زیتون ـ یلدا امیری: رئیس جمهور و نخست وزیر سابق در نظام‌های مردم سالار و متوازن، سرمایه‌ی ملی به شمار می‌روند، اما در تاریخ نظام جمهوری اسلامی این افراد به نوعی از دایره قدرت رانده شده و بسیاری از آنها مورد غضب رهبر جمهوری اسلامی قرار می‌گیرند. خطاکار جلوه دادن و طرد روسای دولت بهترین راه برای نپذیرفتن اشتباهات پیشین توسط آیت‌الله خامنه ای است، در حالی که تمامی اختیارات کلیدی کشور در دست شخص اوست.

از میان ١٠ رییس جمهور و نخست وزیر سابق، تنها یک نفر در جمهوری اسلامی فرجامی خوش داشت، شخص سید علی خامنه‌ای که از ساختمان خیابان پاستور به بیت رهبری رفت. به جز محمدعلی رجایی، رئیس جمهور و محمد رضا باهنر، نخست وزیر که در انفجار دفتر نخست وزیری کشته شدند، بقیه به نوعی از قدرت رانده شدند. مهدی بازرگان به دلیل دخالت گسترده روحانیون استعفا داد و بعد از آن هرگز تایید صلاحیت نشد، ابوالحسن بنی صدر لقب منافق گرفت، میرحسن موسوی رهبر فتنه‌گران نام گرفت و به حصر رفت. اکبر هاشمی رفسنجانی به دلیل حمایت از جنبش سبز، جزو ساکتین فتنه شد، سید محمد خاتمی برانداز، اپوزوسیون و فتنه‌گر لقب گرفت و سرانجام محمود احمدی نژاد، رئیس جمهور محبوب آقا، نیز به حامی جریان انحرافی تبدیل شد.

حالا نوبت حسن روحانی رسیده است، اتهامات او نیز کم نیست، تا همین جای کار برخی نمایندگان مجلس به او اتهام خیانت زدند و خواستار محاکمه‌اش شدند و غالب اصواگرایان او را بی‌کفایت و غربزده می‌دانند. آخرین دیدار آیت الله خامنه‌ای با  او هم حاشیه‌های بسیاری داشت، رهبر جمهوری اسلامی تلویحا روحانی را به همراهی با غرب متهم کرد و روحانی هم به فاصله یک روز سخنانی کنایه آمیز بر زبان راند.

حاشیه‌های آخرین دیدار

به فاصله اندکی پس از آخرین دیدار رهبر جمهوری اسلامی با رئیس‌ دولت‌های یازدهم و دوازدهم در روز ۶ مرداد تعدادی از کاربران در شبکه‌های اجتماعی و منابع خبری نزدیک به محمود احمدی‌نژاد از تنش در همان آغاز جلسه خبر دادند، در این اخبار آمده است که روحانی حدود ٢٠ دقیقه دیر به بیت رسیده و آیت‌الله خامنه‌ای و وزرا منتظر او مانده اند.

رهبر جمهوری اسلامی اخمی به چهره داشته و حتی یک کلمه از دولت تعریف نکرده است و برخلاف تمام دیدارهای آخر در دولت‌ها، آیت الله خامنه‌ای با رئیس جمهوری و اعضای دولت عکس یادگاری نگرفته و طبق روال همیشگی قرآن به اعضای هیئت دولت نداده است. کوتاه بودن مدت زمان سخنان علی خامنه ای (۱۷ دقیقه) را هم به دلخوری او نسبت داده‌اند.

رهبر جمهوری اسلامی حتی یک کلمه از دولت تعریف نکرد و برخلاف تمام دیدارهای آخر در دولت‌ها، با رئیس جمهوری و اعضای دولت عکس یادگاری نگرفت و به اعضای هیئت دولت قرآن نداده است.

