اندیشه

حقیقت‌جوی هوشیار

مقدمه ماهیت نقش پیامبر در مسألۀ وحی و فاعلیت وجود مقدس پیامبر اسلام در فرآیند وحی مسأله ای که از دیرباز مورد توجه متکلمان مسلمان از یک‌سو و مستشرقان و اسلام پژوهان از سوی دیگر بوده است. در این باب

آواز دسته‌جمعی یاران شریعتی

زیتون- ماهو منفرد: سمپوزیوم علمی «اکنون، ما و شریعتی» با حضور ۲۷ سخنران در روزهای پایانی هفته گذشته (اول و دوم آذر ماه) در تالار مطهری دانشگاه تربیت مدرس با حضور انبوه دانشجویان برگزار شد تا این مسئله از زوایای گوناگون

مسیحیان دست راستی در دوران بوش و کلینتون

یادآوری: در بخش های پیشین اوانجلیکن ها، ازمهاجرتشان از انگلستان تا استقرار و گسترشان از سه قرن پیش در آمریکا، و در موج های بعدی پیوستن مهاجرینی از دیگر کشورهای اروپا شرح داده شد. تحولات و دسته بندی هایشان، از

انتقاداتی پیرامونِ «ازدواج شفاهی»

اخیراً دکتر سروش دباغ مقاله‌ای با عنوانِ «ازدواج عرفی در ترازویِ اخلاق» در جانبداری از «ازدواجِ سفید» نوشته اند. البته وی تصریح می کند که این نگاشته متکفل بحثِ اخلاقی و دینیِ مقوله ازدواجِ عرفی است. ایشان عقیده دارند که

چند نکته قابل تأمل در باره رخداد نهروان و خوارج

جستارهایی در تاریخ هفتاد سال نخست اسلام – قسمت بیست و هشتم   درآمد سومین جنگی که در دوران فرمانروایی امام علی بن ابیطالب رخ داد جنگ نهروان بود. این حادثه در سال ۳۸ هجرت واقع شد. در پی جنگ

نقدی بر نقد یوسفی اشکوری از «شهید جاوید»

شهید جاوید کتابی است که در زمینۀ اهداف و انگیزۀ قیام امام حسین(ع) نوشته شده است و باید گفت از جملۀ مهم‌ترین کتاب‌های تاثیرگذار در یک قرن گذشته بوده است که با تحلیلی نو و استدلالی به قیام باشکوه امام

وضعیت پساپدرسالاری

در ایران یکی از برهه‌های حساس مبارزه با پدرسالاری، انقلاب اسلامی است. انقلاب اسلامی به چالش کشیدن پدرسالاری در سیاست بود. ما علیه یک پدر تاجدار انقلاب کردیم.

وضعیت عقیدتی پیکارگران بر ضد امام علی

در این میان تحولات دوران امام علی و به ویژه سه جنگ داخلی مهم در این زمان چند ساله از جهات مختلف بر افکار و عقاید دینی و اجتهادهای فقهی و نحله های اجتماعی و سیاسی ادوار بعد اثر نهاده است. در جریان جنگهای جمل و صفین و نهروان پرسش هایی از این دست مطرح شد که در این میان کدام جناح از حقانیت دینی و مشروعیت سیاسی برخوردار است و یا بیشتر بهره دارد؟ اگر پاسخ این باشد که خروج کنندگان بر حاکم مشروع وقت یعنی «امیرالمؤمنین» علی بن ابی طالب بر باطل بوده اند و دچار گناه شرعی و حداقل مرتکب خطا و اشتباه شده باشند، موقعیت دینی و ایمانی مخالفان چگونه است و آیا اینان از جرگه مسلمانی خارج شده و یا می توانند خارج شده باشند؟ پرسش هایی از این دست در قرن نخست بر ذهن ها و اندیشه ها نطفه بست و در قرون بعد در توالی حوادث و تغییرات اجتماعی به صورت گسترده تر و جدی تر در میان عالمان و متکلمان مسلمان مطرح و مورد بحث قرار گرفت. به ویژه عقاید و باورهای نوآورانه و جنجالی و چالش برانگیز گروه خوارج در قرن اول و بیشتر در قرن دوم، موجب تعمیق و گسترش چنین مباحثی گردید.

