نزدیک به دو ماه پس از آغاز جنگ اوکراین، به نظر می‌رسد که روابط ترکیه و این کشور هرگز تا این حد مستحکم نبوده است؛ آنهم در حالی که سیاست ایجاد توازن میان متخاصمین، همچنان با دقت از سوی دولت رجب طیب اردوغان، رئیس جمهوری ترکیه اجرا می‌شود.

آنکارا با توجه به روابط ممتاز خود با مسکو و کی‌یف، توانسته است به خوبی خود را به عنوان میانجی اصلی این مناقشه معرفی و حتی بخشی از مذاکرات میان دو اردوگاه را نیز میزبانی کند.

رجب طیب اردوغان در زمان تصمیم دو دولت برای برگزاری مذاکراتشان در ترکیه گفته بود: «نباید از تصمیم هر دو طرف این جنگ برای روی آوردن به ترکیه شگفت زده شد؛ ترکیه برای سال‌های طولانی به پیشرفت منافع متقابل هم با مسکو و هم با کی‌یف کمک کرده است.»

رابطه نزدیک ترکیه با روسیه
ترکیه با وجود آنکه از سال ۱۹۵۲ میلادی عضو ناتو است، همواره تلاش داشته تا بگونه‌ای عمل کند که از دامنه نفوذ غرب که تا هماهنگ سازی عملکرد کشورها پیش می‌رود، دور باشد.

مارک پیرینی، سفیر پیشین اتحادیه اروپا در ترکیه می‌گوید: «آنکارا که معتقد است در جهان پس از جنگ سرد دیگر تنها عضویت در ناتو کافی نیست، همواره سعی داشته تا در کنار داشتن جای پایی در اردوگاه غرب، روابط خوب خود را با روسیه، چین و سایر کشورها حفظ کند.»

به همین دلیل نیز برای نزدیک شدن به مسکو تردیدی به خود راه نداد؛ تا جایی که برای اثبات استقلال خود در برابر غرب و حتی با وجود نارضایتی آمریکا، در سال ۲۰۱۷ میلادی موشک‌های دفاع ضدهوایی روسیه موسوم به اس-۴۰۰ (S-400) را که کاملا ناسازگار با سیستم‌های دفاعی ناتو بودند، خریداری کرد.

در جریان مناقشات سوریه و لیبی نیز مسکو و آنکارا با وجود تضاد منافعی که داشتند، هرگز اجازه ندادند که این اختلافات بر روابط اقتصادی گسترده دو کشور سایه بیفکند. به‌ویژه آنکه ترکیه که به شدت به گندم روسیه وابسته است و ۴۴ درصد گاز خود را نیز از روسیه وارد می‌کند و با مسکو قراردادی برای ساخت اولین نیروگاه هسته‌ای خود در جنوب کشور منعقد کرده است.

روس‌ها همچنین از بزرگترین گروه گردشگران ترکیه محسوب می‌شوند و در سال ۲۰۲۱ میلادی رتبه اول را در میان همه خارجی‌هایی داشتند که ترکیه را به عنوان مقصد گردشگری خود انتخاب کرده بودند.

روابط نزدیک اردوغان و زلنسکی
ترکیه در سال‌های اخیر روابط نزدیکی نیز با اوکراین داشته است به‌طوریکه رجب طیب اردوغان و ولودیمیر زلنسکی از سال ۲۰۱۹ میلادی دست‌کم ۵ بار یکدیگر را ملاقات کرده‌اند.

روابط نزدیک سیاسی دو کشور به سرعت به یک مشارکت نظامی تبدیل شد و به این ترتیب ترکیه از سال ۲۰۱۹ میلادی فروش پهپادهای جنگی بایراکتار به اوکراین را آغاز کرد و سپس به کی‌یف اجازه داد که این پهپادها را در خاک خود تولید کند.

همین مشارکت نظامی اکنون بار دیگر به کمک اوکراین آمده و به ارتش این کشور برای مقابله با پیشروی تانک‌های روسی کمک قابل توجهی کرده است.

