اندیشه

روایتی از ریشه‌های فرهنگی بحران افغانستان

درآمد این مدعا که “تحول اوضاع یکشبه رخ نمی‌دهد” علی الاصول درست است‌. کمااینکه هیچ پدیده‌ی اجتماعی اعم از: ظهور و زوال دولت‌ها در–لحظه و به شکل آنی اتفاق نمی‌افتد، بلکه به تدریج و در امتداد زمان روی می‌دهد. اضافه بر آن، در تکوین هر وضعیّت،

پندارِ زمان؛ نقدی بر سخنرانی عبدالکریم سروش در باب کتاب ریچارد داوکینز

در این یادداشت بنا نیست به موضوع اصلی و تمام بحث جناب دکتر سروش در یک سخنرانی پیرامون کتاب داوکینز پرداخته شود اما در این سخنرانی یک مثال (تمثیل؟) و تشبیه کلیدی توسط او مطرح شد که به نوعی می‌توان

علتِ مراجعه به شبه‌علم، پیچیدگیِ علم است

زیتون-بخش نخست گفت‌وگو با مهدی نسرین از مجموعه مباحث پرونده «علم و شبه‌علم» پیشتر در زیتون منتشر شد، در ادامه بخش دوم و نهایی آن می‌آید. *** محمدرضا واعظ: پس این پیش فرض وجود دارد که مؤلفۀ دقت علمی در کتاب‌های ناشران عمومی، قربانی جذابیت و منافع انتشارات می‌شود تا آن انتشارات بتواند دوام

دین‌خویی؛ مفهومی مبهم و تهی

درآمد بی گمان یکی از مناقشه‌برانگیزترین نویسندگان و صاحب‌نظران معاصر ایران مرحوم آرامش دوستدار است که اخیرا درگذشت. هرچند او اصولا نویسنده‌ای پُر کار نیست ولی سه اثر او در چهل سال اخیر یعنی «ملاحظات فلسفی در دین و علم»، «درخشش های تیره» و «امتناع تفکر در فرهنگ دینی» و دیدگاه‌های خاص وی در

جذابیت‌های روان‌شناختی شبه‌علم

محمدرضا واعظ: بحث پرونده علم و شبه علم این اواخر بسیار جذاب شده است. ما این گفتگوها را با تاریخ علم و آغاز علم مدرن با دکتر امیرمحمدگمینی آغاز کردیم و بعد به سراغ پزشکی با دکتر کیارش آرامش رفتیم که در آن برنامه به گفتگو دربارۀ طب مکمل و طب جایگزین

استفاده از مفهوم «شبه‌علم» ضرورت دارد

درآمد: دکتر حسین شیخ رضایی در گفتگویی که با عنوان «شبه‌علم:مسئله یا شبه مسئله؟» منتشر شد، به طور مبسوط توضیح دادند که به دلیل روشن نبودن و گسترده بودن مفهوم شبه علم و همچنین به منظور جلوگیری از سوءتعبیر، بهتر است از عنوان «شبه علم» استفاده نکنیم. این مختصر نقدی

مسیر پیامبری

توضیح: «مسیر پیامبری» نام تازه‌ترین کتاب من است که قصد دارم به زودی آن‌ را به صورت آنلاین منتشر کنم. طبق روال معمول خویش، پیش از انتشار عمومی، فایل کتابم را در اختیار دوستان معدودی قرار دادم. همواره این کار را انجام داده‌ام چرا که آن را یک سنت پسندیده می‌دانستم و می‌دانم. اما

خداناباوری و خطای «انحصارگرایی منطقی»

۱- یکی از فرصت‌های میمون که شبکه‌های مجازی به طور کلی و کلاب‌هاوس به طور خاص برای ایرانیان به ارمغان آورده است، شنیده شدن و دیده شدن گروه‌های فکری در فضای سپهر عمومی است؛ فضایی که به دلیل استبداد سیاسی

اسلام؛ جنگ و صلح

زیتون: در روز ۲۱ سپتامبر، روز جهانی صلح، زیتون در کلاب هاوس اتاقی با عنوان «اسلام؛ جنگ و صلح» برگزار کرد. این اتاق با حضور سه سخنران اصلی؛ شیرین عبادی، حسن یوسفی اشکوری و عبدالعلی بازرگان برگزار شد و  بیش