انتشار گسترده این اخبار با واکنش رسمی دولت روبرو شد. علیرضا معزی، معاون ارتباطات و اطلاع‌رسانی دفتر رییس‌ جمهوری، تلویحا اخبار منتشر شده در شبکه‌های اجتماعی را تایید کرد، اما برای تک تک اخبار دلیلی تراشید. او در گفتگو با خبرگزاری رسمی دولت، ایرنا گفت که «دیدارهای اخیر رهبر انقلاب همه با رعایت ملاحظات و دستورالعمل‌های کرونایی انجام می‌شود.» معزی کوتاه بودن این جلسه را به دلیل شیوع کرونا دانست و افزود که «نمی‌توان انتظار داشت این دیدارها آن چنان که در گذشته مرسوم بوده است، انجام شود.»

او همچنین دیر رسیدن روحانی را رد کرد و گفت او ۱۵ دقیقه نیز زود آمد اما به دلیل «ناهماهنگی‌ها» جلسه زودتر آغاز شده بود و افزود: «لذا هر گونه تفسیر یا برداشت مبنی بر تاخیر عامدانه رییس‌ جمهوری در جلسه با رهبر انقلاب قرین به صحت نیست.»

معاون ارتباطات دفتر رئیس جمهوری عدم اهدای قرآن توسط آیت الله خامنه ای را به دلیل «دستور العمل‌های کرونایی» دانست و گفت که دست اندرکاران دفتر رهبر جمهوری اسلامی به وزرا قرآن داده اند. علاوه بر این او عدم ثبت عکس یادگاری را نیز به شیوع کرونا نسبت داد.

دیدار تحقیرآمیز

کوتاهی دیدار علی خامنه‌ای با رئیس جمهور و اعضای دولت و سخنانی که خامنه‌ای در این جلسه بیان کرد، به نظر بسیاری تحقیر دولت بود. سخنانی که تماما با مساله هسته‌ای و گفتگو با آمریکا ارتباط داشت.

رهبر جمهوری اسلامی ابتدا در مورد غدیر خم صحبت کرد و پس از آن از همان ابتدا زبان به انتقاد گشود و گفت که «عملکرد دولت آقای روحانی در بخش‌های مختلف یکسان نبوده است، در برخی موارد بر طبق انتظارات بود اما در برخی موارد اینگونه نبود.»

خامنه‌ای با بیان این مقدمه که «ما یک کشور انقلابی هستیم و مردم برای رسیدن به اهداف انقلاب فداکاری زیادی کردند.» تلویحا دولت روحانی را آینه عبرت دانست و گفت که باید از تجربه دولت دوحانی درس گرفته شود و این تجربه را  «بی‌اعتمادی به غرب» دانست «که آیندگان باید از آن استفاده کنند.»

آیت‌الله خامنه‌ای بدون اشاره مستقیم، دولت را شکست خورده نامید و گفت: «در این دولت معلوم شد که اعتماد به غرب جواب نمی‌دهد و آنها کمک نمی‌کنند و هرجا که بتوانند ضربه خواهند زد و اگر جایی هم ضربه نمی‌زنند به این دلیل است که نمی‌توانند. مطلقا نباید برنامه‌های داخلی را به همراهی غرب منوط کرد زیرا حتماً شکست خواهد خورد.»

خامنه‌ای دولت روحانی را آینه عبرت دانست و گفت که باید از تجربه دولت او درس گرفته شود و این تجربه را  «بی‌اعتمادی به غرب» دانست «که آیندگان باید از آن استفاده کنند.»

او خطاب به رئیس جمهور و اعضای دولت افزود: «هر جا که کارها را منوط به غرب و مذاکره با آن و آمریکا کردید ناموفق بودید و هر جا که بدون اعتماد به غرب، حرکت و از آنها قطع امید کردید موفق بودید و پیش رفتید.» او با اشاره به مذاکرات وین و عملکرد دیپلمات ها «بعضی از آنها» را خوب دانست و گفت: «آمریکایی‌ها در این مذاکرات، بر سر موضع عنادآمیز خود محکم ایستادند و یک قدم هم جلو نیامدند.»