استفاده از این پهپادهای ۱۲ متری که قادر به حمل ۴ موشک هستند، از همان سال ۲۰۱۹ میلادی نیز در مناطق تحت کنترل جدایی طلبان در منطقه دونباس آغاز شد.

برای ترکیه، حفظ روابط خوب با اوکراین راهی برای تقویت روابطش با اتحادیه اروپا و با ناتو نیز بود.

در جریان الحاق شبه‌جزیره کریمه به روسیه در سال ۲۰۱۴ میلادی نیز اردوغان نه تنها مخالفت خود را با این الحاق اعلام کرد، بلکه نسبت به آینده قوم ترک‌زبان تاتار که در این شبه‌جزیره زندگی می‌کردند، ابراز نگرانی کرد.

این توازن تا کجا برقرار خواهد ماند؟
از زمان آغاز تهاجم روسیه به اوکراین، آنکارا همواره سعی کرده است توازنی را در روابط خود با کی‌یف و مسکو حفظ کند.

به‌طور مثال اگرچه اردوغان همواره بر «حمایت ترکیه از تمامیت ارضی اوکراین» تاکید و آن را صریحا اعلام کرده، اما همزمان از پیوستن به تحریم‌های غرب علیه مسکو خودداری کرده و در شورای اروپا نیز به موضوع تعلیق روسیه، رای ممتنع داده است.

ترکیه همچنین به عنوان اداره کننده تنگه‌های بسفر و داردانل که دریای سیاه و دریای مدیترانه را به هم متصل می‌کنند، راه استفاده از این تنگه‌ها را برای کشتی‌های جنگی بست و با این کار بر عملیات دریایی روسیه تاثیر گذاشت.

با این وجود نباید فراموش کرد که بخش عمده جنگ اوکراین روی زمین انجام می‌شود و بستن این تنگه‌ها تاثیر عمده‌ای بر مسیر استراتژیک این نبرد ندارد. اما ترکیه با بستن تنگه‌های خود به روی کشتی‌های جنگی روسیه، از عمیق‌تر شدن این جنگ و گسترش بیشتر آن به قلمروهای دریایی جلوگیری کرد.

با این وجود ترکیه تا چه زمان می‌تواند در جهانی که بطور فزاینده رو به قطبی شدن است، این مسیر محتاطانه را به پیش ببرد؟

به‌ویژه آنکه اگرچه آنکارا همچنان با هر دو کشور اوکراین و روسیه مشارکت اقتصادی و نظامی دارد و همچنان با مقاومت در قبال اجرای تحریم‌های غرب علیه روسیه توانسته است مسکو را تا این مرحله از خود خشنود نگه دارد، اما به نظر می‌رسد با طولانی‌تر شدن این جنگ، حفظ این توازن سخت‌تر شود و گرمی بیشتری نیز در روابط آنکارا و کی‌یف در مقایسه با روابط این کشور با روسیه دیده می‌شود.

ترکیه حتی بعد از آغاز این جنگ به تحویل پهپادهای بایراکتار به اوکراین ادامه داد؛ پهپادهایی که بطور گسترده توسط ارتش اوکراین علیه تانکهای روسیه استفاده شد.

اردوغان و زلنسکی در این دو ماه بارها با یکدیگر بصورت تلفنی گفتگو کرده‌اند و دیپلمات‌های ترکیه و اوکراین نیز در جریان دو دور گفتگو در انتالیا و استانبول مراودات نزدیکی با یکدیگر داشتند.

این حمایت‌ها حتی تا آنجا پیش رفته که دولت کی‌یف بارها متحد خود ترکیه را به عنوان بهترین پشتیبان در روزهای سخت ستوده است.

باید دید بازیگران ماهر صحنه شطرنج سیاسی ترکیه در روزهای آتی با چه تدبیری در مواجه با روسیه، غرب، اوکراین و ناتو دست به مهره می‌شوند

منبع: یورونیوز