زیتون ـ یلدا امیری: هنگامی که محمد قوچانی، سردبیر سابق هفته نامه صدا، در مرداد ۱۳۹۳ با انتشار یک نقاشی خیالی از مناظره‌های ۸۸ روی جلد این مجله در جهت قهرمان‌سازی از روحانی تلاش کرد، گمان نمی‌کرد که دولت تدبیر و امید به ناکام‌ترین دولت در تاریخ جمهوری اسلامی تبدیل شود.
هفته نامه صدا، با دست‌کاری در عکس مشهوری که میرحسین رو به دوربین احمدی نژاد را دروغ چ‌گویی خواند که در دوربین زل می‌زند، حسن روحانی را به جای میرحسن موسوی نشاند و در پرونده‌ای با عنوان «اگر حسن روحانی سال ۸۸ روبروی محمود احمدی نژاد بود» از غیبت روحانی در سال ۱۳۸۸ ابراز تاسف کرد.
حسن روحانی تنها چند روز دیگر مهمان نهاد ریاست جمهوری در خیابان پاستور خواهد بود. دولتی که او آن را تدبیر و امید نامیده بود؛ نه تدبیری برای حل مشکلات داشت و نه امیدی در جامعه ایجاد کرد. دولت روحانی تقریبا در تمامی عرصه‌ها با بحران روبرو شد و در حل آنها ناکارآمد بود. روحانی که با حمایت قاطع اکبر هاشمی رفسنجانی و اصلاح‌طلبان توانست در سال ۱۳۹۲ پیروز انتخابات شود اکنون تنهاتر از همیشه پاستور را ترک می‌کند اصلاح‌طلبان از او تبری می‌جویند و نظام او را مسئول مشکلات می‌خواند.
روحانی از همان ابتدا کلید حل تمامی مشکلات کشور را حل مناقشات خارجی می‌دانست، بسیاری از تحلیلگران هم با او هم نظر بودند. اما غرب‌ستیزی آیت‌الله خامنه‌ای در این زمینه به او میدان نداد.
روحانی در روزهای آخر ریاستش بر دولت و پس از مدت‌ها سکوت به سخن آمده و مجلس و مجمع تشخیص مصلحت نظام را عامل کارشکنی در مسیر رفع تحریم‌ها و بازگشت آمریکا به برجام معرفی می‌کند.
توافق هسته‌ای با آمریکا مهمترین برنامه دولت روحانی بود. اکنون روحانی در روزهای آخر ریاستش بر دولت و پس از مدت‌ها سکوت به سخن آمده و مجلس و مجمع تشخیص مصلحت نظام را عامل کارشکنی در مسیر رفع تحریم‌ها و بازگشت آمریکا به برجام معرفی می‌کند. او روز ۳۱ تیرماه در سخنانی کنایه آمیز و با انتقاد از مجلس، به توقیقات وزارت خارجه در خصوص تحریم و واکسیناسیون کرونا اشاره کرد و گفت: دولت در هر دو زمینه کرونا و تحریم به مسئولیت و قول خود عمل کرده است.
برجام، پروژه‌ای که بر باد رفت
توافق هسته‌ای با آمریکا (برجام) مهمترین هدف و پروژه دولت روحانی بود که به نتیجه رساندن آن در تیر ماه ۱۳۹۴ از افتخارات دولت یازدهم محسوب می‌شد. روحانی در دولت اول خود مشکلات بی‌شمار کشور را نادیده گرفت و تمام تلاش خود را صرف این توافق کرد. توافقی که در دولت دوازدهم با یک امضای دونالد ترامپ، رئیس جمهور پیشین آمریکا بر باد رفت. اگر چه دولت روحانی تمایل داشت که با ترامپ وارد گفتگو شود اما شروط دولت ترامپ در مورد مساله موشکی و نفوذ منطقه‌ای باعث شد که آیت الله خامنه‌ای و فرماندهان سپاه وارد میدان شوند و هرگونه مذاکره‌ای را ممنوع کنند.
اگر چه روحانی تمایل داشت با ترامپ وارد گفتگو شود اما شروط دولت ترامپ در مورد مساله موشکی و نفوذ منطقه‌ای باعث شد که آیت الله خامنه‌ای و سپاه هرگونه مذاکره‌ای را ممنوع کنند.
پیروزی جو بایدن در ماه های پایانی ریاست روحانی و امید به بازگشت برجام بار دیگر دولت را به تکاپو انداخت، دولت روحانی طی شش دوره مذاکره در وین اعلام کرد که به توافقی اولیه دست یافته اما با برگزاری انتخابات ریاست جمهوری و پیروزی رئیسی همه چیز مسکوت ماند. این روزها روحانی چندین بار از مشکلات دولت در توافق هسته ای سخن گفته است، سخنانی دیرهنگام و البته هنوز محافظه کارانه.