خامنه‌ای با تکرار مواضع خود مبنی بر بی اعتمادی به آمریکا گفت که آنها می‌خواهند زمینه را برای دخالت در «مسائل موشکی و منطقه‌ای فراهم کنند» و در پایان اظهار امیدواری کرد که رئیس جمهور و اعضای دولت به کمک خدا «به وظایف دینی و انقلابی» خود عمل کنند. آیت الله خامنه ای در هیچ موردی از دولت تمجید تشکر نکرد.

پس از او حسن روحانی در سخنانی کوتاه از دستاوردهای دولت گفت و از عملکرد دولت مخصوصا در حوزه اقتصادی سخن گفت. تصاویری که وبسایت علی خامنه‌ای منتشر کرده است نشان می‌دهد او مدتی که روحانی سخن می‌گفت چندین بار ساعتش را از جیب بیرون آورده و به آن خیره شده است. علامتی که به حسن روحانی نشان دهد که حرفش را کوتاه کند.

کنایه‌های روحانی

حسن روحانی به فاصله یک روز در سخنانی کنایه آمیز به آیت‌الله خامنه‌ای پاسخ داد و حکومت اسلامی او را زیر سوال برد. حسن روحانی روز ۷ مرداد در هشتاد و ششمین آیین افتتاح طرح‌های ملی، به مناسبت عید غدیر گفت: «امروز افتخار همه ما این است که حکومت اسلامی ما در مسیر راه امیرالمومنین باشد که البته همه ما می‌دانیم که حکومت چهل و چند ساله جمهوری اسلامی ایران با حکومت مولایمان امیرالمومنین فاصله دارد.»

این در حالی است که علی خامنه‌ای خود را «ولی امر مسلمانان جهان» می‌داند و حتی جمهوری اسلامی را  بالاتر از حکومت علی و دنباله حکومت پیامبر اسلام تصویر می‌کند. او در ۲۱ اسفند ماه ۱۳۹۹ به مناسبت عید مبعث حکومت پیامبر را اسلام سیاسی قلمداد کرد و ادامه داد: «اسلام سیاسی همین است که در نظام اسلامی ایران تحقق پیدا کرده.» او گفت که «انقلاب عظیم اسلامی در ایران مضمون بعثت را در دوره‌ معاصر تجدید کرد.» و این اتفاق را به توفیق آیت الله خمینی نسبت داد: «این همان خط بعثت است که خب در طول زمان کم‌رنگ بود، امام بزرگوار توانست آن را پررنگ کند.»

آیت الله خامنه ای نظام تحت امر خود را با حکومت پیامبران مقایسه کرد و گفت: «وقتی که این انقلاب تشکیل شد و نظامی را بر این اساس به وجود آورد که نظام جمهوری اسلامی است، همان حادثه‌ای که برای پیغمبران پیش می‌آمد تکرار شد؛ یعنی اشرار عالم در مقابل این انقلاب صف کشیدند همچنان که در مقابل پیغمبران صف میکشیدند.»

روحانی در بخش دیگری از سخنانش با وجود حرف‌های خامنه‌ای بار دیگر از برجام دفاع کرد و گفت: «اگر برجام ادامه می‌یافت تاکنون ۲۰۰ هواپیمای نو وارد کشور می‌شد و کلاً سازمان هوایی ما متحول شده بود. ما  توانستیم ۱۶ هواپیما را وارد کشور کنیم. هرچند که قراردادهای ما بسیار بیشتر بودند.»