جان کلوین و الهیات طبیعی

  درآمد این نوشته سعی دارد تا در قالب محدودیت‌هایی که برای چنین نوشته های کوتاهی متصور است به تبیین گوشه کوچکی از اندیشه های جان کلوین (۱۵۰۹-۱۵۶۴) بپردازد. بی تردید نوشته های کلوین نیز همانند همه آثار انسانی قابل نقد

آیا تجربه دینی باور به وجود خدا را موجه می‌کند؟

زیتون ـ  جمعه ۲۴ شهریور (۱۷ سپتامبر) در کلاب‌هاوس مناظره‌ای با عنوان «آیا تجربه دینی باور به وجود خدا را موجه می‌کند؟» میان سروش دباغ و وریا امیری انجام شد. این نشست حدود سه ساعت به طول انجامید.  در پنل

طب سنتی یک مدل از عقل‌گریزی است

محمدرضا واعظ: در حالی که معمولا برای همۀ ما این تصور کلی وجود دارد که علم در زندگی از اهمیت به‌سزایی برخوردار است و امری که علمی‌ست دارای اعتبار است، به هنگام مواجه با دانشجویان و حتی هم‌صحبتی با افراد

مرجع تقلیدی ذوابعاد

به‌مناسبت درگذشت آیت الله سید محمدسعید حکیم ۱ برای من سفرها و از جمله سفر عتبات تنها زیارت ذوات مقدسه و سیاحت اماکن تاریخی و دیدنی‌ها نبوده، بلکه همواره – حتی از کودکی و هم‌پای والدینم- فرصت و توفیق هم‌نشینی

سپهری و بیدل

از میان شاعران نیمایی کم‌تر کسی به اندازۀ سهراب سپهری تحت تأثیر بیدل دهلوی و سبک اصفهانی قرار گرفته است. با این حال تاکنون تحقیق جامعی دربارۀ این موضوع انجام نشده است. تأثیرپذیری او از بیدل اگر چه در فرم

امام حسین، کربلا و ایران

از ملاحظات قابل توجه ربط امام حسین و رخداد کربلا با تاریخ و جغرافیای ایران است. ظاهرا از دو طریق امام حسین و واقعه کربلا به ایران و ایرانیان پیوند خورده است. یکی پیوند سببی است که گویا مادر علی

کرونا، فیلسوفانِ «راست» و «رواقی‌گری»

۱– سازمان بهداشت جهانی بهه‌مراه گزارشی تحقیقی از اکونومیست حدود دو ماه پیش اعلام کردند تعداد واقعی کشته‌شدگان ویروس کرونا در سطح جهانی عددی بین ۸ تا ۱۰ میلیون نفر است. این اعداد هماره در حال افزایش است و اوضاع

عبدالکریم سروش و مغالطه‌ی خلط کُل و امر کُلی

مقدمه: «کل» و «کلی» واژگانی هستند که چه به لحاظ محتوا و چه به لحاظ ساختار ظاهریِ لفظ، شباهت‌های فریبنده‌ای با یک‌دیگر دارند. منطقیون در ذیل تعریف امر کلی چنین می‌نوشتند که: «فی نفسه می‌تواند بین امور متعدد ( خارجی

طب جایگزین یا شبه‌علم پزشکی

  محمدرضا واعظ: در حالی که معمولا برای همۀ ما این تصور کلی وجود دارد که علم در زندگی از اهمیت به‌سزایی برخوردار است و امری که علمی‌ست دارای اعتبار است، به هنگام مواجه با دانشجویان و حتی هم‌صحبتی با

تاریخ علم و شبه‌تاریخ علم

محمدرضا واعظ: در حالی که معمولا برای همۀ ما این تصور کلی وجود دارد که علم در زندگی از اهمیت به‌سزایی برخوردار است و امری که علمی‌ست دارای اعتبار است، به هنگام مواجه با دانشجویان و حتی هم‌صحبتی با افراد