حسن روحانی روز ۳ مرداد، در جلسه «مجمع عمومی بانک مرکزی»، مجلس شورای اسلامی را به کارشکنی در مسیر رفع تحریم‌ها متهم کرد و به مصوبه آذر ۹۹ مجلس اشاره کرد، او با بیان اینکه اگر دو کار در این مدت انجام شده بود در اوایل ۱۴۰۰ شاهد شرایط بهتری بودیم، گفت: « توافق بین ما و ۱+۵ در وین کاملا روشن و اسناد آن موجود است و مشخص است که آنها و ما حاضر بودیم که اقداماتی انجام دهیم اما مصوبه‌ای که در مجلس گذرانده شد نگذاشت ما کار خود را انجام دهیم.»
او گفته که «اگر می‌گذاشتند در مذاکرات تحریم در پایان ۹۹ کارمان را انجام دهیم و دست و پای ما را نمی‌بستند قطعا در پایان سال ۹۹ تحریم‌ها برداشته شده بودند… مصوبه مجلس دست ما را بست. مجلس ۱۱ آذر آن مصوبه را تصویب کرد و ۹/۱۱ ما شد!».
منظور روحانی از ۹/۱۱، یازده سپتامبر در آمریکاست که القاعده به برج‌های دو قلوی تجارت جهانی در نیویورک حمله کرد. او روز مصوبه مجلس درباره موضوع هسته‌ای را در حد همان حمله دانسته است.
اشاره او به مصوبه مجلس، قانونی است که دولت را ملزم کرد که اگر تا ۳ اسفند ۱۳۹۹، تحریم‌های مالی، بانکی و نفت علیه جمهوری اسلامی حذف نشود، اجرای داوطلبانه پروتکل الحاقی متوقف شود. بر اساس این قانون، دولت موظف به ذخیره کردن سالانه ۱۲۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای ۲۰ درصد است. نصب و راه‌اندازی یک‌هزار دستگاه سانتریفوژ آی‌آر۶ در طول یک‌سال آینده، تولید ماهانه ۵۰۰ کیلوگرم اورانیوم غنی‌شده، و راه‌اندازی کارخانه تولید اورانیوم فلزی اصفهان تا اردیبهشت سال آینده از دیگر بندهای این قانون است.
روحانی در بخش دیگری از سخنان خود موضوع اف ای تی اف را کار دوم دانست و افزود: «اقدام دوم در زمینه FATF بود که مشکل بزرگی ایجاد کرد در این زمینه دولت و وزارت اقتصاد کار خود را انجام داده بود و مجلس و شورای نگهبان نیز کمک کرده بودند اما یک جای دیگری برای ما مشکل درست کرد و هنوز هم مشکل ادامه دارد.»
روحانی گفت که حتی اگر تحریم‌ها برداشته شود اما اف ای تی اف به نتیجه نرسد شرایط عادی نخواهد شد و افزود که «برخی از مشکلات در اختیار دولت نیست و ربطی هم به دولت ندارد.» او با اشاره تلویحی به عدم اجرای قانون اساسی در جمهوری اسلامی گفت: «اگر اختیارات لازم که قانون اساسی به ما می‌دهد را می‌توانستیم عملیاتی کنیم در آغاز ۱۴۰۰ تحریم نداشتیم.» روحانی افزود که باید به مردم گفته شود که «دولت در کجاها می‌تواند عمل کند و کجاها از اختیارات دولت خارج است.»
کاسبان اصولگرای توافق
موانعی جدی بر سر توافق هسته‌ای در عرصه سیاست داخلی ایران وجود دارد. اما با فشارهای اقتصادی، رهبر جمهوری اسلامی به دنبال نرمش است. تندروها که اکنون با برنامه‌ریزی آیت الله خامنه‌ای برای ایجاد حاکمیتی یکدست تمام دستگاه‌ها را در اختیار دارند، بارها علیه توافق سخن گفته‌اند و برجام را یکی از بزرگ‌ترین شکست‌های روحانی معرفی کردند.
مخالفان داخلی برجام همواره از توافقی بهتر سخن می‌گویند، اما هیچ جایگزینی حتی در مورد کلیات ارائه نمی‌دهند.
محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه در گفت وگویی با پایگاه خبری انتخاب در آذر ماه ۱۳۹۹، گفت: «بعضی دوستان می‌روند و به آمریکا «گرا» می‌دهند که با ما بهتر می‌توانید کار کنید. ما که سکوت می‌کنیم، دلیل نمی‌شود که متوجه این گراها نیستیم. من کسی را متهم نمی‌کنم، ولی می‌دانم و خبرش را بهم می‌دهند که گفته اند اینها در قدرت نمی‌مانند و قدرت اینها چند روزه است.»
مخالفان برجام همواره از توافقی بهتر سخن می‌گویند، اما هیچ جایگزینی حتی در مورد کلیات ارائه نمی‌دهند، برجام در نتیجه مذاکراتی فشرده و طولانی مدت حاصل شد و در شرایط اسف بار اقتصادی امروز آغاز مذاکراتی دوباره بیش از پیش به اقتصاد و مردم ایران صدمه می‌زند.
به نظر می‌رسد از دیدگاه اصولگرایانی که قدرت را در دست دارند، رسیدن به توافق پیش از شروع ریاست رئیسی بر دولت، امتیازی برای دولت حسن روحانی محسوب میشود. ظاهرا اصولگرایان می خواهند برجام در دوره زمامداری رییسی به ثمر بنشیند و لغو تحریم‌ها منجر به بهبود وضعیت اقتصادی کشور گردد و رئیسی از مزایای این لغو تحریم‌ها از منظر سیاسی به سود خود بهره‌برداری کند.
روحانی روز ۲۳ تیرماه نیز به مناسبت سالگرد برجام در نشست هیات دولت با انتقاد از مصوبه هسته‌ای مجلس ایران، گفت در طول ماههای گذشته «فرصت توافق» از دولت او گرفته شده: «اگر اصل ۶۰ لطمه نمی‌خورد که در آذرماه لطمه خورد، و اگر ۱۱ آذر لطمه نمی خوردیم، در اسفند ماه برجام تکمیل شده بود و مردم عید و فروردین دیگری می‌دیدند».
او روز ۱۶ تیرماه در اظهاراتی که ظاهرا انتقاد از روند موجود بود، گفت حل مشکل رفع تحریم‌ها دست خود ایران است و «می‌توانیم همین هفته تصمیم بگیریم که آن را تمام کنیم یا می‌توانیم تصمیم بگیریم که ماه‌ها ادامه پیدا کند».
اما روحانی تا همین اواخر همچنان امیدوار بود. او ۴ فروردین در نخستین جلسه هیات دولت در سال ۱۴۰۰ گفت که رفع تحریم‌ها و غلبه بر کرونا دو «هدف مهم» کابینه او در چهار ماه باقی‌مانده عمر دولت یازدهم است، او گفت: «کرونا و تحریم دو هدف مهم ما در این چهار ماه است و هر روز دنبال می‌کنیم تا تحریم از سر مردم کشور برداشته شود».
او ۱۵ اردیبهشت ماه نیز گفت: « قولی که به مردم دادیم این است که در این ماههای پایانی که حدود ۳ ماهی که از دولت مانده همچنان ما اهدافمان را دنبال می کنیم. هدف ما این است که تحریم را برداریم، کرونا را مهار کنیم.»
روحانی به دلیل سنگ اندازی‌های تندروها درنهایت نتوانست وعده بازگشت به برجام را عملی کند، اگر چه او در عرصه های اقتصادی، اجتماعی، سیاست داخلی و حقوق بشر نیز کارنامه قابل قبولی ندارد. دولت او رکورد بیشترین اعتراضات و اعتصابات مردمی و سخت‌ترین سرکوب‌ها را به نام خود ثبت کرده و با حمایت از این سرکوب‌ها در حوزه حقوق شهروندی بسیار بدنام است. اما او حقیقتا مشتاق مذاکره و توافق با غرب بود و احتمالا قصد داشت در سایه توافق با آمریکا از فضای روانی پس از آن در سیاست داخلی استفاده کند و به ترمیم چهره دولتش بپردازد.
یک پاسخ
دولت ها که برگزیده و نصب شده خامنه ای هستند قدرت محدود و مشروط به نظر وی دارند. از کسانی حرفها و انتظارهایی درباره دولتها مطرح میشود که انگار نمیدانند ماهیت و محدوده دولت در این جمهوری اسلامی چیست.
خامنه ای هم چنان به اعتماد دولت به غرب انتقاد کرده که گویی دستور نرمش قهرمانانه از او نیست و پیاپی رییس تیم مذاکرده کنند به او گزارش نمیداد و دستور نمی گرفت! این کردار ضد اخلاقی اوست.
دیدگاه‌ها بسته‌اند.