زیتون ـ فروغ ایزدی: با تلاطم بازارها در ایران، بحران مسکن وارد فاز تازهای شده است. در فراسوی این بحران دو نیروی اجتماعی رویاروی یکدیگر ایستادهاند. یکی، گروه کمشماری که از بحرانها و تلاطمهای بازار سودهای افسانهای حاصل می‌کنند و اگر هم خواستار تخفیف بحران باشند، مهار همیشگی آن را در جهت منافع خود نمییابند. دیگر، اکثریت اقشار اجتماعی که ناامید از آینده، نظارهگر نیستشدگی داشتههای خود هستند.
طبق گزارش بانک مرکزی در خردادماه سال ۹۹ متوسط قیمت هر متر مربع مسکن در تهران به ۱۹ میلیون تومان رسیده است. این امر بدان معنی است که اگر یک آپارتمان ۷۵ تا ۸۰ متری را به عنوان نیاز در حد متوسط یک خانوار تهرانی در نظر بگیریم. این خانوار برای تهیه مسکنی در حد متوسط باید رقمی حدود ۱٫۵ میلیارد تومان بپردازد.
در پایگاه اینترنتی پژوهشکده مطالعات راهبردی با اشاره به گزارش سال گذشته بانک مرکزی آمده است: «اگر متوسط درآمد ماهیانه یک خانوار تهرانی را در حدود ۶ میلیون تومان در نظر بگیریم، این خانوار باید ۲۱ سال پسانداز کند تا قدرت خرید یک مسکن منطبق بر نیاز متوسط را داشته باشد.»
فراموش نکنیم که وضعیت تشریح شده مربوط به دهک‌های درآمدی متوسط است و با این وصف وضعیت برای دهک‌های درآمدی پایینتر که هر روز بر شمار آنها افزوده می‌شود فاجعهبار است. خیل بی‌شماری از مردم هرگونه رویای صاحبخانه شدن را از ذهن پاک کرده‌اند.
۸.۵ میلیون خانوار مستاجرند
آخرین گزارشهای مرکز آمار ایران حاکی از آن است که ۸ و نیم میلیون خانوار مستاجر در ایران زندگی می‌کنند که بیش از ۵۱ درصد آنها ساکن تهران هستند. پایتخت با بزرگترین جمعیت مستاجران و بالاترین نرخ اجاره خانه یکی از کانون‌های منازعه همیشگی موجر و مستاجر در ایران بوده است.
سیاست‌های غلط اقتصادی طی دهه‌های اخیر و فشار تحریم‌ها موجب شکاف روزافزون طبقاتی، فقیرسازی نظام‌مند و تلاشی طبقه متوسط و نابودی دهک‌های پایین جامعه شده است. مستاجران در این میان متحمل فشارهای مضاعفی هستند. در حالی که نرخ تورم به ۴۳ درصد رسیده، نرخ اجاره‌بها کاملا از کنترل دولت خارج و به دست دلالان بنگاه‌های مسکن افتاده است.
براساس آخرین سرشماری انجام شده مربوط به سال ۱۳۹۵، جغرافیای استانی مالک و مستأجران در کشور با تغییرات زیادی همراه شده است به‌طوری که نسبت به پنج سال قبل یعنی سرشماری سال ۱۳۹۰ سهم مالکان واحدهای مسکونی ۲.۲ درصد کاهش یافته است و تعداد خانوارهای مستأجر نیز در کل کشور ۴ درصد رشد داشته است.
افزایش ۵۴ درصدی اجاره‌بها نسبت به پارسال
گزارش هفته گذشته روزنامه فرهیختگان بار دیگر نمای هولناک اجاره بها را در قالب نمودار بر همگان عیان کرد. نکته قابل تامل گزارش مذکور، رشد ۵۱ درصدی نرخ اجاره‌بهای مسکونی در تهران و رشد ۵۴ درصدی آن در کل مناطق شهری کشور طی یک سال اخیر است. بررسی آمارهای تورم سالانه اجاره‌بها از سال ۱۳۶۲ تاکنون نشان می‌دهد گرچه این نرخ برای سال ۱۴۰۰ هنوز در دسترس نیست، اما از آنجایی که نرخ تورم نقطه‌ای و ماهانه اجاره‌بها در اوج دو دهه اخیر است، تورم سالانه اجاره‌بهای امسال می‌تواند رکورد ۳۸ ساله را بشکند.
رهن ۱۱ درصد املاک بیش از ۱ میلیارد تومان
به گزارش فرهیختگان؛ براساس آگهی‌های منتشرشده در پلتفرم‌های مختلف همچون شیپور، دیوار و ملک رادار، سطوح قیمتی رهن کامل در شهر تهران به این شکل است که ارقام اصلی از زیر ۱۰۰ میلیون تومان شروع شده و تا ۲ میلیارد تومان می‌رسد. همین نمودار روشن می‌کند بیش از ۱۱ درصد قیمت رهن خانه در تهران بالای ۱ میلیارد تومان قیمت گذاری شده است.