شریعتی و ایدئولوژی

۲۹ خرداد سالروز درگذشت دکتر علی شریعتی، روشنفکر مسلمان تاثیرگذار در قرن گذشته، است. همچون سالیان گذشته، سالروز درگذشت او میدان رقابت اندیشه ها و نظرات موافق و مخالف در مورد او و انقلاب اسلامی است. نقش شریعتی بیش از

فقه سنتی و جواز موافشانی زنان

بررسی فقه سنتی، در واجب نبودن پوشش موی سر حجاب از دیرباز در میان جامعه ی مسلمانی، بهانه ای بوده، تا به زنانی که «موی» خود را نمی پوشاندند، اتهام بی عفتی زده شود. بعد از انقلاب اسلامی ایران توسط

رسانه‌های گروهی، کاربران همه‌چیز‌خوار، گسست سرمایه اجتماعی

چکیده در نوشتار پیش‌رو برقراری ارتباط دو سویه میان کاربران «همه‌چیزخوار رسانه‌ای»¹ ایران و «رسانه های گروهی»² غرب که همگام با اهداف جهان‌گرایانه شرکت‌های چند ملیتی به پیش می‌تازند، در گسست «سرمایه اجتماعی»³ که در دانشنامه علوم اجتماعی (همبستگی میان

اسلام؛ صلح یا تسلیم؟

درآمد یکی از کلیدواژه هایی که در شناخت دین اسلام و ترسیم سیمای اعتقادی و اجتماعی و سیاسی و تمدنی آن مهم است و سزاست در این باب تحقیق و تأمل شود، معنا و مفهوم واژه ی «اسلام» است. در

لائیسیته به لحاظ اخلاقی قابل دفاع است

زیتون: چهل‌و سومین جلسه از مجموعه گفت‌وگو‌ها و سخنرانی‌های «حلقه دیدگاه نو» در تاریخ ۲۴ اسفند ۹۹  با سخنرانی مصطفی ملکیان برگزار شد. مجری برنامه  محمدرضا فرطوسی بود و  در سخنانی کوتاه با اشاره به دل‌مشغولی‌های آقای ملکیان،  روند اجرای

آیا به بدن نیاز دارید؟

مقدمه مترجم: در این نوشته کوتاه، نویسنده تلاش کرده است به سراغ نفس‌شناسی بوعلی سینا رفته و در رویکردی توصیفی/انتقادی این نظریه را واکاوی کند. برای روشن‌شدن بیشتر استدلالاتی که نویسنده به بوعلی سینا نسبت داده است، بعضی از گزاره‌های

روشنفکران همه‌چیز‌دان و بازی با کلمات

گفتارهای اخیر دکتر عبدالکریم سروش در باب نسبت دین و قدرت و ارایه تصویر اقتدارگرا از پیامبر اسلام بحث ها و جدل‌های زیادی را در میان افراد با نحله های فکری گوناگون و پشتوانه های علمی مختلف برانگیخته است. سروش

نفوذ و گسترش تفکر وهابی‌گری در افغانستان

چکیده فرقه‌ای که امروز خود را وهابی می‌خوانند به‌رهبری محمد بن عبدالوهاب (۱۱۱۵-۱۲۰۶ق) در سرزمین نجد شکل‌گرفت و مدعی بازگرداندن اسلام به‌ خلوص و سادگی آغازین خود و پیکار با بدعت در دین بود. مقاله حاضر به تفکر وهابی‌گری و

ایمان و تاریخ ؛ در باب نظریه‌ی «دین و قدرت» عبدالکریم سروش

مقدمه این مقاله ناظر به سلسله سخنان «دین و قدرت» عبدالکریم سروش نگاشته شده است. با این‌که یادداشت‌ها و مقالات بسیاری در نقد ادعاهای سروش نگاشته شده، بنا به اهدافی که ذیلاً آورده‌ام این مقاله برای خود جایگاهی، هر چند

نقدی بر «قران یک متن مسئله‌دار و مسئله‌انگیز است»

اخیراً در «زیتون» گزارشی از سخنرانی آقای محمّدعلی امیر معزّی (از اساتید دانشگاه پاریس) منعکس شد که مایۀ شگفتی و ناخرسندی بسیاری از قرآن‌شناسان را فراهم آورد. شگفتی از اینکه جناب امیر معزّی راه و روشی را در قرآن‌پژوهی پیش