ازدواج عرفی در ترازوی اخلاق

مرادم از ازدواج عرفی، زندگی دو غیرهمجنس با یکدیگر زیر یک سقف به نحو غیر رسمی است. در زبان انگلیسی، از مفهوم « cohabitant» برای توضیح این پدیده استفاده شده است. برخی واژۀ «هم باشی» را به عنوان معادل این اصطلاح پیشنهاد کرده اند. به نظرم، «ازدواج عرفی» نیز معادل مناسب و قابل فهمی در زبان فارسی است؛ مراد از «عرف» در این ترکیب، امری است که عقل جمعی بر آن صحه نهاده و در یک جامعه رفته رفته بدل به بخشی از مناسبات و روابط رایجِ میان انسانها شده است. آنچه در سالیان اخیر از آن تحت عنوان «ازدواج سفید» یاد می شود، خرده فرهنگی (sub-culture) که نگرانی برخی از مسئولین را هم به همراه داشته و در واکنش به وجود آن در کشور لب به اعتراض گشوده اند، مصداقی از «ازدواج عرفی» است. در مستند اخیر « انقلاب جنسی»، ساختۀ جواد شمقدری، که از جمله کارگردانان حکومتی است نیز به قصۀ «ازدواج سفید» اشاره شده است.

ابراهیم یزدی و مساله ارتباط با روحانیت

یکی از ویژگی های مطروحه در کنش سیاسی شادروان دکتر ابراهیم یزدی (۱۳۹۶-۱۳۱۰)، چگونگی رابطه وی با روحانیون، به ویژه با روحانیون مبارز در رژیم گذشته و بالاخص با شخص آیت الله خمینی است. رابطه انقلابیون و مبارزین سیاسی با

چرا «مشرکی در خانواده پیامبر» را نوشتم؟

بنده در خانواده‌ای مذهبی آن هم از نوع سنتی پرورده شدم که در آن نگاه اسطوره‌ای به دین غالب بود. از سال ۶۴ با خواندن کتاب فاطمه فاطمه است علی شریعتی وارد دین‌ موروثی را رها کردم و با دین

خیزش بنیاد گرایان

مسیحیان دست راستی و پیروزی ترامپ(۵) خیزش بزرگ و ناگهانی اوانجلیکن های جنوب در ۱۹۷۹ همه دست اندرکاران خبر و سیاست را غافلگیر کرد . موج بزرگی از جلسات ده ها هزار نفری، که از صدها تلویزیون و رادیو پخش

زاگزبسکی، الگوگرایی و نظریه «ارجاع مستقیم»

۱) در اخلاق فضیلت گرا، فضایل و رذایل اخلاقی اموری هستند که از رهگذر توجه به کنش شخص آشکار می شوند. از میان شش اصل کلی اخلاق فضیلت دو اصل آن مستقیماً درباره نقش شخص است در تعیین فضیلت و

دلایل امام علی در عدم مشروعیت خلافت معاویه

جستارهایی در تاریخ هفتاد سال نخست اسلام – قسمت بیست و ششم   درآمد هرچند مناقشه عمیق معاویه با امیرالمؤمنین علی‌ابی‌طالب به بهانه خون‌خواهی خلیفه مقتول (عثمان بن عفّان) بود اما انگیزه پیدا و پنهان معاویه (البته به نمایندگی تبار

رویاروی «رویا» | ۴

سلسله گفت‌و‌گو‌هایی با عبدالکریم سروش در باره نظریه «رویاهای رسولانه»

«هستۀ سخت» نواندیشی دینی باید محفوظ بماند

نواندیشی دینی یک «هستۀ سخت» دارد که اگر صاحبنظری عناصر این «هستۀ سخت» را کنار بگذارد (چه مستقیم و چه به عنوان پیامد منطقی و غیر مستقیم) دیگر نمی‌توان او را نواندیش دینی نامید و از این برنامۀ پژوهشی خارج شده است

نظری گذرا بر کودتای بیست‌و‌هشت مرداد

در گذر تاریخ جوامع بشری فرازهایی پدیدار می‌شوند که به عنوان نقطه عطفی مسیر آینده جامعه مربوطه را مشخص می‌سازند. حال اگر این فراز یا ضعف اجتماعی – سیاسی بعنوان فرآیند جریان دیالکتیکی داخلی به نحوی از انحا در معرض