قیمت‌های بالاتر از ۲ میلیارد تومان نیز در مناطق شمالی‌تر تهران مشاهده می‌شود. این قیمتها در حالی نرخ گذاری شده است که حداقل حقوق در ایران ۳.۵ میلیون تومان است و بسیاری از مردم طی دو سال گذشته شغل خود را از دست داده‌اند. کارگران زیادی ماه‌هاست حقوق دریافت نکرده و هر روز شاهد تجمع معلمان، بازنشستگان و سایر اقشار اجتماعی در اعتراض به وضعیت معیشتی هستیم. دستفروشی نیز هرچند بیش از پیش رواج یافته اما نانی سر سفره دستفروشان نمی‌برد چون قدرت خرید مردم کاهش چشمگیری یافته است.
شکل گیری خانوارهای جدید ناشی از طلاق
با این همه، به نظر می‌رسد سیاستگذاران مانند همیشه بدون توجه به پیوست‌های اجتماعی و فرهنگی مشغول تدوین استراتژی‌های حوزه مسکن هستند. تجارت نیوز می‌نویسد: مهم‌ترین آماری که فعالان حوزه مسکن باید به آن توجه کنند، تغییرات تعداد خانوار در ایران است. با شکل‌گیری هر خانوار جدید (ناشی از ازدواج، طلاق، شکل‌گیری خانوار تک‌نفره، مهاجرت دانشجویی به شهرهای بزرگ و امثال اینها) تقاضایی جدید در بازار مسکن ایجاد می‌شود. شواهد آماری نشان می‌دهند که اکنون شیبِ شکل‌گیری خانوار جدید ناشی از ازدواج در ایران کاهش پیدا کرده و در سوی مقابل، شکل‌گیری خانوارهای جدید ناشی از طلاق رشد پیدا کرده است. به این ترتیب، جنس تقاضا، از جمله در مورد متراژ، محله‌های پرطرفدار و امکانات مورد نیاز، به سرعت تغییر خواهد کرد.
خانه به شرط ازدواج
کاهش جمعیت و ورود ایران به پنجره جمعیتی سالخورده یکی از بزرگترین نگرانی‌های مسئولان جمهوری اسلامی است. بسیاری از سیاست‌گذاری‌های اخیر مثل ممنوعیت فروش لوازم پیشگیری از بارداری به همین منظور صورت گرفته است. در این میان، رستم قاسمی وزیر راه و شهرسازی که مجری پروژه نهضت ملی مسکن است از شرط دولت برای خانه‌دادن به مردان مجرد پرده برداشت: موقع تحویل، یا ازدواج کرده‌اید یا پول زمین را می‌دهید.
وزیر راه و شهرسازی که مجری پروژه نهضت ملی مسکن است از شرط دولت برای خانه دادن به مردان مجرد پرده برداشت: موقع تحویل، یا ازدواج کرده‌اید یا پول زمین را می‌دهید.
دولت قصد دارد بدون در نظرگرفتن مجموعه شرایط کشور که باعث ناامیدی مردم و نگرانی و وحشت شدید از آینده است با تطمیع جوانان مجرد و شرط ثبت نام در پروژه مسکن، آنها را وادار به ازدواج کند. انتشار این خبر موج بلندی از واکنش‌ها را در شبکه‌های اجتماعی علیه دولت در پی داشت. در حالی که روزهای گذشته پدیده بی‌آرتی خوابی و اتوبوس‌خوابی در تهران در صدر اخبار قرار گرفته بود مردم و مخصوصا جوانان که هدف این برنامه‌ریزی هستند به تمسخر موقعیت پرداختند. وضعیت فاجعه بار اقتصادی، گروهی از مردم را به سوی خوابیدن در اتوبوس‌ها و اجاره پشت بام‌ها و کانکس‌ها کشانده است. بسیاری از طبقه متوسط با افزایش بی روبه اجاره‌بها ناچار به کوچ به مناطق حاشیه‌ای شهر شده‌اند، با این وصف مسئولان جمهوری اسلامی به جای حل مشکلات زیرساختی کشور و بهبود شرایط اقتصادی مردم، هرجا قرار باشد تسهیلاتی در اختیار عده‌ای قرار دهد باز هم به دنبال نیل به اهداف ایدئولوژیک خود و بی اعتنا به خواست و شرایط مردم هستند. ایران در صدر کشورهای مهاجرفرست قرار گرفته است، خیلی از جوانان در آرزوی مهاجرت از کشور و دستیابی به زندگی‌ای با حداقل‌های رفاهی در خارج از ایران هستند و به هیچ عنوان حاضر به ازدواج و فرزندآوری نیستند، تورم وگرانی بی‌سابقه، نگرانی و ناامیدی نسبت به آینده، بیکاری و وضعیت وخیم معیشتی امان همه اقشار جامعه را بریده با این وصف مسئولان جمهوری اسلامی برای حفظ اقتدار بزرگترین قدرت شیعی جهان انواع راه‌حل‌های فضایی را امتحان می‌کنند.