اختلافات قدیمی

این نخستین باری نیست که اختلافات میان رهبر جمهوری اسلامی و حسن روحانی علنی می‌شود. روحانی در دوره اول ریاست جمهوری خود چالش های بسیاری با آیت الله خامنه ای داشت اما در دور دوم سکوت اختیار کرد. از اختلاف بر «هدایت دینی» گرفته تا موضوع اشتغال زنان و تحریم‌ها بین رهبر و رییس دولت در جمهوری اسلامی محل اختلاف بوده است

فروردین ۱۳۹۳ آیت الله خامنه ای در مورد اشتغال زنان گفت: «چرا باید انسانی را که از لحاظ ساخت طبیعی – چه از لحاظ جسمی، چه از لحاظ عاطفی – برای یک منطقه‌ی ویژه‌ای از زندگی بشر ساخته شده، از آن منطقه‌ی ویژه جدا کنیم.» روحانی یک روز بعد پاسخ داد: «چرا عده‌ای حضور زن را تهدید احساس می‌کنند. زن چه تهدیدی است؟… تردید نکنید حضور زنان در صحنه‌های اجتماعی فرصت است و تهدید نیست.»

باید دید حسن روحانی که اغلب وقتی شخصا به چالش کشیده می‌شد زبان تیز و برایی داشت و در زمان پیگیری وعده‌هایش جز سکوت و بی‌عملی پاسخی به رای دهندگان نداشت، بعد از به کجا می‌رود.

آیت الله خامنه ای در فروردین ۹۳ در مورد هدایت دینی مردم گفت: «می‌گویند آقا، مگر ما موظفیم مردم را به بهشت برسانیم؟ خب بله! بله، همین است. فرق حاکم اسلامى با حکام دیگر در همین است.» حسن روحانی در موضعی تند پاسخ داد: «اینقدر در زندگی مردم مداخله نکنید، ولو به خاطر دلسوزی؛ بگذاریم مردم خودشان راه بهشت را انتخاب کنند، نمی‌توان با زور و شلاق مردم را به بهشت برد. پیامبر شلاق در دست نداشت.»

در سال ۱۳۹۴ حسن روحانی به شورای نگهبان و رد صلاحیت ها اعتراض کرد و آیت الله خامنه ای گفت: «شورای نگهبان چشم بینای نظام در انتخابات است… این نظارت بخشی از همان حق‌الناس است و باید آن را رعایت و حفظ کرد.»

در سال ۱۳۹۵ یک روز بعد از آن که روحانی گفت ایران باید از فوایدی که گستردگی زبان انگلیسی در هند برای اقتصاد آن کشور دارد درس بگیرد، آیت‌الله خامنه‌ای از استعمار بریتانیا در هند گفت و آن را دلیلی برای عقب نگاه داشته شدن هند دانست.

در آذر ۱۳۹۹ روحانی در نشست خبری خود گفت که رفع تحریم‌ها را حتی یک روز نباید عقب بیندازیم. رهبر جمهوری اسلامی گفت که «رفع تحریم‌ها باید صورت بگیرد، اما این موضوع نه یک روز، بلکه ۴ سال است به‌خاطر بدعهدی آمریکایی‌ها به تأخیر افتاده است.. مهم‌تر و واقعی‌تر، ضرورت برنامه‌ریزی برای خنثی‌سازی تحریم‌هاست که ابزار آن در داخل کشور موجود است و نیاز به دل بستن به بیگانگان نیست.»

شام آخر دولت روحانی با آقا پرتنش بود. روحانی زودتر از بقیه روسای دولت به جرگه مغضوبین پیوست. او در روزهای آخر ریاست بر دولت بار دیگر جسور شده و با طعنه و اشارات غیر مستقیم از دخالت‌ها و سلب اختیارات خود می‌گوید و حکومت اسلامی آیت‌الله خامنه‌ای را زیر سوال می‌برد. حال اما باید دید حسن روحانی که اغلب وقتی شخصا به چالش کشیده می‌شد زبان تیز و برایی داشت و در زمان پیگیری و تحقق وعده‌هایش جز سکوت و بی‌عملی پاسخی به رای دهندگان نداشت، بعد از آنکه پاستور را ترک کرد به کجا می‌رود و چه سرنوشتی در انتظار اوست. روحانی‌ای که هم مغضوب نظام شد و هم از چشم مردمی که علیرغم میل نظام برای رییس‌جمهور شدنش صف کشیده بودند، افتاد.