چرا امام علی به دادخواهی قتل عثمان رسیدگی نکرد؟

معاویه و امویان از ماجرای قتل عثمان برای تضعیف و شکست علی و همواره کردن راه اقتدار سیاسی خود سوء استفاده می کردند. آنان از پیش علی را تهدید کرده بودند. طبری این تهدید را چنین گزارش می کند: در روزهای آخر کار عثمان یک بار علی نزد عثمان رفت و ضمن گفتگویی معترضانه گفت: «ای امیر مؤمنان تو را چه می شود؟». بنی امیه به یک زبان گفتند: «ای علی، ما را به هلاکت دادی و با امیر مؤمنان چنین کردی، به خدا اگر به آن چه می خواهی برسی، دنیا بر تو تلخ خواهد شد.[۲۳] از این رو با اقتدار یافتن علی، تمام توان و امکانات خود را در بستری از عواطف و تحریکات احساسات به بهانه قتل «خلیفه مظلوم» و خونخواهی او به کار گرفتند تا بار دیگر به قدرت بازگردند و در این کار البته کامیاب شده و با برقراری صلح بین وارث و جانشین علی، حسن بن علی، و انتقال خلافت به معاویه این خواسته حاصل شد.

از رشد سکولاریزم تا خیزش مذهبیان

مسیحیان دست راستی و نقش آنان در پیروزی ترامپ (۴)  آمریکا پس از جنگ جهانی دوم با جنگ جهانی دوم آمریکا بزرگ‌ترین قدرت جهان شد و رسالت رهبری جهان در تمام اقشار جامعه زنده شد؛ حتی آن معدودی که سخن

اصالت انسان در قرآن

در این نوشته کوشش من بر این است که نشان دهم شریعتی اندیشمندی نظام‌مند بود و محور اندیشه‌اش انسان و دغدغه‌های وجودی و دینی و فلسفی و اجتماعی او. این ویژگی چونان نخ تسبیخچحی تمام مباحث و مطالب گوناگون منظومه فکری او را به هم متصل و مرتبط می سازد. از این رو بایسته است که وی را اندیشمندی انسان دوست و انسان گرا بنامیم، البته که انسان گرایی او ریشه عمیق در کلام الهی، یعنی قرآن دارد.

گزارش تاریخ از ابوذر و سیدجمال

ابوذر یا ابوعلی، این راهیست که راویان منتقد شریعتی از [ابوذر و ابوعلی ] ، شریعتی برای ما روایت می‌کنند . منتقدینی که آخرین سلسله از این منتقدین که دست گشادی در تحریف و سناریو نویسی دارد، تلویحا معتقد است،

بازنگری در چگونگی و چرایی حکمیت

جستارهایی در تاریخ هفتاد سال نخست اسلام – قسمت بیست و چهارم   درآمد می دانیم که پس از جمل در سال ۳۶ هجری پیکار صفین رخ داد. در این پیکار دو سپاه عراق و شام در محلی به نام

فضیلت گرایی اخلاقی؛ بررسی تطبیقیِ آراء آیریس مرداک و ابوحامد غزالی

خلاصه: در اخلاق هنجاری معاصر، مکاتبی نظیر نتیجه‌گرایی، وظیفه‌گرایی و “اخلاق در نظر اول” قاعده محورند. در مقابل، فضیلت‌گرایی اخلاقی فاعل محور است و غایت قصوای اخلاق در آن تربیت انسان فضیلت‌مند است؛‌ انسانی که ملکات و فضائل اخلاقی چندی

تأثیر اعتقادات بنیادی اوانجلیکن‌ها بر فرهنگ آمریکا

در این بخش به ویژگی‌هایی از فرهنگ آمریکا پرداخته می‌شود که اوانجلیکن‌ها در ایجاد و شکل‌گیری آن نقش اساسی داشته‌اند. ذکر این نکته لازم است که با آن‌که اوانجلیکن‌ها اکثریت نیروهای مذهبی آمریکا را تشکیل می‌دهند و نقش بسیاری در سیاست و فرهنگ این دیار دارند، اما آنان تمام نیروهای مذهبی این کشور نیستند.

فکر می‌کنم اما روشنفکر نیستم

زیتون-هومان دوراندیش: بهاءالدین خرمشاهی، حافظ‌شناس و قرآن‌پژوه برجسته‌ای است که کارهای بزرگش را انجام داده و در این پیرانه‌سر آسوده بر کنار چو پرگار می‌رود. پس از یک عمر حافظ‌پژوهی، هم‌چنان درگیر حافظ‌شناسی است و هر از گاهی، مقاله‌ای هم