مشارکت مردم در انتخابات به تعبیر آنان «بیعت مجدد با مردم» با رهبر جمهوری اسلامی است. از این رو کوشیده می‌شود تا کف مشارکت به زیر ۵۰ درصد سقوط نکند. در واقع روحانی به شورای نگهبان می‌گوید تا سخت‌گیری را کنار بگذارند و اجازه دهند تا تعداد بیشتری فرصت نامزد شدن در انتخابات بیابند و بدین ترتیب میزان مشارکت در انتخابات نیز بیشتر شود.

حال که برادر رییس‌جمهوری برای گذراندن دوره حبس به زندان رفته، می‌توان مواضع روحانی را به حساب نسخ «پیمان حق سکوت» گذاشت.

اما فرض دیگر می‌تواند به پرونده برادر رئیس جمهور، حسین فریدون مرتبط باشد. روحانی پس از سخنان تندی که در دوره مبارزات انتخاباتی خویش در سال ۹۶ علیه نهادهای انتصابی نظام گفت؛ هیچ‌گاه چنین صریح درباره نهادهای منصوب به رهبر جمهوری اسلامی سخن نگفته بود. آن موقع گفته می‌شد که مخالفان رئیس جمهور قصد دارند تا با تهدید به بازداشت حسین فریدون، وی را ساکت کنند.
هر چه بود حسن روحانی به سرعت از مواضع تند خویش علیه نهادهایی چون سپاه و قوه قضاییه عدول کرد و کار به جایی رسید که مشاورش به قصد دست بوسی نزد آیت الله جنتی رفت. ولی حال که برادر رییس‌جمهوری برای گذراندن دوره حبس به زندان رفته، می‌توان مواضع روحانی را به حساب نسخ «پیمان حق سکوت» گذاشت.